Morgunblaðið - 24.09.1988, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 1988
49
fírði, hún, þessi yndislega kona, sem
kveður bónda sinn í dag, hefur stutt
hann með sinni miklu trú og dugn-
aði í hans veikindum, en sem betur
fer stóðu þau ekki of lengi, og hún
gat farið aftur í Hólminn en afí fór
ekki aftur, eins og hann ætlaði sér.
Afí átti trillu er Kári hét, og
fyrsta sjóferð mín var er ég fór
með honum í Elliðaey, en þar
bjuggu þau afí og amma í u.þ.b.
20 ár og þær urðu ófáar sjóferðim-
ar eftir það. Hin síðari ár er afí fór
að geta stundað sjóinn minna, gerði
dóttursonur hans Siggi Palli bátinn
upp og var það mikið gleðiefni fyr-
ir afa að fylgjast með því verki, að
ég tali nú ekki um að sjá hann á
floti aftur, og fyrsta ferð nýja Kára
var með ömmu og afa út í Elliðaey
í fyrrasumar og sjaldan hef ég séð
glaðari mann, en þetta varð ekki
síðasta sjóferð hans, því seinna um
sumarið átti hann þess kost að fara
á Kára með Gumma bróður sinn
með sér. Farið var á gömlu slóðim-
ar, þ.e. í Höskuldsey og auðvitað
Iögð tvö lúðuköst og fengu þeir að
ráða miðinu. Þeir sögðust ekkert
muna á leiðinni fram en viti menn,
þeir vom fljótir að taka við sér, og
létu leggja í Höskuldseyjardjúpið,
og til að enda góða ferð fengu þeir
eina lúðu.
Afí og amma vom þessi dæmi-
gerðu afí og amma, alltaf gott að
koma, alltaf kaffí á könnunni hjá
ömmu, nýbakaðar pönnukökur og
þau dundandi við eitthvað. Ég efast
ekki um að einmanalegt verður hjá
ömmu á Staðarfelli, en ég veit líka
að trúin á guð styrkir þessa skyn-
sömu konu, sem vissi hvað afa var
fyrir bestu, og að nú líður honum
vel. Það er erfítt fyrir mig að út-
skýra fyrir fjögurra ára gömlu lang-
afabami hans að afí á Staðarfelli
sé dáinn, en hann sagði: „Hann afí
á Staðarfelli getur ekki dáið því þá
deyr hún amma líka.“ Guð fylgi þér
og þínum dætmm, amma mín.
Jóna Dís
í dag, laugardaginn 24. septem-
ber, verður jarðsettur frá Stykkis-
hólmskirkju afí minn, Jónas Páls-
son. Hann lést að kvöldi hins 13.
september á Landspítalanum í
Reykjavík, eftir nokkurra vikna
baráttu á sjúkrabeði. Á tímabili leit
út fyrir, að hann hefði yfir i þeirri
baráttu, og við aðstandendumir
eygðum vonameista, sem við reynd-
um að hlúa að og miðla honum, þar
sem hans stærsta þrá var að kom-
ast í rúmið sitt heima á Staðarfelli
í Stykkishólmi. Enda þótt hann afa
langaði mest af öllu í Hólminn sagði
hann: „Það er alltaf gott að eiga
gott rúm“, og lét okkur þannig vita
af því, að það færi vel um hann á
spítalanum og að vel væri hugsað
um hann.
Afi minn var fæddur 24. septem-
ber 1904 í Ögri í Stykkishólms-
hreppi. Hann var sonur hjónanna
Ástríðar Helgu Jónasdóttur frá
Helgafelli og Páls Guðmundssonar
frá Amarstöðum í Helgafellssveit;
einn af 14 systkinum. Tvö systkin-
anna dóu ung, en hin 12 komust
öll á legg. Þegar afí var 7 ára, flutt-
ist fjölskyldan til Höskuldseyjar á
Breiðafírði. Þótt miðin kringum
Höskuldsey hafí í þá daga verið
full af fiski, var lífsbaráttan á þess-
ari litlu eyju geysilega hörð. Fólkið
bjó í svo nánum tengslum við nátt-
úruna og þurfti að treysta á veður
og vinda. 0g það kom fyrir, að fólk-
ið varð að horfa á eftir ástvinum
Kransar, krossar
og kistuskreytingar.
Sendum um allt land.
GLÆSIBLOMIÐ
GLÆSIBÆ,
Álfheimum 74. sími 84200
sínum í hafíð, ef þeir ekki náðu í
land úr róðmm, áður enn illviðri
skall á. Við slíkar aðstæður ólst afí
minn upp í Höskuldsey fram yfir
tvítugt. Þar sem margt var í heim-
ili þurftu litlar hendur einnig að
leggja fram sína krafta. Átta ára
gamall byijaði afi minn að róa til
sjós með föður sínum og bræðrum.
Þar með var hans ævistarf hafíð.
Það var ekki um annað að velja.
Kringumstasðumar kröfðust þess,
að hann sækti sjóinn.
Árið 1930 kvæntist afí eftirlif-
andi konu sinni, Dagbjörtu H. Niels-
dóttur frá Sellátri og fullyrða má,
að það hafí verið hans mesta gæfa.
Þau hófu búskap í Elliðaey þar sem
þau síðan bjuggu í 18 ár. Afí gegndi
þar, ásamt sjómennsku og búskap,
stöðu vitavarðar. Á þeim tíma eign-
uðust þau dætumar sínar fjórar,
þær Ástríði Helgu, Unni Lám, Jó-
hönnu og Ásdísi, móður mína. Á
þessum ámm bjó í Elliðaey einnig
Kristín systir afa, ásamt manni
sínum, Jóni, sem var bróðir ömmu.
I Elliðaey var einnig margt annað
heimilisfólk, sem lagði sitt af mörk-
um við búskapinn, er sjómennimir
vom í róðri. I Elliðaey var aldrei
matarskortur. Sjórinn gaf mikið,
en hann tók líka mikið. Árið 1935
dmkknaði Jón, bróðir ömmu. Það
var mikill áfall fyrir heimilisfólkið
í Elliðaey og varð það skarð aldrei
fyllt. Kristín eiginkona Jóns sagði
eftir þennan atburð, að enginn af
hennar bræðmm myndi farast á
sjó. Og það hefur staðist. Afí hafði
oftar en einu sinni lent í honum
kröppum, svo litlu munaði að harm-
leikur yrði, en í öll skiptin var ein-
hver blessun yfír honum og hann
bjargaðist. Amma mín fór ófá skipti
upp á hól til að kíkja eftir afa og
oftsinnis varð hún að leggjast til
svefns í nagandi óvissu um, hvort
hann hefði nú náð landi einhvers
staðar. En samband afa og ömmu
var alla tíð mjög sterkt og á slíkum
stundum hugsuðu þau sterkt hvort
tíl annars og dæmi em til frásagn-
ar um, að þau hafí þannig á mikil-
vægum stundum náð að senda hug-
skeyti sín á milli.
Afí og amma fluttust til Stykkis-
hólms þegar dætumar vora komnar
á skólaaldur. Þau keyptu Staðarfell
og hafa búið þar alla tíð síðan.
Þegar bamabömin fóm að koma
eitt af öðm til vits og ára sóttu þau
mikið í að koma til ömmu og afa
á Staðarfelli. Lítil telpa í Reykjavík
fékk snemma þá löngun að fara í
Hólminn, til að vera hjá afa og
ömmu. Það var viss ævintýraljómi
yfír Hólminum á sumrin, fannst
borgarbaminu. Afi og amma áttu
bát, sem hét Kári, og mesta
skemmtunin var í því fólgin, að
fara á Kára út í eyjar. Litlu telp-
unni fannst mikið til afa síns koma.
Hann vissi hvemig veðrið hagaði
sér, hvenær var hægt að fara út á
sjó og hvenær það var óráðlegt.
Hann kom á morgnana inn í her-
bergið, sem litla telpan svaf í, studdi
höndunum á gluggakistuna, horfði
fram á sjóinn, meðan litla telpan
beið eftirvæntingarfull eftir því,
hvað afi sinn segðu um veðrið. Afí
kunni líka að stýra bátnum í öld-
una, eins og það var kallað. Þó að
öldumar virtust stórar, stýrði afi
Kára af mikilli næmni, enda vissi
hann hvemig öldumar höguðu sér,
ekki síður en hann þekkti ský og
vinda.
Afí og amma höfðu lengi vel
kindur frammi í eyjum, þótt þau
hefðu fyrir löngu bragðið búskap.
Þannig var í mörg ár alltaf heyjað
frammi í Elliðaey. Afí var sannkall-
að náttúmbam. Um heyskapartím-
ann leit afí til sólar, til að vita hvað
tímanum leið og horfði í skýin, til
að spá fyrir um veður. Andlit hans
var markað af sjósókn og hendur
hans bám mikilli erfíðisvinnu vitni.
Afi dró alla tíð físk úr sjó með
handafli.
Nú þegar afí minn er dáinn leitar
hugurinn til þess tíma er ég naut
sem mest nærvem hans. Mig óraði
ekki fyrir því í þá daga, hvað þessi
sumur með afa og ömmu ættu eft-
ir að vera mér mikils virði, er ég
yrði eldri. Og ég er sannfærð um,
að samvera mín með afa og ömmu
hafa verið mikið tillegg í uppeldi
mitt og mótað viðhorf mitt til
margra þátta lífsins. Það er sárt
að kveðja afa sinn, en vitundin um
það að hann lifði alla tíð hamingju-
sömu lífi, þrátt fyrir harða lífsbar-
áttu gerir manni léttara að sætta
sig við orðinn hlut.
Afí var mjög hlýr og góður mað-
ur og honum þótti vænt um fólkið
sitt og fylgdist með af áhuga, hvað
það var að starfa. Hann var mjög
rólegur en hafði gaman af að vera
innan um fólk og var skemmtilegur
í frásögnum, því hann 'átti mikla
kímni til. Hann hafði gaman af því
að fara í ferðalög, þótt það besta
við þau væri að koma heim á Stað-
arfell aftur.
Ég þakka allar þær stundir, sem
ég fékk að eiga með afa mínum
og ekki síst þær, sem ég átti með
honum uppi á Landspítala. Þessar
síðustu stundir með afa vom mér
mikil lífsreynsla. Slík reynsla, að
sjá ástvin deyja, fær mann til að
hugsa um lífíð á dýpri hátt en
nokkm sinni fyrr, og reyna að gera
sér grein fyrir hvað virkilega skipt-
ir máli í lífinu; endurmeta fyrri
gildi. Er ég hugsa um afa minn er
ég ekki í nokkmm vafa um, í hvetju
lífshamingjan er fólgin.
Ég bið góðan Guð að blessa afa
og gefa ömmu styrk á þessum tíma-
mótum. Einnig bið ég öllum að-
standendum afa Guðs blessunar.
Sigurlaug Regína Friðþjófsdóttir
Haustið er komið, það sjáum við
greinilega þessa dagana. Gullni lit-
ur haustsins tekur við af grænk-
.unni í sumar. Þannig er líf manns-
ins, líkt og hringir árstíðanna.
Jónas Pálsson var fæddur í Ögri
við Stykkishólm, 24. sept. 1904.
Foreldrar hans vom Páll Guð-
mundsson og Ástríður Helga Jónas-
dóttir frá Helgafelli.
Fjórtán urðu systkinin, en til full-
orðins ára komust tólf, en þijú þess-
ara systkina em nú á lífi.
Páll og Heiga flytja til Höskulds-
eyjar og búa þar öll árin, að undan-
skildu einu ári er þau fóm út undir
jökul sem kallað var, eða til Hellis-
sands.
í Höskuldsey var baráttan háð,
baráttan um að hafa til hnífs og
skeiðar, orðatiltæki sem ég held að
unga fólkið í dag skilji varla. Þar
fæddust yngstu bömin. Eðlilega
veit maður ekki um æskuár föður
síns nema af frásögn hans. Myndir
liðinna daga koma þvi hver af ann-
arri áreynslulaust líkt og á tjaldi.
Hann ólst upp í stómm og glöð-
um systkinahóp og kynntist
snemma öllum störfum til sjós og
lands. Fólk í Breiðafjarðareyjum
varð að kunna skil á að fara með
bát, hafa gát á veðrabrigðum, vita
um fískislóðir undir því var afkoma
fjölskyldunnar komin. Baráttan var
háð upp á líf og dauða.
Höskuldsey var verstöð, þar sem
menn komu með báta sína og
bjuggu í verbúðum, við aðbúnað
sem í dag þætti ekki mönnum bjóð-
andi. Sorgin var oft skammt undan.
Báti barst á við lendingu, vinir og
félagar horfnir á örskotsstund,
myrkrið og veðurhamurinn við eyj-
una réði ríkjum, þungur og dimmur.
En allir stormar lægja og áfram
varð að halda, baráttan hélt áfram.
Glaðar stundir komu líka einsog
vænta mátti þar sem svo margt
ungt fólk var samankomið, þá var
spilað, glímt og sagðar sögur og
bömin dmkku í sig frásögur af sjó-
ferðum þar sem hátt var siglt og
öllu tjaldað og breiðfirskir snillingar
vom við stýri. Þau vom þeirra
menn.
Lífsbaráttan heldur áfram, leiðin
lá á skakskútur, frá Stykkishólmi,
Flatey og Vestíjörðum. 19. aprfl
1930 gengur Jónas að eiga Dag-
björtu H. Níelsdóttur frá Sellátri,
dóttur Níelsar Breiðftörð Jónssonar
og Dagbjartar Jónsdóttur sem þar
bjuggu. I Elliðaey hófu þau búskap
í sambýli við Kristínu Pálsdóttur
systur hans og Jóns Breiðfjörð
Níelssonar bróður Dagbjartar. En
sorgin gleymir engum. 14. desem-
ber 1935 ferst Jón við annan mann
í róðri, í aftakaveðri sem þá gekk
yfir landið. Hafíð heimtaði hér sinn
skatt, ungan mann frá konu og
tveim ungum bömum. Þegar svo
var komið fluttist Kristín með böm
sín til Stykkishólms, en Jónas tók
við vitavörslu og búskap í Elliðaey
allt til ársins 1948 er fjölskyldan
fluttist til Stykkishólms.
Þá vora eyjamar óðum að hverfa
úr byggð. Merkri atvinnu- og menn-
ingarsögu landsins var að ljúka þar
sem eyjabúskapurinn var. Þar
þurfti að fara saman búshyggja,
sjósókn og umhirða hlunninda, en
það var dún- og fuglatekja. Þetta
allt finnst mér föður mínum hafa
tekist að samríma, en aldrei mátti
slaka á.
En hann stóð ekki einn í barátt-
unni, hann átti konu sem hann virti
mikils. Hún vann jafnt utan húss
sem innan, horfði eftir veðrabrigð-
um, hlustaði eftir vélahljóði og bað
til Guðs síns á erfiðum stundum,
þegar ekkert fréttist og hún vissi
ekki hvort eiginmaðurinn hefði náð
landi eður ei. Hún bað til guðs þeg-
ar spumin í augum bamanna varð
kreíjandi og sár. Myndimar líða
fyrir hugskotssjónum: Ungur
drengur í Höskuldsey sem varð að
fara að vinna á sjó 8—10 ára gam-
all og læra allan verkshátt á sjó,
fara í beitifjöm, skera úr, beita,
leggja, draga og gera að aflanum,
harður skóli en lífsnauðsynlegur.
Ég minnist föður míns, glöðum
og reifum við sauðburð og umhirðu
heyja á góðum þurrkdögum með
fulla hlöðu af ilmandi heyi. Hversu
nærgætin og góður hann var öllum
þeim dýmm sem hann hafði með
að gera og hvemig hann talaði við
þessa vini sína eins og mennska
menn, hversu vel og snyrtilega hann
gekk um hús og hey.
Ég minnist manns sem hafði
nánar gætur af bámnni og hvemig
hann hughreysti hræddar sálir okk-
ar systra þegar á bátinn gaf. Tvisv-
ar sinnum lenti hann í bráðum sjáv-
arháska, en lítið vildi hánn gera úr
því. Oftar hefur gefíð á bátinn er
trúa mín og stutt bilið á milli lífs
og dauða. Það þekkja allir sjómenn.
Síðasta ferðin varð erfíð og
ströng, en landtakan var að kvöldi
13. sept. sl. Löngu og gifturíku
starfí er lokið. Við systur og bama-
böm þökkum samfylgdina svo og
allir sem vom með í sjóferðinni.
Brimhljóðið við Bæjarsker er þagn-
að, kyrrð og friður ríkir á haust-
kvöldi við Breiðaflörð.
í huganum sé ég hann standa
við stýrið á Kára sínum, stýristaum-
amir leika létt í höndum hans og
hressandi golan leikur létt um
vanga, þegar lagt er upp í hina
síðustu for. Konan hans stendur á
ströndinni, styrk og hugrökk eins
og hún var í allri baráttunni og
kannski sterkust undir lokin felandi
guði allt sitt ráð í bænum sínum.
Kærar þakkir til allra sem léttu
honum síðustu ferðina. Kærar
þakkir til systranna á sjúkrahúsinu
í Stykkishólmi, lækna og starfsfólks
á deild 13-D á Landspítalanum fyr-
ir frábæra hjúkmn og umönnun.
Guð blessi líf og störf Jónasar
'frá Elliðaey.
Unnur Lára
t
Eiginkona mín, móðir, tengdamóðir, amma og langamma,
GUÐLEIF SVEINSDÓTTIR,
Sogavegl 136,
er látin. Jarðarförin hefur farið fram.
Ellert Helgason,
Svelnn Ellerts, Anna Ellerts,
Erlingur Ellertsson, Þórhildur Ellertsson,
Bergljót Ellertsdóttir,
ömmubörn og langömmubörn.
t
Eiginkona mín og móðir okkar,
SIGRÍÐUR SIGURÐARDÓTTIR,
Mánastfg 2,
Hafnarfirði,
lést í St. Jósefsspítála í Hafnarfirði 22. september.
Brynjólfur Þorbjarnarson,
Sigurður K. Brynjólfsson, Þorbjörn Brynjólfsson,
Stefán Brynjólfsson, Jón Brynjólfsson,
Magnús Brynjólfsson, Guðmundur Brynjólfsson.
t
Vinkona okkar,
SIGRÍÐUR HELGA HALLDÓRSDÓTTIR,
verður jarösungin fró Patreksfjaröarkirkju í dag, laugardaginn 24.
sept., kl. 14.00.
Fyrir hönd ættingja og vina,
BJarney Gfsladóttir,
Sigríður Gfsladóttir.
t
Þökkum auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og útför eigin-
manns mins, föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
ÁRNA GUÐMUNDSSONAR
válstjóra,
Sundlaugavegl 10.
Fyrir hönd vandamanna,
Margrót Sigurðardóttir.