Morgunblaðið - 19.11.1988, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1988
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra:
sjálfsagt saman skyndifund og senda
frá sér ályktun," sagði Halldór.
Ríkisstjórnin tilbúin að grípa
inní ef stefnir í atvinnuleysi
Markmið um tekjuafgang ríkissjóð gæti orðið að víkja
Linda Pétursdóttir, nýbökuð heimsfegurðardrottning, setti svip sinn
á flokksþing Framsóknarflokksins, því meðal þingfulltrúa eru afi
hennar og amma, Olgeir Sigurgeirsson og Ragnheiður Jónasdóttir
frá Skálabrekku á Húsavík. Þau sjást hér á tali við Steingrím Her-
mannsson, Halldór Asgrímsson og Guðmund Bjarnason.
STEINGRÍMUR Hermannsson
forsætisráðherra og formaður
Framsóknarflokksins, sagði í
setningarræðu sinni á flokksþingi
Framsóknarflokksins í gær, að
undanfarið hefði orðið hrun í eflt-
irspurn á vinnuafli, eða úr 2500
ársverkum niður í ekki neitt, og
1200 uppsagnir hefðu orðið á
síðustu þremur mánuðum. Spurn-
ing væri hvort hér væri að skap-
ast atvinnuleysi og ríkisstjórnin
væri reiðubúin að grípa inn í ef
til atvinnuleysis stefiiir, með því
að stuðla að meiri framkvæmdum
en nú er gert ráð fyrir, þótt það
kosti að ekki væri hægt að reka
ríkissjóð með tekjuafgangi.
Steingrímur Hermannsson byijaði
ræðu sína á að segja að hin dauða
hönd fijálshyggjunnar hefði verið
atvinnuvegunum þung, og „krumlan
úr heiðnabergi íhaldsins", hefði kom-
ið í veg fyrir að Þorsteinn Pálssson
gæti tekið á erfiðleikum atvinnuveg-
anna meðan hann var forsætisráð-
herra. Steingrímur sagði síðan að
fijálshyggjan og fyrirhyggjuleysið
hefðu á örfáum mánuðum fært ís-
lendinga nær þjóðargjaldþroti en
áður. Hann sagði þetta afleiðingu
fijálshyggjuafla í Sjálfstæðisflokkn-
um, sem hefðu byijað að innleiða
hagstjóm á grundvelli peninga-
hyggjunnar í ríkisstjórninni
1983-87.
Steingrímur sagði að Framsókn-
arflokkurinn ætti nokkra sök á þessu
vegna þess að hann hafi ekki áttað
sig nógu fljótt á því hvert stefndi,
m.a. vegna þess að þróun peninga-
mála á árinu 1986 virtist vera já-
kvæð, vextir hóflegir og innlán meiri
en útlán.
„Hins vegar kom fljótlega í ljós í
lok þess árs, að þenslan var vax-
andi, og það er rétt að það komi hér
fram, að í apríl 1987 hóf ég máls á
því við formann Sjálfstæðisflokks-
ins, að rétt væri að grípa til_ aðgerða
til að draga úr þenslunni. Ég lét þá
ráðgjafa mína í atvinnu og efnahags-
málum athuga svokallaðan „kart-
öflukúr" sem Danir höfðu innleitt.
Þessu var hafnað þá, enda vorum
við að ganga til kosninga. Daginn
eftir kosningamar kallaði ég á for-
mann Sjálfstæðisflokksins og lagði
áherslu á að þrátt fyrir að ríkis-
stjómin væri í minnihluta, þá bæri
henni skylda til að grípa til aðgerða
til að draga úr þenslunni. Því var
líka hafnað þá. Því verður þess
vegna aldrei haldið fram, að á þessu
tímabili höfum við ekki hvað eftir
annað varað við hvert stefndi."
Steingrímur sagði síðan að hann
væri ekki með þessu að gera upp
sakimar við Sjálfstæðisflokkinn,
heldur til að hægt sé að læra af
reynslunni og gera betur. „Ég vona
svo sannarlega að þessari ríkisstjóm
takist betur að marka þá framtíðar-
stefnu í efnahagsmálum þessarar
þjóðar, að betur fari en orðið hefur
í þessum kollsteypum. Það er sú
fyrirhyggja sem við framsóknar-
menn erum að boða og mér þykir
satt að segja grætilegt þegar Sjálf-
stæðismenn telja þann boðskap, að
stíga 30 ár aftur í tímann. Þeir virð-
ast boða fyrirhyggjuleysið áfram.“
Þjóðartekjur dragast
saman um 6-8%
Hann sagði þjóðartekjur myndu
hugsanlega dragast saman um 6-8%
þegar tilliti væri tekið til samdráttar
í afla, sem nú væri fyrirsjáanlegur.
„Ég hverf ekki frá því, að það var
svo sannarlega nauðsynlegt að gefa
sumum mönnum góðan löðrung til
að þeir vöknuðu upp við þessar stað-
reyndir. Ég þarf ekki annað en draga
fram tillögur fyrrverandi ráðgjafa
ríkisstjómarinnar.Ólafs ísleifssonar,
sem hann lagði fram í ráðgjafar-
nefndini á vegum forsætisráðherra
og þeir leyfðu sér að kalla dauðar
kanínur. Slíkir menn þurfa að fá
góðan löðmng. Ég er sannfærður
um það, að sú nefnd, þó hún ynni
mjög vel og ötullega að því að meta
ástandið, gerði sér ekki grein fyrir
því hvemig ástandið er í raun og
vem, og niðurfærsluleiðin hefði ekki
dugað, til þess að koma útflutnings-
atvinnuvegunum á lygnan sjó,“
sagði Steingrímur.
Hann sagði að þar til verðstöðvun-
artímabilinu lyki í lok febrúar, yrði
að hagræða á öllum sviðum. bæði í
opinberum rekstri, rekstri fyrirtækja
og heimila. Það færi síðan eftir
rekstrarstöðunni að vori, og mark-
aðsverði á afurðum erlendis til hvaða
ráðstafana yrði gripið.
Steingrímur gagnrýndi síðan það
fyrirhyggjuleysi sem hann sagði oft
ríkja í atvinnulífinu, og rakti dæmi
því til stuðnings. Þannig hefði fisk-
vinnsla í vaxandi mæli færst úr landi
á sjó, sem gæti verið hagkvæmt I
sjálfu sér en leiddi hins vegar til
þess að minni afli yrði unninn í
landi. Um leið og þetta gerðist yrði
að skipuleggja vinnsluna miðað við
breyttar aðstæður. Hann gagniýndi
einnig vaxandi smáfiskaveiðar, sem
hann sagði að væm stundaðar.
Mistök að útiloka stóriðju
Steingrímur sagði síðan að það
væm mistök að útiloka, að óathug-
uðu máli, nýja stóriðju, jafnvel
stækkun álbræðslunnar, og sagðist
ekki geta neitað því að sér þættu
deilur um orkufrekan iðnað, sem
orðið hefðu milli stjórnarflokka og
sérstaklega einstakra manna, vera
vanhugsaðar og alls ekki tímabær-
ar. Hann sagði að áður en ákvörðun
um stóriðju yrði tekin ætti ýtarleg
rannsókn eftir að fara fram, og
Steingrímur sagðist telja útilokað
að þeirri rannsókn yrði lokið áður
en þinginu lyki í vor.
Rústir offjárfestingar
Forsætisráðherra fór nokkmm
orðum um flárfestingu og hafði það
eftir manni að ástandið hér væri í
raun engu betra en það var í Evrópu
eftir síðustu heimsstyijöld. Þar
hefðu að vísu verið rústir en hér
væm þúsundir fermetra af auðu og
ónotuðu verslunar- og skrifstofuhús-
næði, óhóflega stómm íbúðum og
of mikilli bifreiðaeign.
Um bankakerfíð sagði Steingrím-
ur að það væri sjúkt og þarfnaðist
alvarlegs uppskurðar. Vaxtamunur
væri tvöfalt meiri en talið væri sæmi-
legt erlendis og starfsmenn í bönk-
um allt of margir. Steingrímur sagði
að sameina yrði banka og að yfir-
stjórn Seðlabankans ætti skilyrðis-
laust að framfylgja stefnu ríkis-
stjómarinnar. Sumsstaðar vikju
seðlabankastjómar frá þegar ný
ríkisisstjóm kæmi „Það er kannski
ekki svo vitlaus hugmynd," sagði
Steingrímur.
Veljum samstarfsmenn en
ekki óvini
Undir lok ræðu sinnar vék
Steingrímur að þeim ummælum Þor-
steins Pálssonar formanns Sjálf-
stæðisflokksins að núna væri Fram-
sóknarflokkurinn höfuðandstæðing-
ur Sjálfstæðisflokksins. „Okkur er
að sjálfsögðu mikill sómi sýndur með
þessu og ég vil fullvissa þá um að
við munum ekki valda þeim von-
brigðum. Við framsóknarmenn
stundum það ekki að velja okkur
óvini. Við veljum okkur samstarfs-
menn,“ sagði Steingrímur.
Hann sagði að tekist hefði náið
samband milli Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks, og Alþýðubanda-
lagið, sem verið hefði á eyðimerkur-
göngu, væri vonandi að átta sig á
þeim miklu breytingum sem orðið
hefðu á íslensku þjóðfélagi.
Steingrímur sagðist ekki sjá betur
en flokkurinn væri horfínn að mestu
frá fomri trú á miðstýringu og af-
skipti stjómvalda á flest öllum svið-
um þjóðfélagsins.
Steingrímur sagði síðan að
Kvennalisti og Borgaraflokkur virt-
ust ætla að styðja ríkisstjómina ef
málefnalegur gmndvöllur væri fyrir
hendi í einstökum málum. Einnig
sagðist hann vita að einstaklingar
innan Sjálfstæðisflokksins gætu
hugsað sér slíkt samstarf á félags-
hyggjugmndvelli, þótt þeir fengju
því ef til vill ekki ráðið vegna yfir-
gangs fijálshyggjufomstunnar.
Lán talin sem eigið fé
Halldór Ásgrímsson varaformað-
ur Framsóknarflokksins rakti þau
atriði, sem hann hafði áður farið
yfír á aðaðfundi LÍÚ, varðandi
ástandið í sjávarútvegi og leiðir til
lausnar. Hann sagði m.a. að ekki
yrði á næstu ámm lagt í fjárfeesting-
ar vegna smíði eða endurbóta fiski-
skipa.
„Það var þa'nnig í ríkisstjóm
Steingríms Hermannssonar, sem sat
1983-87, að þá vom gerðar margar
tilraunir til þess hvemig skyldi
standa að endurnýjun fískiskipaflot-
ans. Ég lagði fram tillögu um það,
sem ég vildi láta bóka í ríkisstjóm-
inni, en hún fékkst aldrei samþykkt,
og þá kallaði ég saman forsvars-
menn banka og fjárfesingarlána-
sjóða. í tillögunni stóð, að ekki lán-
uðu aðrir sjóðir til slíkra hluta en
Fiskveiðasjóður, og það væri tryggt
að þeir aðilar sem fæm út í fjárfest-
ingar hefðu 40% eigið fé.
Þegar upp er staðið, túlkuðu
bankarnir þetta eigið fé þannig, að
það er allt í einu orðið eigið fé að
fá lán hjá olíufélögunum. Það er
orðið eigið fé að fá lán frá trygginga-
félögum og ýmsum öðmm stofnun-
um. Þetta er túlkun íslenska banka-
kerfisins á því hvað er eigið fé, og
ég vænti þess að þeir verði mjög
reiðir þegar ég segi þetta og kalla
Fiskverð á uppboðsmörkuðum 18. nóvember.
FISKMARKAÐUR hf. í Hafnarfirði
Hæsta Lægsta Meðal- Magn Heildar-
verð verð verð (lestir) verð (kr.)
Þorskur 48,00 32,00 45,31 17,402 788.521
Þorskur(óst) 34,00 34,00 34,00 0,017 595
Undirmál 15,00 15,00 15,00 0,841 12.623
Ýsa 55,00 32,00 45,99 3,564 163.916
Ýsa(ósl.) 41,00 35,00 38,20 2,997 114.492
Undirmálsýsa 20,00 8,00 15,11 0,322 4.873
Ufsi 23,00 20,00 20,82 4,058 84.481
Karfi 15,00 15,00 15,00 0,301 4.523
Lúða 345,00 100,00 273,93 0,403 110.399
Steinbítur 36,00 15,00 27,64 3,765 104.067
Keila 14,00 14,00 14,00 3,065 42.914
Samtals 38,87 36,892 1.433.838
Selt var aðallega úr Guðrúnu Björgu ÞH, Lómi SH, frá Saefangi
hf. á Grundarfirði, Tanga hf. á Grundarfirði, Hafbjörgu sf. í Ól-
afsvík og Útveri hf. á Bakkafirði. Næstkomandi mánudag verða
meðal annars seld 56 tonn af þorski og 4 tonn af ýsu úr Núpi
ÞH, 35 tonn af þorski, 5 tonn af ýsu og 4 tonn af keilu úr
Stakkavik ÁR. Einnig verður selt úr bátum.
FAXAMARKAÐUR hf. í Reykjavík
Þorskur 38,00 38,00 38,00 0,403 15.314
Þorskur(ósL) 44,00 30,00 42,25 3,978 168.126
Undirmál 10,00 10,00 10,00 0,131 1.310
Ýsa 56,00 56,00 56,00 0,036 2.016
Ýsa(óst) 66,00 41,00 55,14 4,123 227.346
Ýsa(umálósL) 7,00 7,00 7,00 0,265 1.855
Steinbítur 44,00 44,00 44,00 0,024 1.056
Lúða 215,00 215,00 215,00 0,012 2.580
Skarkoli 66,00 66,00 66,00 0,021 1.386
Keila 6,00 5,00 5,70 0,691 3.936
Samtals 43,92 9,688 425.485
Selt var úr ýmsum bátum. Næstkomandi mánudag verða með-
al annars seld 65 tonn af ufsa úr Ottó N. Þorlákssyni RE og
ýsa og þorskur úr línubátum.
FISKMARKAÐUR SUÐURNESJA hf.
Þorskur 62,00 30,00 43,06 35,793 1.541.383
Undirmál 20,50 20,50 .20,50 3,602 73.852
Ýsa 60,00 21,00 42,41 11,235 476.510
Karfi 15,00 12,00 13,43 3,969 53.313
Ufsi 21,50 17,00 17,89 15,128 270.685
Steinbítur 30,00 6,00 26,81 5,416 145.233
Langa 27,00 17,00 22,58 0,747 16.879
Síld 8,37 8,33 8,35 327,130 2.734.822
Lúöa 190,00 65,00 179,73 0,252 45.383
Keila 14,00 12,00 13,18 0,850 11.200
Skötubörð 100,00 100,00 100,00 0,099 9.000
Skötuselur 380,00 380,00 380,00 0 008 3.230
Samtals 14,01 404,233 5.382.380
Selt var aöallega úr Reyni GK og Aöalvík KE. í dag verður selt
úr dagróðrabátum. Næstkomandi mánudag verða meðal ann-
ars seldir 336 kassar af þorski, 580 kassar af ufsa, 500 kassar
af karfa, 76 kassar af löngu, 85 kassar af ýsu og 78 kassar af
steinbít úr Bergvík KE. Einnig verða seld 55 tonn af þorski úr
Eldeyjar-Hjalta GK á gólfi markaöarins í Grindavík, svo og afli
úr dagróörabátum ef á sjó gefur.
Stjórnarandstaða
embættismanna
I umræðum á eftir gagnrýndu
margir Sjálfstæðisflokkinn og sam-
starfið við hann í síðustu ríkisstjóm.
Finnur Ingólfsson sagði að úræða-
leysi og kjarkleysi íhaldsforustunnar
hefðu gengið frá íslensku efna-
hagslífi og Sjalfstæðisflokkurinn
hefði barist gegn hlutunum en Fram-
sóknarflokkurinn berðist fyrir þeim.
Elín Líndal sagði m.a. að samstarfið
við Þorstein Pálsson hefði staðið allt
of lengi.
Páll Pétursson alþingismaður
sagðist vera nokkuð lukkulegur með
núvemdi ríkisstjóm og sagði að
stjómaflokkamir ættu að geta kom-
ið sér saman um hvemig ætti að
komast út úr vandanum sem við
væri að stríða. Það væri hins vegar
ómögulegt að gera það í félagsskap
við Sjálfstæðisflokkinn.
Páll sagði að það hefði verið hin
besta einkun sem framsóknarflokk-
urinn gat fengið, þegar Þorsteinn
Pálsson lýsti hann helsta óvin sjálf-
stæðismanna og hann sagðist eiga
von á harðskeyttri stjómarandstöðu
frá Þorsteini, sem Páll sagði að ætti
eftir að sanna sig sem mjög snarpan
foringja í stjómarandstöðu, þar sem
allt annað þyrfti til þess, en að
stjóma ríkisstjóminni.
En Páll sagði önnur stjómarand-
staða væri miklu hættulegri, það
væru fijálshyggjumenn á lykilpóst-
um í stjórnkerfinu, sem tefðu fram-
kvæmdir stjómarinnar, kollvörpuðu
áætlunum hennar og drægju lapp-
imar við að framkvæma það sem
ríkisstjómin leggði til. Þar nefndi
hann að illa gengi að ná niður fjár-
magnskostnaði og vöxtum. Þá sagði
Páll að óvandaðir fjölmiðlamenn
væm enn ein stjómarandstaðan, en
sumir þeirra gengju í það að vera
ríkisstjóminni til bölvunar. Þannig
hefði verið safnað liði undanfama
daga til að snúa út úr ummælum
forsætisráðherra um þjóðargjald-
þrot, sem hann viðhafði á aðalfundi
LÍÚ.
Ymsir ræðumenn lýstu yfir stuðn-
ingi við þær aðgerðir, sem ríkis-
stjómin hefur beitt sér sér fyrir, og
urðu margir til þess að gagnrýna
skýrslu Efnahags- og framfara-
stofnun Evrópu, sem birt var í vik-
unni, en í henni eru áætlanir ríkis-
stjómarinnar gagnrýndar. Páll Sig-
uijónsson bóndi, sagði m.a. að
skýrslan væri hættulegt plagg og
Níels Ami Lund deildarstjóri tók í
sama streng.
Sigfús Ægir Ámason gagnrýndi
þó fyrirætlanir um skattlagningu
happdrætta og Magnús Reynir Guð-
mundsson bæjarfulltrúi á ísafírði,
sagði að nauðsynlegt væri að fella
gengið, til að koma sjávarútveginum
á réttan kjöl, en án þess að kaup-
gjald og annað verðlag hækki um
leið.
Gengið fellt um 20%
Steingrímur Hermannsson svar-
aði nokkrum ræðumönnum í lok
fundarins í gær, þar á meðal Magn-
úsi Reyni, sem spurði hann að því,
hvemig stæði á því, að nú þegar
búið væri að fella gengið um rúm-
lega 20%, stæðu útflutningsatvinnu-
vegimir ennþá verr en áður. „Ég
spurði reyndar mann að því, hvað
hefði þurft að fella gengið mikið, svo
útflutningsgreinamar væru nú með
rekstrargrundvöll. Hann átti ekki
svar við því og staðreyndin er sú
að við þurfum fyrst og fremst að
lækka ýmsa aðra kostnaðarliði, fyrst
og fremst fjármagnskostnað. Á það
verðum við að leggja áherslu, áður
en farið er í gengisfellingu, en við
verðum hins vegar að meta málin
þegar því verki er lokið.“ sagði
Steingrímur, og sagðist ekki útiloka
gengisfellingu á næstu árum.
Hann tók síðan undir með Páli
Siguijónssyni bónda, sem hafði sagt
að nauðsynlegt væri að raunvextir
yrðu neikvæðir um tíma meðan kom-
ist væri út úr erfíðleikunu.
Steingrímur sagðist leggja mikla
áherslu á, að þegar til lengri tíma
væri litið, yrði sparifé að vera með
jákvæðum vöxtum. En þegar stór
skellur kæmi og byrðar væru lagðar
á launþega, væri eðlilegt að byrðar
yrðu einnig lagðar á fjármagnseig-
endur.