Morgunblaðið - 04.06.1988, Blaðsíða 30

30
Bandarísk blöð:
Mannrétt-
inda-
áherslum
Reagans
fagnað
New York, Reuter.
LEIÐARAHÖFUNDAR
helstu dagblaða í Bandaríkjun-
um hrósuðu í gær Reagan for-
seta fyrir að leggja ríka
áherslu á mannréttindi á leið-
togafundinum í Moskvu. The
New York Times sagði um
ræðu forsetans í Moskvuhá-
skóla að hún hafí „hugsanlega
verið hátindurinn á ræðu-
mennskuferli Ronalds Reag-
ans.“ The Philadelphia Inquir-
er og The Washington Post
voru einnig mjög jákvæð í
garð forsetans.
Sovét-gyðingar:
Fleiri
brottfararleyfi
en áður
Genf, Reuter.
ALÞJÓÐLEG nefnd um
fólksflutninga milli landa upp-
lýsti í gær að mun fleiri gyð-
ingar hefðu fengið að flytjast
frá Sovétríkjunum á þessu ári
en undanfarin ár. Fyrstu fimm
mánuði þessa árs hafa rúm-
lega 4500 gyðingar yfírgefíð
landið. Árið 1979 fengu alls
um 51 þúsund manns brott-
fararleyfí en á níunda ára-
tugnum var að mestu tekið
fyrir slík leyfí þar til á síðasta
ári.
Pravda:
Mýkriá
manninn gagn-
vart Reagan
MÁLGAGN sovéska komm-
únistaflokksins, Pravda, hefur
tekið það óstinnt upp að Reag-
an forseti skyldi beina sjónum
manna svo mjög að ástandi
mannréttindamála í Sovétríkj-
unum. í gær var tónninn öllu
blíðari og sagði blaðið nú
rífandi gang í viðræðunum. Á
stórri forsíðumynd gat að líta
Reagan og Gorbatsjov brosa
til mannflölda á Rauða torginu
en þar gengu leiðtogamir sér
til skemmtunar f gær. Skýrt
var nákvæmlega frá rabbi
þeirra við fólkið inni í blaðinu.
Upplýsingainiðlumn:
Sovéskur
háðfugl mælir
með Voice of
America
Moskvu, Reuter.
SOVÉSKI háðfuglinn Grig-
ory Gorin fór fögrum orðum
um fréttaflutning bandarísku
útvarpsstöðvarinnar Voice oí
America í grein sem hann rit-
aði í vikuritið Moskvutíðindi,
sem kom út f gær. „Það er
nóg að setjast niður fyrir fram-
an sjónvarpstækið á kvöldin,
skrúfa fyrir hljóðið, stilla á
Voice of America og kalla
síðan á vini úr blaðamanna-
stétt til að fá að vita hvað er
gerast", segir í greininni.
> >r W''*lT r ÍHf •">4Aí'lT'T/s f
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1988
Glæddi vonir um nýtt tímabil í
samskiptum austurs og vesturs
- sagði Bandaríkjaforseti um Moskvufundinn í ræðu í Lundúnum
Lundúnum, Reuter.
RONALD Reagan Bandaríkjaforseti sagði f ræðu, sem hann hélt í
Lundúnum í gær að Moskvufundurinn hefði glætt vonir um að nýtt
timabil í samskiptum austurs og vesturs væri f vændum. „Það er
meira en iíklegt að við getum farið að rífa niður múra eftirstiðsár-
atímabilsins; það er meir en liklegt að nýtt tímabil mannkynssögunn-
ar sé að hefjast, timabil varanlegra breytinga í Sovétrílgunum. í
ræðu sinni fjallaði Reagan um fimm daga heimsókn sina til Moskvu,
en þar áttu hann og Míkhaíl Gorbatsjov Sovétleiðtogi fjórða leið-
togafund sinn. Ræðan var flutt i Guildhall á vegum Hinnar konung-
legu stofnunar um alþjóðamál og meðal áhorfenda var Margaret
Thatcher, forsætisráðherra Bretlands.
Reagan sagði að viðræður hans ríkjanna og aðalritara sovéska
og Gorbatsjovs um afvopnunarmál
hefðu skilað „áþreifanlegum ár-
angri" í átt að sáttmála um helm-
ingsfækkun langdrægra kjamorku-
vopna.
„Slíkur samningur, með öllu því
sem honum fylgdi, er að mínu viti
nú innan seilingar," sagði forsetinn.
í ræðunni sagði Reagan að sér
hefði komið á óvart hinar hlýju
móttökur í Moskvu og umfang
þeirra breytinga, sem nú eiga sér
stað í Sovétríkjunum.
„Fyrir þá, sem kunnugir eru sögu
eftirstríðsáranna, er allt þetta
ástæða til þess að hrista höfuðið í
furðu."
„ímyndið ykkur forseta Banda-
kommúnistaflokksins á gangi um
Rauða torgið, ræðandi um vaxandi
vináttu sína og fundi, hinn almenna
borgara og hversu mikið þjóðir okk-
ar eiga í raun sameiginlegt,!< sagði
Reagan.
Thatcher segir fundinn
persónulegan sigur
Reagans
Margaret Thatcher, forsætisráð-
herra Bretlands, flutti ræðu á eftir
Reagan þar sem hún jós forsetann
lofí og sagði leiðtogafundinn hafa
verið „mjög árangursríkan" og per-
sónulegan sigur fyrir Reagan.
„Þessi leiðtogafímdur hefur fært
okkur nær þeim stöðugri og frið-
Leiðtogafundurinn:
Þjóðarleiðtog-
ar segja álit sitt
London, Vín, Tel Aviv. Reuter.
Þjóðarleiðtogar viða um heim eru almennt sammála um að leiðtogafund-
urinn i Moskvu hafi tekist vel og hrósa Reagan og Gorbatsjov fyrir að
ná þeim árangri sem raunhæft hafi verið að búast við. Sumir stjóm-
málaskýrendur telja að nýtt tímabil sé hafið i samskiptum austurs og
vesturs en aðrir benda á þau miklu vandamál sem enn séu óleyst i
afvopnunarmálunum og öðrum deilumálum.
Thatcher, forsætisráðherra Bret- Ungveijalandi og Póllandi mjög já-
lands, sagði í gær að Reagan forseti
hefði boðað nýja tíma í samskiptum
austurs og vesturs. „Hann mun hljóta
sess meðal helstu forseta í sögu
Bandaríkjanna", sagði Thatcher.
Talsmaður vestur-þýsku stjómar-
innar, Friedhelm Ost, sagði að
Moskvufundurin gæti orðið til að
hraða samkomulagi um fækkun
langdrægra kjamaflauga, banni við
notkun efnavopna, jafnvægi í hefð-
bundnum vopnabúnaði í Evrópu og
fækkun skammdrægra kjamavopna
á landi. Mitterrand Frakklandsforseti
var einnig bjartsýnn eftir fundinn.
ítalski utanríkisráðherrann, Giulio
Andreotti, sagði fréttamönnum í
Brússel að leiðtogafundurinn hefði „
brotið blað f sögu samskipta austurs
og vesturs jafnvel þótt samkeppni
muni einkenna þau í náinni framtíð."
Hann bætti því við að leiðtogamir
hefðu ef til vill ekki getað áorkað
meira vegna þess að bandaríska
þingið gæti ekki unnt Reagan for-
seta þess að krýnast lárviðarsveig
vegna árangurs f utanrikismálum.
Carrington lávarður, sem senn
lætur af störfum sem framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbandalagsins, taldi
að hin óvænta vinátta þjóðarleið-
toganna gæti bent fram á við til slök-
unar. Hins vegar sagði hann að nýtt
slökunartfmabil mætti ekki stefna
áætlunum um að endurbæta vamir
NATO I hættu.
Shimon Peres, utanríkisráðherra
ísraels, hrósaði Gorbatsjov fyrir að
leggja að jöfnu tvær forsendur fyrir
friðargjörð f Miðausturlöndum; ör-
yggi Israels og sjálfsákvörðunarrétt
Palestfnumanna. Viðbrögð forsætis-
ráðherrans, Yitzhaks Shamirs, voru
mun kuldalegri.
í Austur-Evrópu vom ummæli
migöfn eftir löndum. Flokksmálgag-
nið Rude Pravo í Tékkóslóvakíu húð-
skammaði Reagau og sagði að fund-
urinn hefði leitt f Ijós fáfræði og
skreytni vaidamanna á Vesturlönd-
um. Á hinn bóginn voru viðbrögð í
kvæð. Hafa Ungveijar m.a. boðist
tii að verða gestgjafar næsta leið-
togafundar verði slfkur haldinn.
Honecker.leiðtogi Austur-Þýska-
lands, hvatti risaveldin til að fylgja
eftir góðum árangri sem náðst hefði
í afvopnunarmálum að undanfömu.
Reuter
Ronald Reagan Bandaríkjafor-
seti í ræðustóli Guildhall í Lund-
únum í gær.
samlegri samskiptum austurs og
vestur, sem við vildum öll njóta,"
sagði hún. „Ég held meira að segja
að nú sé meiri ástæða til bjartsýni
á samskipti austurs og vestur held-
ur en verið hefur á ævitíma flestra
þeirra, sem hér em viðstaddir."
„Það var einkennandi fyrir yður,
herra forseti, að hvika ekki í barátt-
tunnu fyrir undirstöðumannréttind-
um f sjálfu hjarta Sovétríkjanna,"
bætti Thatcher við. „Orð þín í
Moskvu munu hughreysta alla, sem
er neitað um þessi gmndvallarrétt-
indi, hvar í heimi sem er.“
Reagan, sem hitti andófsmenn
og kirkjuleiðtoga í Moskvu, var
gagnrýndur af gestgjafa sínum fyr-
ir að eyða of mörgum orðum í
mannréttindamál, en Reagán gaf
til kynna að hann tæki þessa gagn-
rýni Gorbatsjovs ekki nærri sér.
Gorbatsjov alvörumaður,
sem sækíst eftir
breytingum af alvöru
„Álit mitt á Gorbatsjov er það,
að hann sé alvörumaður, sem sæk-
ist eftir raunvemlegum breytingum
af alvörn," sagði Reagan og hefur
hann lfkast til aldrei hrósað honum
jafnótvírætt.
Almennt var litið á ræðu Reag-
ans sem kveðjuræðu Reagans í
Evrópu, en hann sagði meðal ann-
ars að umfang breytinga þeirra,
sem nú ættu sér stað í Sovétríkjun-
um, endurspegluðu hyggindi þeirrar
stefíiu hinna vestrænu lýðræð-
isríkja, að koma fram af festu.
Sagði hann þessa sömu stefnufestu
hafa stuðlað að árangri í afvopnun-
arviðræðum og fleiri málum svo
sem brottför sovéska innrásarhers-
ins frá Afganistan. Þrátt fyrir að
allt væm þetta spor í rétta átt var-
aði hann hinar vestrænu þjóðir við
því að sofna á verðinum.
Nauðsyn þess að Vesturlönd
haldi
styrk sinum
„Nú þegar bandamennimir [í
Atlantshafsbandalaginu] em öflug-
ir og minna ber á úþenslustefna í
heiminum og í Sovétríkjunum, er
ástæða til þess að evra vongóður.
Við vonumst til þess að þessi hneigð
haldi áfram og verðum að gera allt
sem f okkar valdi stendur til þess
að efla hana,“ sagði Reagan.
„Gleymum heldur ekki að steftia
sú, sem við höfum fylgt, gerir ráð
fyrir að á móti geti blásið á langri
leið. Við skulum taka raunvemleg-
um breytingum fagnandi þegar þær
eiga sér stað, en þurfum jafnframt
að vera varir um okkur og sífellt á
varðbergi. Við skulum vera öflug-
ir.“
Reagan hrósaði Thatcher fyrir
að vera „ákveðinn og rökfastan
málsvara" einingar hinna vestrænu
bandamanna og mannréttindabar-
áttu. Minnti forsetinn ennft'emur á
að Thatcher hefði verið fyrst til að
lýsa því yfir, að Vesturlönd gætu
átt viðskipti við Gorbatsjov.
Á fímmtudag bauð Reagan
Thatcher í opinbera heimsókn til
Washington í nóvember, en þá líður
senn að brottför Reagans úr emb-
ætti. Gert er ráð fyrir að hún hitti
þá sigurvegara bandarisku forseta-
kosninganna.
Þriggja flokka sljóm
mynduð í Danmörku
Þríeykinu ekki spáð langlífi
Árisum, frá Axel Pihl-Andereen, Reportagegruppen.
EFTIR næstum fjögurra vikna stjórnarkreppu hefur tekist að mynda
nýja ríkisstjóm í Danmörku. Stóru flokkarnir tveir, sem sæti áttu
í síðustu ríkisstjóm, íhaldsflokkurinn og Venstre, gengu til sam-
starfs við Radikale Venstre og mynduð var þriggja flokka stjóra.
Radikale venstre, sem er þriðja
hjól undir vagni, fékk fímm ráð-
herra af 21 í stjóminni. Þijú ráðu-
neyti verða undir stjóm sömu
manna og voru fyrir kosningamar,
forsætisráðuneytið undir stjóm
Pouls Schliiters, utanríkisráðuneyt-
ið undir stjóm formanns Venstre,
Uffes Ellemanns-Jensens og Qár-
málaráðuneytið undir stjóm íhalds-
mannsins Palles Simonsens. Leið-
togi radikala, Niels Helveg Petersen
verður efnahagsmálaráðherra.
Hugmyndinni um að mynda fjög-
urra flokka stjóm með Kristilega
þjóðarflokknum og Miðflokknum
var kastað fyrir róða. Beiskjan er
mikil vegna þessa, ekki hvað síst
hjá Miðflokknum. Formaður flokks-
ins, Erhard Jakobsen, hefur viður-
kennt opinberlega að honum fínnist
hann hafa „verið snuðaður," eins
og hann orðaði það. Bæði hægria-
innaðir og vinstrimenn líta svo á
að þessi nýja stjóm sé veik og hafí
ekki nægilegt fylgi á danska þing-
inu.
„Veikasta ríkisstjóm sem mynd-
uð hefur verið í Danmörku," var
inntak þess sem Svend Auken for-
maður Jafnaðarflokksins, sem sjálf-
ur hefur ítrekað biðlað til radikala
á meðan a'stjómarmyndunarvið-
ræðunum stóð, sagði.
Reist á veikum grunni
Því er ekki að neita að nýja
stjómin er reist á veikum grunni.
Hún nýtur fylgis 57 þingmanna,
sem er aðeins um þriðjungur þing-
manna á danska þinginu. Jafnframt
er ekki í fljótu bragði hægt að koma
auga á stuðningsmenn innan flokka
sem eru utan stjómarinnar. Ólfklegt
er þó að kristilegir eða miðflokkur-
inn muni verða til þess að fella
borgaralega stjóm, þrátt fyrir
óánægju þeirra með að hafa verið
settir út í kuldann.
Stuðningur þessara tveggja
flokka nægir stjóminni ekki til þess
að ná meirihluta á þingi. Fram-
faraflokkurinn mun ekki styðja
stjómina vegna þess að forsætis-
ráðherrann hefur eldað grátt silfur
við flokkinn vegna samskiptanna
við Radikale venstre. Útlitið er því
svart fyrir nýju stjómina.
Kjósendur borgaralegu flokk-
anna í Danmörku em, af gildum
ástæðum, ringlaðri en nokkru sinni
fyrr. Forsætisráðherra slítur þingi
og boðar til kosninga vegna þingsá-
lyktunartillögu um kjamorkuvopn
um borð í erlendum herskipum, sem
fór í gegnum þingið meðal annars
vegna stuðnings radikala við tillög-
una. Erfíðum stjómarmjmdarvið-