Morgunblaðið - 24.09.1988, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 1988
Frj álshyggj ugrýlan
eftir Kristin
Pétursson
Það er kominn tími til þess að
rökræða fijálshyggjuna. Svokallað-
ir „fijálshyggjumenn" hafa verið
dregnir niður í skítinn í umræðunni
upp á síðkastið. Ekki veit ég um
nákvæma skilgreiningu þess orðs
en ef það er að vera fijálshyggju-
maður að vilja að peningakefið hér
á landi verði a.m.k. jafngott og á
hinum Norðurlöndunum þá skai ég
fúslega gangast við því að vera
fijálshyggjumaður og þykir sæmd
að. En lítum nánar á málefnið.
Hornsteinar lýðræðisins
Homsteinar lýðræðisríkjanna
eru: trúfrelsi, tjáningarfrelsi, kosn-
ingafrelsi, athafnafrelsi, rit-, prent-
og fjölmiðlafrelsi, o.s.frv. Hver er
svo andstæðan. Einræði, með kúg-
un, hörmung og fátækt. Eru and-
fijálshyggjumenn að beijast fyrir
einræði? Fasisma, nasisma, eða
kommúnisma? Von að spurt sé.
Frjálsræði borgarans á sem flest-
um sviðum eru homsteinar lýð-
ræðisríkjanna. Stjómarskrá lýð-
ræðisríkis miðast við að vemda
fijálsræði borgarans til þess að
tryggja að lýðræðið haldist fyrir
stjóralyndum ofstækismönnum
sem fínnast á ótrúlegustu stöðum.
Einnig er stjómarskrá lýðræðisins
ætlað að tryggja hagsmuni borgar-
ans gegn alræði kerfisins.
Kjami málsins er sá að fijáls-
ræði borgarans er grundvallar-
mannréttindamál og öll umræða um
skerðingu á fijálsræði þarf að vera
opin og hreinskiptin. En frelsi má
ekki ganga út í öfgar og enginn
sjálfstæðismaður ætlast til þess
hvað svo sem öllum pólitískum
áróðri viðvíkur.
Fijálshyggjugrýlan
Einkum er það dagblaðið Tíminn
sem stundar áróður gegn „fijáls-
hyggjunni". Þeir nota orð eins og
„peningaftjálshyggja", „nýfijáls-
hyggja", „fijálshyggjulið", „grá
ftjálshyggja", „nýkapítalismi" o.fl.
Hugmyndaríkir menn á Tímanum.
En rökstyðja þeir mál sitt? Nei. Það
virðist vera aukaatriði. Bara ausa
úr sér neikvæðum áróðri um að
allt sem aflaga fer í hagstjóm hér
á landi sé einhverri „fijálshyggju"
að kenna. Svona áróður heitir á
austantjaldsmáli „virkar aðgerðir"
þar sem tilteknu fómarlambi skal
fómað með lævfsum áróðri, sem
hamraður er inn í lýðinn.
Er ekki tími til kominn að svara
fyrir sig? Ég segi jú, og vona að
fleiri fylgi í lq'ölfarið til að sýna
fram á að sökudólgurinn í þeirri
efnahagsóáran sem hijáir íslend-
inga er annað en fijálslyndir sjálf-
stæðismenn sem eru nú eina vonin
„Kjarni málsins er sá
að frjálsræði borgarans
er grundvallarmann-
réttindamál og öll um-
ræða um skerðingn á
frjáísræði þarf að vera
opin o g hreinskiptin.
En frelsi má ekki ganga
út í öfgar og enginn
sjálfstæðismaður ætlast
til þess hvað svo sem
öllum pólitískum áróðri
viðvíkur.“
sem ísland á út úr ógöngunum.
Meira að segja Gorbatsjov er geng-
inn í fijálshyggjuna með „glasn-
ost“. Kínveijar eru að auka frjáls-
ræði. En á íslandi ætla framsóknar-
menn og co. að hefta aukið ftjáls-
ræði. Steingrímur Hermansson er
hrifínn af glasnost, en á íslandi?
Nei takk! Á íslandi á að vera hafta-
kerfi og miðstýring sem hentar
Framsókn. Þeir ætla að „hafa stjóm
á frelsinu".
Framsókn framkvæmdi
„frjálshyggjuna“
Ríkisstjóm Steingríms Her-
mannssonar innleiddi meira fijáls-
ræði á peningamarkaði hér en hafði
verið áður. Verðtryggingu fjár-
skuldbindinga innleiddi ríkisstjóm
Ólafs heitis Jóhannessonar eftir að
búið var að hafa um 90 mifijarða
af sparifjáreigendum á um áratug
þar á undan. En hvert fóm þessir
90 milljarðar? Eru framsóknarmenn
nokkuð feimnir við að ræða það?
Það sem samþykkt hefur verið í
sambandi við aukið ftjálsræði í við-
skiptum og peningamálum hér hin
síðari ár hefúr verið undir for-
ystu framsóknarmanna í ríkis-
stjóm, þar sem þeir fóm með
sfjóra efiiahagsmála í forsætis-
ráðuneyti. Einnig er rétt að minna
á að fijálsræði í þessum efnum er
langtum meira á hinum Norður-
löndunum heldur en hér. Og hvers
vegna getur þetta ekki verið eins
hér og það er á hinum Norður-
löndunum?
Svo er sjálfstæðismönnum velt
upp úr því að öll óáran í efnahags-
málum sé þeim að kenna. Hvílík
ósvífni og ósannindi. Háir vextir
og verðbólga er afleiðing af of
miðstýrðu hagkerfi þar sem flár-
streymi er þvingað i gegnum
ríkisstofiianir og lánsfjáráætlun
að austanfjaldsfyrirmynd, í allt
of miklum mæli. Það skyldi nú
vera að Framsóknarflokkurinn geti
þvegið algerlega hendur sínar af
því að eiga þátt í því að spenna upp
lánsfjáráætlun gegnum árin. Auð-
Kristinn Pétursson
vitað eiga allir stjómmálaflokkar
einhvem þátt í vitlausri hagstjóm
hér á landi svo maður sé nú sann-
gjam. En Framsókn á þar ekki
minnstan þátt, svo mikið er víst.
Já, það þarf glasnost á íslandi.
Það þarf svo sannarlega áður en
við sökkvum dýpra í þetta fen sem
er óhjákvæmilegur fylgifiskur þess
austantjaldshagkerfis sem við bú-
um við. Kjami málsins snýst um
að íslenskri hagstjóm verði hagað
með þeim hætti að íslenska krónan
njóti viðurkenningar erlendra pen-
ingastofnana. Þetta verður að ger-
ast eins fljótt og mögulegt er og
er algert grandvallaratriði.
Verðbólgan
Hversvegna er fjármagnskostn-
aður hár? Vegna verðbólgunnar.
Verðbólgan er ekki „fijálshyggj-
Afinæli skurðdeildar
Borgarspítalans
efftir Gunnar
Gunnlaugsson
Þann 24. september 1988 era
liðin 20 ár frá því að fyrsti upp-
skurðurinn var gerður á skurðstofu-
svæði eða skurðdeild Borgarspítal-
ans. Fyrrverandi yfírlæknir, Friðrik
Einarsson, dr.med., framkvæmdi
uppskurðinn, sem var vegna gall-
steina, en honum til aðstoðar vora
dr. Frosti Siguijónsson og Magnús
Einarsson stud.med. Svæfíngu önn-
uðust Þorbjörg Magnúsdóttir yfír-
læknir og læknamir Páll Helgason
og Sigurður B. Þorsteinsson en
skurðstofuhjúkranarfræðingur var
Valgerður Krisfjánsdóttir.
Strax á eftir gerði dr. Friðrik
annan uppskurð vegna nýma-
krabbameins og þá aðstoðuðu Þór-
arinn Guðnason læknir og Jón B.
Stefánsson, stud.med. en skurð-
stofuhjúkranarfræðingur var Hulda
Þorkelsdóttir. Svæfíngalæknar
vora hinir sömu. Allt þetta fólk sem
hér hefur verið nefnt hefur látið
af störfum við spítalann nema Val-
gerður og Hulda. Valgerður hefur
verið deildarstjóri skurðdeildar frá
upphafí og Hulda aðstoðardeildar-
stjóri.
Frá 24. september 1968 og fram
að næstu áramótum vora gerðir 205
uppskurðir en árið 1969, sem var
fyrsta heila árið sem deildin starf-
aði, vora uppskurðir 1.129.
Handlækningadeildir Borgarspít-
alans era í dag fimm: Skurðlækn-
ingadeild, slysadeild, háls-, nef- og
eymadeild, heila- og taugaskurð-
lækningadeild og þvagfæraskurð-
lækningadeild. Legudeildir hand-
lækningadeildanna era á þremur
hæðum, þ.e. A-3, A-4 og A-5, auk
þess sem heila- og taugaskurðlækn-
ingadeild hefur Qögur rúm á A-6.
Læknar allra handlækningadeild-
anna vinna síðan á skurðstofusvæð-
inu (skurðdeild) og skipta með sér
starfsaðstöðunni þar. Þá er skurð-
stofusvæðið aðalstarfsvettvangur
svæfíngadeildarinnar með upp-
vöknunardeild og gjörgæslu í nán-
um teiigslum.
Á þeim 20 áram sem liðin era
hafa bæði fjöldi og flölbrejrtni að-
gerða vaxið gífurlega. Árið 1986
var fyöldi uppskurða kominn upp í
4.800 og árið 1987 rétt um 5.100.
Vantar því ekki mikið á að nú séu
gerðir fímm sinnum fleiri uppskurð-
ir á ári en fyrsta árið.
Þrátt fyrir þetta hefur starfsað-
staða lítið breyst. Legurúmum
handlækningadeildanna hefur t.d.
fækkað um sex því fækka þurfti
rúmum um tvö á hverri hæð til að
bæta starfsaðstöðu. Þá hafa sumar-
lokanir lengst mjög og bæði í ár
og árið 1987 hafa handlækninga-
deildimar verið lokaðar að einum
þriðja, þ.e. ein hæð, í 4,5 mánuði
á ári. Árið 1987 vora legudeildimar
opnar til fulls í aðeins um þijá
mánuði og stafaði það af hjúkranar-
fræðingaskorti sem er mikið vanda-
mál eins og allir þekkja.
Þó að aðgerðaijöldi hafi næstum
fimmfaldast hefur starfsaðstaða á

Þessi mynd var tekin á opnunardegi skurðdeildar Borgarspítalans 24. september 1968 og er af hluta
starfsfólksins inni á einni skurðstofúnni.
„Á þeim 20 árum sem
liðin eru hafa bæði
fjöldi og Qölbreytni að-
gerða vaxið gífiirlega.
Arið 1986 var fjöldi
uppskurða kominn upp
í 4.800 og árið 1987
rétt um 5.100. Vantar
því ekki mikið á að nú
séu gerðir fimm sinnum
fleiri uppskurðir á ári
en fyrsta árið.“
skurðstofusvæði lítið breyst frá því
sem var í upphafi. Skurðstofum
hefur þó íjölgað um eina og var
það Lionsklúbburinn Njörður sem
gaf búnað á hana. Tæki og ýmis
búnaður hafa orðið fyrirferðarmeiri
með vaxandi fjölbreytni aðgerða og
nýrri tækni. Þrengsli era orðin mjög
mikil og aðstaða starfsfólksins erf-
ið.
Það verður að teljast merkilegt
að geta fimmfaldað aðgerðafjöld-
ann þrátt fyrir fækkun legurúma
og nær óbreytta starfsaðstöðu á
skurðstofusvæði. Að miklu leyti má
hiklaust þakka það starfsfólkinu
sem leggur sig fram við að anna
því sem fyrir liggur hveiju sinni og
leggur stundum nótt við dag. Þá
hefur legutími1 styst.