Morgunblaðið - 04.06.1988, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1988
23
i
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 439. þáttur
Jón Baldursson er nú orðinn stígahæsti bridsspilari landsins skv.
meistarastígaskrá BSÍ. Hann spilar nú við Val Sigurðsson (til vinstri)
sem er „aðeins" í sjöunda sæti meistarastígaskrárinnar.
Hér verður gerð grein fyrir
nöfnum nokkurs hluta ferming-
arbama árið 1988. Nöfnin eru
frá Garðabæ, Hafnarfírði,
Keflavík, Kópavogi, Reykjavík,
Selfossi og Seltjamamesi. Ég
athugaði nöfn 325 meyja og 329
sveina. Mér er sagt að ferming-
arböm á þessu ári muni vera
um það bil 4000. Þetta em þá
tæp 14% og ætti því að vera
marktækt úrtak til þess að sýna
hið helsta í nafngjöfímum á þeim
stöðum, sem könnunin tekur til,
og líklega að vissu marki á
landinu öllu.
Fyrst er þess þá að geta, að
f hópi þessara 654 fermingar-
baraa koma fyrir 210 karl-
mannsnöfn og 189 kvenmanns-
nöfn. Þetta er athyglisverður
mimur. Þessi mikli fyöldi nafna
handa ekki fleira fólki sýnir líka
mikla nafndreifíngu. Hlutfall al-
gengustu nafíia á okkar dögum
er miklu lægra en fyrr á ámm,
þegar dæmi vom þiess, að eitt
nafn tæki til sín meira en 20%,
sbr. Jón og Guðrúnu fyrrmeir.
Það segir lfka sína sögu um
nafndreifingu okkar tíma, að af
karlanöfnum hafa 117 aðeins
einn nafnbera og af kvennanöfn-
um 91 f hópi fyrmefndra ferm-
ingarbama.
Um það bil 62% af hvoru
kyni heita tveimur nöfnum.
Þá nefni ég algengustu
kvennanöfnin og set í sviga
fjölda nafnbera: 1) Anna (23),
nær ætíð tvínefni. 2) Kristfn
(18). 3) Guðrún (14). 4) Björk
(13). Það er alltaf síðara nafn
af tveimur. 5—7). Helga,
Margrét, Marfa (11). 8) Sigríð-
ur (10). 9-10) Björg, Erla (9).
Björg er alltaf tvínefni, nær
ætíð hið síðara. 11) Bryndfs
(8). 12—14) Berglind, Hildur,
Sigrún (7). 15—21) Birna, Elin,
Ingibjörg, Ósk, Steinunn,
Unnur, Þórunn (6). Ósk er allt-
af síðara nafn. 22—33) Ásta,
Dóra, Dröfn, Harpa, Hrönn,
Inga, Katrín, Linda, Rut, Sif,
Soffía (5). Dröfíi er alltaf sfðara
nafn.
Þá em það algengustu nöfn
karla skráð með sama lagi: 1)
Þór (25). Aldrei fyrra nafn,
Qómm sinnum einnefni, annars
síðara nafn. 2) Gunnar (17).
3) Guðmundur (15). Það er
aldrei síðara nafn. 4—5) Jón,
Már (12). Már er alltaf síðara
nafn. 5—6) Páll, Sigurður (11).
Páll er tekið að falla inn í tískuna
um einsatkvæðis nafn sem hið
sfðara nafn af tveimur. 7—11)
Einar, Helgi, Ingi, Jóhann,
Orn. (9) Öm er alltaf sfðara
nafn og Ingi oftast. 12—18)
Arnar, Freyr, Jóhannes, Karl,
Magnús, Olafur, Sveinn (7).
Freyr er alltaf síðara nafíi.
19—23) Etjörn, Kristján,
Óskar, Pétur, Ragnar (6).
24—30) Árni, Bjarni, Gfsli,
Haukur, Jónas, Viðar (5).
★
Þetta yfírlit fínnst mér stað-
festa tfsku okkar daga um
tvínefni, og þá helst þar sem
fyrra nafnið sé tvö atkvæði, en
hið síðara eitt, svo sem Heiður
Ósk, Halla Dögg, Linda Rós,
Atli Örn, Árni Þór og Helgi
Már. Annars er ég ekki frá því,
að tvínefnabylgjan hafí náð
toppnum á höfuðborgarsvæðinu.
I samræmi við tískuna velja
menn nú síður löng heiti en áð-
ur, svo sem Ástríður, Guðríð-
ur, Ragnhildur, Þorgerður,
Eyjólfur, Höskuldur, Stein-
grfínur og Þorlákur. Og hvað
þá þau sem em enn fleiri at-
kvæði.
Annars sýnist mér að festan
í nafngjöfum okkar íslendinga
sé býsna mikil á hverfulli öld
og mörg góð og gild, gömul
íslensk nöfti standi sig vel. Mér
fínnst ekki þörf að kvarta undan
nafngjöfum fólks. Það velur
bömum sínum að langmestu
leyti góð nöfn eða að minnsta
kosti viðunandi. Veit ég vel að
smekkur manna er misjafn í
þessu sem öðm, en í 654 bama
hópnum var leitun á nöfnum sem
að mínum smekk vom afkáraleg
eða illtæk. Ég staðnæmdist að
vísu dálítið við nokkra tilburði
fólks að gefa stúlkubömum
„ættamöfn" í skíminni, eins og
t.d. Laxdal, Línberg, Líndal og
Long. En einhver fróður maður
sagði mér að ættamöfti erfðust
ekki í kvenlegg og þyrfti því að
skfra stúlkumar svo, til þess að
þær gætu með hægara móti
borið þau.
★
Mig langar að minnast á tvö
orðtök, þar sem sögnin að mæl-
a(st) er stofnorð.
Að mæla f miðjum hlíðum
merkir að standa uppi í hárinu
á einhverjum, svara fíillum hálsi
eða segja við einhvem eitthvað
það sem gæti móðgað hann. í
Þjóðsögum Jóns Árnasonar
segir f sögu af Þorgeirsbola (I,
335):
„Eftir þetta þorðu menn ekki
að mæla í miðjum hlíðum við
Þorgeir, því ef ekki var gjört að
vild hans, var honum ekki ótamt
að grípa til heitinga."
í Sagnaþáttum Fjallkon-
unnar segir (bls. 172):
„þetta þótti mikið þrekvirki,
bæði að bijóta hurðina og odd
af oflæti kaupmannsins, þvf fáir
þorðu í þá daga að mæla í miðj-
um hlíðum við kaupmennina."
Próf. Halldór Halldórsson
bætir við: „Nokkm eldra er af-
brigðið að mála við sig f miðj-
um hlíðum ... Líklega merkir
orðtakið f rauninni „segja e-ð
tvírætt", því að í miðjum hlíðum
merkir í rauninni „á miðri leið
upp á tindinn."
Að mælast tíl skófna merkir
hvort tveggja að biðja um eitt-
hvað handa sér og tala illa um
sjálfan sig í von um að sér verði
hælt; „físke eftir Kompliment-
er“, stendur f Blöndal.
Þá er einnig til orðtakið að
hugsa sér til skófna=vænta
góðs, hugsa sér gott til glóðar-
innar.
Auðvitað er þetta skófnatal
komið af þvf, að mörgum þótti
gott að fá skófímar innan úr
pottunum, og þarf ekki fleiri til
að nefna en Pottasleiki svein og
Hjálmar tudda f Manni og konu.
★
En Salómon sunnan sendir
eina höfuðborgarlimm:
Enn standa þær deilur um Dunks-Jón,
hvort í Dallas hann hafði þá funksjón,
að moka undan hestum
og misbjóða prestum,
eða seldi hann hass i Asuncion.
Brlds
Arnór Ragnarsson
Jón B. og Sigurður skáka
Þórarni
Vorskýrsla meistarastiga Brids-
sambands íslands, áunnin stig frá
1. mars 1976 til 16. maí 1988,
hefur verið send út til allra for-
manna félaga innan vébanda BSÍ.
1 skýrslunni (tölvulisti) er að fínna
nöfn 3209 bridsspilara, í 50 félög-
um um land allt.
Helztu tíðindi á nýja listanum em
þau að Þórarinn Sigþórsson sem
verið hefur í efsta sæti listans í
áraraðir víkur fyrir Jóni Baldurs-
syni og Sigurði Sverrissyni.
Röð efstu manna er nú þessi:
Jón Baldursson BR 1153
Sigurður Sverrisson BR 1106
Þórarinn Sigþórsson BR 1106
Guðlaugur R. Jóhannsson BR 1000
Öm Amþórsson BR 989
Ásmundur Pálsson BR 969
Valur Sigurðsson BR 969
Símon Símonarson BR 855
Karl Sigurhjartarson BR 797
Guðmundur P. Ámason BR 756
Jón Ásbjömsson BR 742
Guðmundur Hermannsson BR 684
Hörður Amþórsson BR 649
Hjalti Elfasson BR 648
Aðalsteinn Jörgensen BHAF 645
Guðmundur Pétursson BR 634
Þorlákur Jónsson BR 593
Sævar Þorbjömsson BR 586
Næsta meistarastigaskrá verður
gefín út f janúar 1989. Frestur til
að skila inni stigum frá félög-
um/svæðasamböndum fyrir þá
skrá, rennur út fímmtudaginn 1.
desember.
44 pör spiluðu í sumarbrids
sl. þriðjudag
Spilað var í þremur riðlum í Sum-
arbrids sl. þriðjudag, alls 44 pör.
Úrslit uiðu (efstu pör:
A-riðill:
Ólína Kjartansdóttir —
Ragnheiður Tómasdóttir 263
Jón Stefánsson —
Sveinn Sigurgeirsson 263
Bjöm Amarson —
Stefán Kalmannsson 255
Lárus Hermannsson —
Gunnar Þorkelsson 236
Sigríður Ottósdóttir —
Ingólfur Böðvarsson 223
Halla Ólafsdóttir —
Þorsteinn Eriingsson 222
IÞriðill:
Amar Ingólfsson —
Magnús Eymundsson 185
Knútur Hilmarsson —
Ólafur Magnússon 184
Guðni Þorsteinsson —
Þórarinn Sófusson 184
Jón St. Gunnlaugsson —
Sigurður B. Þorsteinsson 183
Margrét Margeirsdóttir —
N anna Ágústsdóttir 174
Guðmundur Baldursson —
Guðmundur Grétarsson 168
C-riðill:
Hermann Lárusson —
J akob Kristinsson 211
Rannveig Lund —
V algerður Eiríksdóttir 174
Anton R. Gunnarsson —
Jörundur Þórðarson 172
Albert Þorsteinsson —
Friðrik Jónsson 163
Ásthiidur Sigurgísladóttir —
Lárus Amórsson 157
Andrés Þórarinsson —
Halldór Þórólfsson 155
ORKUFORÐIMANNKYNS
Raunvíslndl
Egill Egilsson
Skipta má orkulindum mann-
kyns í tvo flokka. Annars vegar
em orkulindir sem endumýjast
sífellt, svo sem vatnsorka, sólar-
orka, vindorka og (að nokkm
leyti) jarðvarmi og sjávarföll.
Hins vegar er sú orka sem eyð-
ist þegar af henni er tekið. Þar
ber fyrst að telja olíu og skyld
efni, kol, gas og berg með
kjamakleyfum efnum (úrani og
þóríum). Að sinni er einungis
fjallað um síðasttöldu gerðina,
enda einungis rökrétt að tala um
forða, sé um að ræða þess konar
orku.
í megindráttum er gengið út
frá orkunotkun mannkynsins
eins og hún er um þessar mund-
ir, en ekki velt vöngum yfír því
hvemig vöxtur hennar muni
breyta (stytta) endingu þess
forða sem um er að ræða.
Olía, gas og skyld efni
Þekktar ónotaðar olíulindir
heimsins innihalda miklu meira
magn olíu en framleitt hefur
verið til þessa. Sé gengið út frá
notkun olfu árið 1980, vom
birgðir óunninnar olíu til 50 ára.
Olíuríkin reyna flest að treina
sér lindimar, í stað þess að verða
sér úti um skjótfenginn gróða,
sem veldur aftur verðfalli á olíu,
og að hún gengi fljótt til þurrð-
ar. Til dæmis má segja að OPEC,
Samtök olfuútflutningsríkja, hafí
verið stofnuð til samvinnu um
þetta sjónarmið, þótt illa hafí
gengið að ná samstöðu um að
fylgja málinu eftir.
Telja má mjög líklegt að vem-
leg olíuframleiðsla haldi áfram
a.m.k. 50—100 ár enn, og vægi
olfunnar minnki aðeins smám
saman. Lengst muni olían notuð
innan samgöngukerfísins, enda
þótt einnig þar megi komast af
án hennar. Slíkt er aðeins spum-
ing um hvað menn vilja borga
fyrir að komast úr stað.
Auk olíunnar fínnast í jörðu
tvö skyld efni sem um munar.
Orkuinnihald þeirra er verulega
miklu meira en olíunnar allrar.
Þetta em olíuflögur og tjöm-
sandur. Olíuflögur eða bergflög-
ur innihalda lífræn efni, og tjöm-
sandurinn inniheldur seigfljót-
andi hálfummyndaða olíu, sem
má vinna að fullu með upphitun
o.fl. aðferðum. Aðeins er flýtt
fyrir því ferli sem venjuleg olía
hefur lokið þar sem hún finnst
í náttúmnni.
Kostnaðurinn við vinnsluna
verður, a.m.k. fyrsta kastið,
vemlega miklu meiri en við nú-
verandi olíuvinnslu. Á hinn bóg-
inn er eftir miklu að slægjast.
Samkvæmt tölum frá árinu 1980
er um að ræða birgðir upp á um
6 sinnum meira en allar olíu-
birgðir heimsins.
Kol o.þ.h.
Orkuforði kolabirgða sem
þekktar em nemur a.m.k. 50
sinnum orkuforða olíunnar.
Þetta gefur ekki tilefni til vanga-
veltna um hvenær sá forði sé
uppurinn. Á hinn bóginn á við
um allar gerðir orku sem hér um
ræðir, að ekki er hægt að spyija
einfaldlega hvenær hún sé búin.
Heldur fer það eftir heildar-
ástandi orkumála og þar með
talið verðlagi á orku, hvort orku-
lindin verður nýtt.
Þeim kolabirgðum sem þekkt-
ar em, er hins vegar allnokkuð
misskipt. Þrír fjórðu hlutar
þeirra em í norðanverðri Asíu
og langt inni á meginlandi Norð-
ur-Ameríku. Ef farið verður að
nýta þennan orkuforða í enn
vemlega miklu meiri mæli en
sem stendur, verða flutningar
umfangsmiklir. Þennan vanda
má e.t.v. leysa með að vinna
fljótandi eldsneyti úr kolunum.
Frá sjónarmiði umhverfís-
vemdar koma þó hér til tvö afar
mikilvæg atriði. Sem stendur
fylgir brennslu kola óhjákvæmi-
lega að mikið magn koltvísýrings
fer út í andrúmsloftið. Það veld-
ur aftur hinum kunnu gróður-
húsaáhrifum, sem sé hækkandi
meðalhita og hækkun sjávar-
borðs. Á hinn bóginn fer mikið
magn brennisteins út í andrúms-
loftið. Hann ummyndast í
brennisteinssýru. Hér er um að
ræða það sem gengur undir
nafninu súrt regn.
Brennisteinsvandamálið er
leysanlegt tæknilega séð, og vart
hugsanlegt annað en kolaorku-
ver framtíðarinnar verði án
brennisteinsmengunar, verði far-
ið út á þá braut að framleiða
orku framtfðarinnar með þeim
fremur en kjamorkuverum.
Kjarnorka
Heildarbirgðir fara mjög eftir
því, hvers konar framleiðsluað-
ferðir menn vilja hætta á að
nota. í svonefndum eldiskljúfum
er miklu meiri hluti orkunnar
nýttur með ummyndum
brennsluefnis en tíðkast í kjam-
orkuverum venjulegrar gerðar.
Með þeirri tækni sem er tiltæk
nú, eru eldisofnar óstöðugri í
rekstri en þeir kjamakljúfar sem
almennt em notaðir. Eftir eina
Þriggjamílnaeyju (Bándaríkin
1979) og eitt Tsémóbýl (Sov-
étríkin 1986) er ekki líklegt að
lagt verði í áhættusamari rekstur
á næstunni en fyrir er. En sé
orkuverð hátt og reksturinn tal-
inn sæmilega öraggur, er í úran-
birgðum og þóríumbirgðum næg
orka um ófyrirsjáanlega framtíð,
séu eldiskljúfar notaðir.
Enn og aftur er minnt á, að
spumingin er ekki svo einfold,
að til sé orka, sem síðan sé upp-
urin einn góðan veðurdag. Með
aukinni eftirspum verða æ dýr-
ari lausnir framkvæmanlegar.
Samfélög Vesturlanda hafa
a.m.k. árið 1973 sýnt af sér
sveigjanleik, og stóðu af sér
veralega breytt orkuverð án mik-
illa átaka. En um þróunarlöndin
gegnir öðru máli. Sá fátæki fínn-
ur fyrst fyrir hækkuðu orku-
verði.