Morgunblaðið - 04.06.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1988
Þjóðfélag í deiglu
Hugleiðingar um Saudi-Arabíu eft-
ir að dregið hefur úr olíugosinu
Fyrir örfáiun áratugum var
bedúínasamfélagið allsráðandi í
Saudi-Arabíu.Með olíugróðanum
varð snögg breyting á öllum
lifsháttu, og verður varla líkt við
annað en kollsteypu. Hirðin-
gjarnir sem öldum saman höfðu
reikað með skepnur sinar um
eyðisandana vissu allt í einu ekki
lengur sitt rjúkandi ráð. Það var
engu líkara en gullið steyptist
yfir þá svo að á fáeinum árum
varð Saudi-Arabía ein ríkasta
þjóð heims. Nýrikidæmi Sauda
varð mörgum erfitt og þeir
kunnu sér hvorki hóf né læti i
lifnaðar háttum.
Hussein Shehadeh, palestinsk-
ur blaðamaður, sem var hér i
febrúar sl. á vegum Blaðamanna-
félags íslands og skrifar að stað-
aldri greinar um málefni Mið-
Austurlanda i hin ýmsu blöð og
tímarit, hefur i greinaflokki velt
fyrir sér stöðu Saudi-Arabiu fyrr
og nú. Shehadeh hefur góðfús-
lega leyft að þessar greinar séu
birtar hér, i lauslegri þýðingu,
verulega styttar og endursagðar.
Lækkunin á olíuverði á heims-
markaði undanfarin ár hefur auð-
vitað leitt til þess að tekjur Sauda
hafa minnkað og það hvorki meira
né minna en úr 100 milljörðum
Bandaríkjadollara í 28 milljarða á
ári. Einhver kynni að segja að upp-
hæðin væri viðunandi fyrir þjóð sem
telur ekki öllu meira en tiu milljón-
ir. Á hinn bóginn er það líka auð-
sætt að verðþróunin — sem hófst
tiltölulega skyndilega og hefur
haldið áfram, hlýtur að koma hart
niður á íbúunum sem hafa vanizt
ákveðnum lífsvenjum. Stjómin í
Saudi Arabiu hefur þó sagt að þrátt
fyrir þennan samdrátt verði reynt
eftir föngum að ljúka verkefnum á
vegum ríkisins, sem byijað hefur
verið á, en látið vera að ráðast í
nýjar framkvæmdir.
í Saudi-Arabíu stóð olíuflóðið
rétt tæp tíu ár. Fyrstu feitu árin
gengu í garð eftir 1974, þegar olíu-
verð á tunnu fímmfaldaðist, en í
kringum 1983 voru Saudar að byija
Háhýsahverfi í Jeddah.
að gera sér grein fyrir að þörf var
að þeir sýndu dálitla gætni. Þeir
drógu þá úr olíuvinnslunni og virð-
ist það hafa verið viðleitni til að
halda uppi verðinu. Þrátt fyrir enn
frekari tilraunir til þess að minnka
framleiðsluna hélt verðið áfram nið-
ur á við. Svo var komið í árslok
1985, að stjómin í Riyadh hafði
eiginlega orðið að fara heilan hring.
Hún lét þau boð út ganga að ákveð-
ið hefði verið að auka framleiðsluna
á ný til þess að verðið lækkaði, í
von um að meiri samstaða næðist
innan og utan OPECs. Þetta var
að minnsta kosti sú opinbera skýr-
ing sem var gefin, en auðvitað má
leiða að því getum að ástæðan hafi
verið sú einfalda staðreynd, að
Saudi-Arabíu skorti meira fé.
Þær hamslausu tekjur sem olían
gaf af sér varð vitaskuld til þess
að skapa nýjar neysluvenjur og
nýjan lífsstíl. Þar með urðu margir
háðir neyslu og eyðslu og það var
ekki einfalt mál að söðla yfir, þegar
tók að harðna á dalnum. Ekki hvað
síst vegna þess að olfuauðurinn átti
sinn þátt í að umbreyta bedúína-
hefð Saudi-Arabíu, og kom af stað
þjóðfélagslegu umróti sem enn er
ekki séð fyrir endann á.
Ekki er ofmælt að segja að menn
hafí ekki vitað aura sinna tal og
margir gengu hreinlega eins og af
göflunum í eyðslu og flotthætti.
Stjómin beitti auðnum í eigin þágu,
en nóg var eftir samt. Hraðbrautir
voru lagðar um landið þvert og
endilangt, nýtízkulegar borgir
spmttu upp á nokkrum vikum,
vatnsleiðslur voru lagðar um landið,
verksmiðjur reistar, skólar og há-
skólar, herstöðvar, flugvellir. Af
offorsi og auðlegð var byijað skipu-
lega að rækta eyðimörkina með því
að tókst að ná vatni úr steingerving-
um djúpt undir yfírborði jarðar.
í árlegri fjárlagaræðu sinni nú
minnti Fahd konungur landa sfna
á að olíutekjumar hafi verið nýttar
í þróunarverkefni og til að bæta
lífskjör fólksins. Þarflaust væri að
örvænta, en sjálfsagt að horfast í
augu við nýjar aðstæður. Þvf að
hvað sem öllum samdrætti líður era
meðaltekjur einhveijar hinar hæstu
í heimi, eða um 7300 dollarar. Þeg-
ar hvað mestur olíublóminn var
vora tekjumar á hinn bóginn um
13 þúsund dollarar.
Ríkisstjómin í Riyadh hefur sýnt
útsjónarsemi f að lækka ríkisútgjöld
og reynt að fara hægar í sakimar
með verðhækkanir á neysluvöram,
sem sumir myndu að vísu óhikað
kalla munaðarvörar. Konungurinn
hefur hvatt menn í iðnaði og versl-
un að misnota ekki forréttindi sfn
né heldur hækka innflutningsgjöld.
Ef innflytjendur sýna lit á því hótar
stjómin að grípa til sinna ráða.
Hins vegar mun það væntanlega
ekki ríða mönnum að fullu þótt
Listahátíð
Setningarathöfn í
Listasafni íslands

Árnagarður:
LISTAHÁTÍÐ í Reylgavík verð-
ur sett f tíunda sinn í dag. Fimm
myndlistarsýningar verða opnað-
ar og Pólsk sálumessa flutt í
Háskólabíói.
Setningarathöfnin hefst í Lista-
safni íslands kl. 14.00, en Homa-
flokkur Kópavogs, undir stjóm
Bjöms Guðjónssonar, leikur fyrir
utan safnið meðan gestir ganga
inn. Að loknum inngangsorðum
Jóns Þórarinssonar, formanns
framkvæmdastjómar Listahátíðar,
setur Birgir fsleifur Gunnarsson,
menntamálaráðherra, hátfðina.
Síðan flytur Bera Nordal, forstöðu-
maður Listasafns íslands, ávarp og
opnar sýninguna Norræn konkret-
list. Hápunktur setningarathafnar-
innar verður svo er Vigdís Finn-
bogadóttir, forseti íslands, opnar
sýningu á verkum Marc Chagalls.
Við opnun þeirrar sýningar leikur
Sigurður Rúnar Jónsson, fiðluleik-
ari, stef úr Fiðlaranum á þakinu.
Sýningamar tvær í Listasafninu
verða síðan opnaðar almenningi kl.
16.00.
Að setningarathöfninni lokinni,
kl. 15.30, verða opnaðar tvær
myndlistarsýningar. í verslun ís-
lensks heimilisiðnaðar við Hafnar-
stræti verður opnuð sýning á leir-
listaverkum eftir Jónínu Guðnadótt-
ur og Kolbrúnu S. Kjarval, gler-
munum eftir Sigrúnu Einarsdóttur
og Sören Larsen og batikmunum
eftir Katrínu H. Ágústsdóttur og
Stefán Halldórsson. Og í Nýlista-
safninu verður opnuð sýning á verk-
um eftir Donald Judd, Richard Long
og Kristján Guðmundsson.
Sýningin “Gamlar glæsibækur"
verður síðan opnuð í Amagarði kl.
16.00. Á henni verða skrautprent-
aðar útgáfur á evrópskum, austur-
lenskum og suður-amerískum hand-
ritum, allt frá 5. öld.
Opnunartónleikar Listahátíðar
hefjast í Háskólabíói kl. 17.00. Þar
flytja rúmlega 200 pólskir tónlistar-
menn, hljómsveit kór og einsöngv-
arar, Pólska sálumessu, eftir Krzys-
ztof Penderecki, undir stjóm höf-
undarins.
Auk ofangreindra atriða á fyrsta
degi Listahátíðar verður Brúðubíll-
inn með sýningu í Hallargarðinum
kl. 15.00, ef veður leyfir.
(Fréttatilkynning)
Sýning á ljósprent-
uðum handritum
GAMLAR glæsibækur er heiti
sýningar á ljósprentuðum hand-
ritum frá ýmsum löndum, sem
opnuð verður í Árnagarði kl.
16.00 í dag. Handritin eru ríku-
lega myndskreytt og eru þau
elstu frá 5. öld.
Það er útgáfufyrirtækið Aka-
demischen Drack- und Verlags-
Sýning í Nýlistasafninu
SÝNING á verkum Donalds Judd,
Richards Long og Kristjáns Guð-
mundssonar verður opnuð í Ný-
listasafninu á laugardag kl. 15.30.
Hún er framlag safnsins til Lista-
hátíðar, f tilefni af tíu ára afmæli
þess.
í fréttatilkynningu frá Nýlista-
safninu segir að Donald Judd sé
víðþekktur og eigi verk f mörgum
helstu nútímalistasöfnum f Evrópu
og Bandaríkjunum. Hann er fæddur
1928 í Missouri. Stundaði listnám í
New York á árunum 1947 — 53 og
nam síðar sögu og heimspeki við
Columbiaháskóla.
Richard Long er fæddur í Bristol
1945 og stundaði m.a. listnám í St.
Martins School of Art í London á
árunum 1966 — 68. í fréttatilkynn-
ingunni segir að verk hanns njóti æ
meiri virðingar og hafi m.a. verið
haldin stór yfirlitssýning á verkum
hans í Guggenheim safninu í New
York árið 1986.
Krisfján Guðmundsson er fæddur
á Snæfellsnesi 1941. Hann er sjálf-
menntaður í list sinni, hélt sína fyrstu
sýningu 1968 og var einn hvata-
manna að stofnun Gallerís SÚM.
Hann hefur haldið flölmargar einka-
sýningar bæði heima og erlendis, var
þátttakandi við opnun Pompidou
safnsins í Parfs og fulltrúi íslands á
Feneyjabiennal ’82.
(Úr fréttatilkynningu)
anstalt í Graz í Austurríki, sem
hefur unnið þær ljósprentanir, sem
hér verða sýndar og skipulaet sýn-
inguna, sem er farandsýning. Að
sögn Jónasar Kristjánssonar, for-
stöðumanns Ámastofnunar, er
það fyrirtæki þekkt fyrir vandaðar
ljósprentanir og sagðist hann telja
að hér væra á ferðinni vönduðustu
ljósprentanir í lit sem gerðar væru
í heiminum.
Það eru bæði ljósprent heilla
bóka og sýnishom sem era á sýn-
ingunni f Ámagarði. Meðal þess
sem þar gefur að líta er lækninga-
bók frá 5. öld með skýringarmynd-
um af læknisaðgerðum og líkams-
hlutum, handrit að Eneasarkviðu,
eftir Virgil, frá 5. öld sem geymt
er í safni Vatíkansins, einnig tvö
handrit frá indíánum í Suður-
Ameríku frá 14. öld.
Jónas vildi taka fram að sýning-
in væri ekki á vegum Ámastofnun-
ar, en sagði að þeir myndu hafa
handritasýningu sína opna á sama
tíma. Sýningin verður opin frá
14.00 — 17.00 daglega.