Morgunblaðið - 15.07.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, VIÐSHPTI/AIVINNULÍF FÖSTUDAGUR 15. JÚLÍ 1988
Fyrirtæki
Hljóðver
hrannastupp
Verð á upptökutímum aldrei verið jafn lágt
■*- MIKIL fjölgnn hljóðvera hér lendis undanfarin tvö eða þrjú ár hefur vakið athygli. Þó kastaði fyrst tólfunum
í vetur sem leið þegar fjöldi þeirra tvöfaldaðist, en nú iosar fjöldi hljóðvera í Iandinu tvo tugi. Þetta er ekki
síst merkilegt fyrir þær sakir að þeir tónlistarmenn sem áður voru meðal stærstu viðskiptavina gömlu
hljóðveranna hafa nú komið sér upp eigin hljóðverum, og beita sér í mörgum tilfellum af fullum krafti í
samkeppninni um þann markað sem enn er fyrir hendi. Hefur þetta leitt til harðnandi samkeppni, og spá
nú margir að þess sé ekki langt að bíða að hljóðverin fari að týna tölunni.
Morgunblaðið/Bjarni
SAMKEPPNI — Á myndinni sjást norskir upptökumenn sem
hafa verið að vinna fyrir Mezzoforte, ásamt tækjunum í hljóðveri
þeirra við Súðarvog.
Sagan á bak við
upptökur á Islandi
Sú var tíðin að allar hljómplötur
sem íslenskir listamenn unnu hér-
lendis voni teknar upp hjá ríkisút-
varpinu. í lok sjöunda áratugarins
fór svo Pétur Steingrímsson, nú í
Japís, að taka upp hljómplötur, en
það var ekki fyrr en árið 1975 að
fjölrása hljóðver tók til starfa hér-
>. lendis, þegar Hljóðriti í Hafnarfirði
opnaði átta rása hljóðver. Fljótlega
upp úr því stækkuðu þeir í 24 rásir,
og var þá eina sjálfstæða hljóðver
landsins, auk átta rása hljóðvers sem
Svavar Gests starfrækti í fímm ár.
Það var svo árið 1980 að Sigurður
Rúnar Jónsson, öðru nafni Diddi
Fiðla, opnaði ásamt félögum sínum
hljóðverið Studio Stemmu, sem var
sextán rása.
„Við vorum handvissir um það á
þessum tíma að pláss væri fyrir hljóð-
.ver af millistærð á markaðnum,"
' 'sagði Sigurður í samtali við Morgun-
blaðið. Hljóðriti og Stemma voru svo
allt að því einráð á markaðnum eftir
að Tóntækni Svavars Gests lagði upp
laupana í upphafí 9. áratugarins,
nema hvað Stuðmenn höfðu hreiðrað
um sig í Grettisgati og Axel Einars-
son var einnig farinn að dunda sér
við upptökur í eigin hljóðveri. Ekki
má þó gleyma þeirri starfsemi sem
Rúnar Júlíusson hóf í hljóðveri sínu
Geimsteini á árunum upp úr 1980.
Það var svo ekki fyrr en um 1985
sem hljóðverum tók að fjölga að ráði,
þegar íjórir eða fimm aðilar hófu að
reka slíka starfsemi. Þá þegar var
orðið þröngt um fyrirtækin á þessum
markaði, en síðastliðið ártók steininn
. • úr.
Svo reið bylgjan yfir
Þeir sem þekkja til eru sammála
um að vildarkjör fjármögnunarfyrir-
tækjanna hafi gert útslagið með að
svo margir hófu hljóðversrekstur.
Þegar sá orðrómur komst svo á kreik
að von bráðar yrði farið að tollskylda
hljóðverstæki létu margir slag
standa, og pöntuðu tæki. Alls hafa
rúmlega tíu hljóðver hafið starfsemi
undanfarið ár, og eins og áður kem-
ur fram er þar um helmingsfjölgun
að ræða. Einnig má segja að markað-
urinn fyrir þennan rekstur í landinu
hafi minnkað í kjölfar hljóðverabylgj-
unnar, þar sem aðstandendur margra
- „nýju fyrirtækjanna eru hljómsveitir
sem áður létu mikið að sér kveða á
markaðnum, aðilar eins og Mezzo-
forte, Gunnar Þórðarson og_ Skrið-
jöklar svo dæmi séu tekin. í þeirri
miklu samkeppni sem geisað hefur
undanfama mánuði er að finna dæmi
um örvæntinguna sem ríkir á þessum
markaði. Ónefnt hljóðver hefur opin-
berlega boðið magnafslátt af hljóð-
verstímum, og flest eru hljóðverin
tilbúin til samninga um afslátt og
greiðslukjör fyrir stærri verkefni.
Hægt er að fá hljóðverstíma á u.þ.b.
600-1.000 krónur, og ef upptöku-
maður er tekinn með í reikninginn
ætti að vera hægt að sleppa með
innan við 1.600 krónur samtals, á
meðan slíkir tímar kosta að minnsta
kosti tæpar 3.000 krónur í nágranna-
löndunum.
En hvað segja þeir sem eru orðnir
gamlir í hettunni um þessa þróun —
sjá þeir fram úr rekstri sínum í dag?
Jón Aðalsteinn Jónasson hjá Hljóð-
rita vill meina að útlitið á markaðn-
um sé svart, og segist reikna með
að einhver hljóðver fari að heltast
úr lestinni fljótlega upp úr áramót-
um.
„Þetta er í raun ósköp einfalt
reikningsdæmi," sagði Jón Aðal-
steinn. „Ef reiknað er með að gefnir
séu út 60 plötutitlar á ári, sem sam-
svarar útgáfunni í fyrra, og að gerð
hverrar þeirra útheimti 160 hljóð-
verstíma, sem er ríflega áætlað, fæst
að um 10.000 tímar fari í gerð þeirra.
Ef svo er reiknað með að um 5.000
stundir séu notaðar í gerð útvarps-
auglýsinga, útvarpsleikrita og ann-
ars tilfallandi efhis, fæst að um
15.000 hljóðversstundir skiptast ár-
lega á milli þeirra rúmlega tuttugu
hljóðvera sem eru í borginni, eða um
700 á hvert þeirra. Og miðað við það
verð sem tíðkast á hljóðverstímum í
dag og þeirra miklu peninga sem
kostar að koma sér upp svona bún-
aði, þá sér hver maður að í þessu
er engin glóra. Og ekki batnar útlit-
ið hjá þessum minni hljóðverum ef
tekið er með í reikninginn að við hjá
Hljóðrita seljum u.þ.b. 3.000 hljóð-
versstundir á ári,“ sagði Jón enn-
fremur.
Hljóðriti annast einnig fjölföldun
á tónböndum og myndböndum auk
hljóðsetningar á myndbönd, samhliða
hljóðupptökunum. Þó sagði Jón að
hljóðverin væru og yrðu alltaf burð-
arliðurinn í rekstrinum, en Hljóðriti
rekur nú tvær hljóðstofur. Þegar Jón
var spurður hvort hann teldi að þetta
verðstríð hafi komið forráðamönnum
nýju hljóðveranna á óvart sagði hann
að svo væri ekki.
„Það þarf enginn að segja mér
það að þessir menn hafi ekki vitað
að hveiju þeir gengu. Þeir gátu
reiknað með að þurfa að borga tæp-
lega hundrað þúsund krónur í af-
borganir og vexti á mánuði, sé miðað
við lágmarksfjárfestingu að upphæð
tvær og hálf milljón, og þó reiknað
sé með nokkuð hærra tímaverði en
nú tíðkast, þarf að selja u.þ.b. hundr-
að tíma á mánuði. Þá er eftir húsa-
leiga, viðhald og fleira, að ekki sé
minnst á dauðan tíma, þannig að
þetta gengur aldrei upp eins og stað-
an er í dag. Hins vegar stöndum við
það vel að við þurfum aðeins að bíða,
því okkar er tíminn."
Þarf að veija rétt
viðskiptavina betur
Sigurður Rúnar hjá Stemmu segir
að Stemma hafi reynt að forðast
verðstríðið, en að sjálfsögðu hafi það
haft áhrif á afkomu fyrirtækisins.
„Árið 1985 var Stemmu óvænt
sagt upp sínu gamla húsnæði, og var
í kjölfar þess óstarfhæft í u.þ.b. ár.
Við opnuðum svo aftur í fyrra í gamla
ísbjamarhúsinu, og má segja að nýt-
ingin á hljóðverinu hafi verið
160—170% fyrstu mánuðina. Hér var
bókstaflega unnið dag og nótt.“
Sigurður segir einnig að tækja-
búnaður hljóðversins sé með því
besta sem gerist á landinu, þeir hafa
nýverið tekið í gagnið tölvustýrt
hljóðblöndunarkerfí sem iéttir undir
með upptökumanni, og auðveldar
honum að einbeita sér að verkinu.
„Ég vil meina að Stemma njóti virð-
ingar vegna þess að aðstandendur
þess eru nafnkunnir fagmenn.
Stundum fínnst mér sorglegt að hver
sem er geti gengið inn af götunni
og opnað hljóðver, og síðan klúðrað
gjörsamlega þeim hlutum sem við-
skiptavinur hans borgar fullt verð
fyrir. Það skeður of oft að við fáum
í hendumar verkefni sem óhæfír
menn hafa farið höndum um, og það
er ekki nógu gott að viðskiptavinir
hljóðvera séu á þennan hátt vamar-
lausir," segir Sigurður ennfremur.
„Það er náttúrulega hlægilegt að
nokkur maður skuli láta sér detta í
hug að fjárfesta fyrir 4 til 5 milljónir
í atvinnutæki sem síðan er selt út
fyrir minna tímagjald en tepparyk-
suga, en einmitt þannig lítur dæmið
út fyrir hljóðverseigendur í dag,“
bætir Sigurður við.
Því harðari sem samkeppnin hefur
orðið, því meira hefur borið á því að
mörg hljóðveranna velja þá leið að
sérhæfa sig á einhvem hátt, í þeirri
viðleitni að tryggja sér fastan mark-
aðsgrundvöll. Eitt þessara hljóðvera
er Hljóðaklettur, sem er til húsa á
Klapparstíg. Magnús Guðmundsson
forsvarsmaður þess sagði að þeirra
starfssvið einangraðist nú að mestu
leyti við útvarpsauglýsingar, og
vinna þeir þá jafnt fyrir auglýsendur
og auglýsingastofur, auk þess sem
þeir hafa unnið við hljóðsetningu
fyrir sjónvarp, en þrátt fyrir þessa
sérhæfíngu hafa þeir ekki sagt alveg
skilið við tónlistarupptökur ýmiskon-
ar.
„Við höfum forskot á nýju hljóð-
verin að því leyti að við erum vel
staðsettir miðað við ýmis markaðs-
hom, og því má heldur ekki gleyma
að við eigum okkar tæki skuldlaus,“
sagði Magnús. „Þau hljóðver sem
búa svo vel, og gera jafnframt vel
við góða, fasta viðskiptavini, koma
tvímælalaust til með að standa upp
úr í samkeppninni á komandi mánuð-
um. Við vitum til þess að reynt hef-
ur verið að stela frá okkur viðskipta-
vinum, en ég óttast ekki að nokkrum
takist að gera það, svo lengi sem við
höldum áfram að leggja upp úr vön-
duðum vinnubrögðum. Við höfum
varað okkur á því að færast of mikið
í fang, við tókum þá ákvörðun að
minnka heldur við okkur í tækja-
kosti, en hafa þess í stað fullkominn
minni búnað. Við eigum nú gott,
tölvustýrt upptökukerfí, og tækja-
búnaður okkar stendur í raun aðeins
skrefi frá digital-upptökutækni. ís-
lendingar hafa alltaf hneigst til að
gleyma sér í mikilmennskubijálæði.
Við höfum reynt að forðast slíkt eft-
ir megni, þetta fyrirtæki okkar er
hugsað sem atvinnutæki fyrir nokkra
menn, og allar breytingar verða að
miðast við að þetta atvinnutæki gefí
meira af sér og annað ekki,“ sagði
Magnús ennfremur. Þegar hann var
spurður hvað hann héldi um framtí-
ðarhorfur í greininni sagði hann að
hann fengi ekki séð að öll þau hljóð-
ver sem til eru í landinu nú gætu
lifað, nema til kæmi að útlendingar
færu að sækja í upptökur hingað.
Hvernig standa nýju
hyóðverin?
Það má vera ljóst af því sem að
framan stendur að þeir menn sem
þar tala telja framtíð nýju hljóðver-
anna síður en svo bjarta. Morgun-
blaðið kannaði viðhorf forsvars-
manna tveggja nýrra hljóðvera.
Hljómsveitin Mezzoforte rekur
eigið hljóðver í húsinu nr. 7 við Súð-
arvog. Það settu þeir upp fyrst og
fremst til eigin nota, en selja út hljóð-
versstundir til að afla því aukatekna,
og munar þá mest um hljómplötu-
upptökur sem þeir stjóma eða taka
þátt í sjálfír, en slík verkefni taka
þeir aðeins að sér í eigin hljóðveri.
Þá sögðust þeir njóta góðs af sam-
starfínu við Steina hf., sem er hlut-
hafí í fyrirtæki þeirra. Þeir eru sam-
mála því sem sagt er hér að ofan,
um að það verð sem tíðkast á upptök-
utímum hérlendis sé of lágt til þess
að hljóðver geti borið sig, og að það
kæmi fyrst og fremst til af því að
markaðurinn fyrir hljóðverin væri
mjög lítill. Þeir sögðu að þeirra hljóð-
ver, sem að vísu er búið dýrum tækj-
um, þyrfti fulla nýtingu 12 tíma á
sólarhring 6 daga vikunnar allt árið
ef það ætti að skila viðsættanlegum
arði, en því hefðu þeir gert sér grein
fyrir í upphafi. Einnig kom fram að
hljóðver eins og þeirra hefði ekkert
að gera inná útvarpsauglýsinga-
markaðinn, þar sem minni og sér-
hæfðari hljóðver væru í raun alls
ráðandi. Það má af þessu ætla að
tilgangur uppsetningar þessa hljóð-
vers sé sá að minnka útgjaldaliði
hljómsveitarinnar, ef til lengri tíma
er litið, en það sé ekki til þess hugs-
að að afla meðlimum hennar auka-
tekna.
„Auðvitað væri það besti kostur-
inn, en eins og útlitið er í dag er
slíkt íjarlægur draumur," sögðu þeir.
Tækin í hljóðveri þeirra kosta líklega
um 4 milljónir í dag, og þá er ekki
tekið tillit til hljóðfæra.
Það var Steingrímur Einarsson
sem varð fyrir svörum hjá hljóðverinu
Studio Bjartsýni. Hann sagði að það
væri hljómsveitin Kan sem stæði á
bak við rekstur þess, sem hann vildi
meina að gengi nokkuð vel. Hann
taldi þó að fjárfesting í tækjum væri
hlutfallslega allt of dýr miðað við það
verð sem tíðkast á upptökutímum,
og til marks um það benti hann á
að búnaður þeirra hafí kostað 4-4,5
milljónir. Einnig kom fram að hann
er þeirrar skoðunar að það væri ill-
mögulegt eða ógerlegt að láta svona
rekstur borga sig ef það væri ekki
hagsmunaaðili sem stæði að rekstrin-
um, eins og i þessu tilfelli, og gæti
þannig notið góðs af rekstrinum með
því að notfæra sér hann sjálfur.
Hvað gerist næst?
Það verður spennandi að sjá hver
framvindan á hljóðveramarkaðnum
verður, en eitt er víst að þar mun
engin lognmolla ríkja. Eins og skilja
má af þessu greinarkomi, eru flestir
þeir sem til þekkja á hljóðveramark-
aðnum sammála um að mikil offjár-
festing hafi átt sér stað, og að horf-
ur séu ekki bjartar.
SIEI