Morgunblaðið - 22.12.1988, Side 11

Morgunblaðið - 22.12.1988, Side 11
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. DESEMBER 1988 11 Aronsering* ís- lensks veruleika Bókmenntir Friðrika Benónýs Guðbergur Bergsson: Maðurinn er myndavél Forlagið 1988 Guðbergur Bergsson er með af- kastamestu rithöfundum og á þess- ari jólavertíð koma út fjórar bækur frá hans hendi; tvær þýðingar, ein ævisaga og smásagnasafnið „Mað- urinn er myndavél“. í þessu smá- sagnasafni eru elstu sögumar frá árinu 1972 og þær yngstu frá árinu 1987. Á þeim tíma hafa orðið nokkrar breytingar á skáldsögum Guðbergs, en smásögumar í „Mað- urinn er myndavél" mynda sam- stæður, þótt þær séu ólíkar að stíl og yrkisefni. Hér kennir ýmissa furðufugla svo sem Arons viðgerða- og uppfinn- ingamanns í sögunni „Þama flýgur hún Ella“, en viðgerðir hans á bús- áhöldum kallast aronsering og verða úreltar með komu hersins. Hér er einnig fulltrúi bóhemskra lifnaðarhátta í „Mannsmynd úr biblíunni", eiginmaður sem gengur út á ystu nöf í grunsemdum um framhjáhlald konu sinnar í „Maður sem varð fyrir óláni", drengur sem uppgötvar hve undrið er illa séð í samfélaginu í sögunni „Brúðan", konan sem yrkir sér eiginmann í tómleikann í „Karl Jón og konan" og fleiri og fleiri. Guðbergur er samur við sig í orðaleikjum og nýsmíði orðtaka en þó er slíkt miklu hófstilltara hér en oft í skáldsögum hans. Háðið og skopið er sjaldnast langt undan en þó býr oft að baki því rammasta alvara, hinar grátbroslegu hliðar oft meira grátiegar en broslegar. Engin skilji þó orð mín svo að sög- umar séu hátíðlegar og alvöru- þrungnar það eru þær alls ekki heldur þvert á móti bráðskemmti- legar og fjörugar. Guðbergur kann þá list að koma hversdagsleikanum gráa yfir í ljómandi litróf furðanna, án þess að hann hætti að koma manni við, snerta mann. Og í þeirri umræðu sem átt hefur sér stað um það hve nauðsynlegt sé að bók- menntir séu skemmtilegar er rétt að taka fram að „Maðurinn er myndavél" er alskemmtilegasta bók sem undirrituð hefur lesið um langa hríð. „Maðurinn er myndavél" er þó miklu meira en skemmtilesning því SKALDSKAPUR OG SPÁSAGNIR Békmenntir Erlendur Jónsson Aldous Huxley: VERÖLD NÝ OG GÓÐ. Þýð. Kristján Oddsson. 212 bls. Mál og ménning. Reykjavík, 1988. Það var árið 1932 að Aldous Huxley sendi frá sér þessa skáld- sögu. Titillinn, Brave New World, er tekinn upp úr einu leikriti Shake- speares. Huxley var af frægri ætt og sjálfur frægur. Hver ný bók frá hendi hans hlaut því að vekja um- tal. Ekki er unnt að giska á hveija athygli sagan hefði vakið ef enginn Jenna Jensdóttir Nýju fötin keisarans og aðrar gamansögur. Þýðing Stefán Júlíusson. Myndir Karen MO- one. Bókaútgáfan Björk 1988. Hér koma þijú gamalkunn æv- intýri í nýrri þýðingu sem gerð er eftir bandarískri útgáfu frá árinu 1986. Flestir íslendingar þekkja til þessara sagna, sem eru í eðli sínu dæmisögur þótt sagðar séu í gamansömum stíl. Langt er síðan þær komu fyrst í íslenskri þýð- ingu, og orðafar og búningur breytist jafnan í hvert skipti sem nýr þýðandi tekur sig til. Skraut- legar litmyndir sem oftast eru í samblandi af gömlum og nýjum tíma, og aldrei eins, birtast í hverri útgáfu. H.C. Andersen skrifaði Nýju fötin keisarans 1836, og enn kem- ur 'það í nýrri íslenskri þýðingu, sem hefur sinn svip. Sama er að segja um Óskimar þijár, sem er gömul, ensk þjóð- saga, fyrst birt á prenti í Eng- landi 1761. Gamla, enska þjóðsagan Meist- hefði kannast við höfundinn né ætt hans. Hugsanlegt er að fáir hefðu þá nennt að lesa hana, svo nýstár- lega sem hún hlýtur þá að hafa komið fyrir sjónir. En Áldous Hux- ley var maður sem mark var tekið á þótt ungur væri. Og þama var hann sem sé að spá því hvemig framtíðarþjóðfélagið yrði eftir eitt til tvö þúsund ár. Samkvæmt spá Huxleys er þá allt staðlað, einnig manneskjan, karlar og konur; þjóð- félagsstéttimar sömuleiðis. Ein- staklingseinkennin hafa verið þurrkuð út; maðurinn er til einung- is fyrir kerfíð. Allt er orðið gleði- snautt, vélrænt og ómennskt. Nöfn- ari meistaranna birtist í ævintýra- safni Jóseps Jakobs fyrir um hundrað ámm. Hún er ekki eins vel þekkt meðal íslenskra lesenda og hinar tvær fyrmefndu. Þýðingin sem hér um ræðir er vönduð og viss léttleiki hvílir yfir henni, sem verður til fyrir orða- notkun þýðanda. Skrautlegar lit- myndir, sem ekki prýða aðrar útg- áftir em hér á ferðinni. Guðbergur Bergsson líkt og Aron uppfínningamaður ar- onserar búsáhöld þorpsbúa með klístri, saumum, rafsuðu og ýmsum öðmm ráðum, oft með þeim afleið- ingum að viðtakendur harðneita að taka við hlutnum aftur þar sem hann er orðinn óþekkjanlegur, ljótur eða ónothæfur, aronserar Guð- bergur íslenskan vemleika þannig að eflaust munu margir neita við hann að kannast. En þó er hann sterkari, áhrifameiri og sannari en vemleikalýsingar án þess bókmenn- talega klísturs, uppsaums og raf- suðu sem Guðbergur er meistari í að beita. Aldous Huxley in, Bemard Marx og Lenina Crown, gefa til kynna að Huxley var að sneiða að tilteknum þjóðfélagsöfl- um sem heimurinn vænti mikils af um það leyti sem sagan var í letur færð. Óhugnanleg er þessi framtíð- arspá að flestu leyti. Vísindin hafa náð fullkomnun og þá gerist þess ekki lengur þörf að leita sannleik- ans, hann er löngu fundinn. Þæg- indin em komin í stað lífshamingj- unnar, stöðugleiki í stað þróunar. Eðli mannsins er endanlega fjötrað, enda auðvelt þar sem vöxtur hans og viðgangur er ekki lengur nátt- úrulögmálum háður heldur alls- heijar stjómun. Taki þeir sneið sem eiga, það er vitanlega tækniþróunin sem höfundurinn er að vara þama við. Spuming er hvort skáldverk þetta eigi erindi til okkar nú með sama hætti og það átti erindi til kynslóðar þeirrar sem lifði sín bestu ár í landi höfundar á því skeiði sem Bretar kölluðu síðar the happy twenties«. Þegar Huxley samdi Veröld ný og góð vakti tæknin óskipta aðdáun. Fáum datt í hug að hún gæti orðið til nokkurs nema góðs ef vígvélar vom undan skild- ar. Að skopast að þessu heimsundri bar vott um sérvisku og útúrbom- hátt. í besta falli gat ádeilan skoð- ast sem meinlaust grín eða frumleg- ir skáldaórar. Nú em viðhorfín allt önnur; í raun gerbreytt frá ámnum í kringum 1930. Heimurinn hefur harðnað. Því fremur mun ádrepa þessi koma fyrir sjónir sem nöturleg kaldhæðni. Og lesendahópur höf- undarins er ekki aðeins annar held- ur líka annars konar; Stóra-Bret- land er ekki lengur forysturíki og bresk borgarastétt ber ekki lengur heimsmenninguna á herðum sér. Þrjár gamlar gamansögur Bókmenntir Blaðaúrklipp- um raðað í bók Bókmenntir Jóhanna Kristjónsdóttir Nigel Blundell og Roger Boar: Harmsögur og hildarleikir á 20. öld. Björn Jónsson þýddi. Útg. Frjálst framtak 1988. Frásagnir af náttúmhamfömm og hörmulegum slysum, það er kannski ekki vitlausara efni í bók en gengur og gerist. Og hér er sagt frá aðskiljanlegum hörmungum. Hefst á eldgosinu í Mont Pelee á Antillaeyjum árið 1902, jarðskjálft- anum mikla í San Francisco 1906, Titanic-slysinu árið 1912 og sagt frá loftfömnum R101 og Hinden- burg, svo að aðeins sé vikið að fyrstu köflunum til að byija með. Það er sjálfsagt innbyggt í mann- eskjuna að hafa áhuga á að lesa um slíka atburði, veitir kannski ein- hveija kitlandi óttatilfinningu sem allir geta kallað fram, að minnsta kosti sé kröftuglega eða lýsandi sagt frá. Einnig er fjallað um eitmnarfár í írak, ýmsa vonda jarðskjálfta gegnum tíðina, mannskæða elds- voða og flugslys. Sumt af þessu er það uýtt í tímanum að í minni er. Því er fróðlegt að sjá, hvort þessi frásögn eykur eitthvað við það sem við munum. í mínu. tilviki gerðist það nú varla. Til að mynda frásögn- in af hinu ferlega flugslysi á Tene- rife 1977, þegar olíuborpallurinn Alexander Kielland sökk á Norð- ursjó 1980, þar em eiginlega bara tíundaðar frásagnir blaða og af- skaplega litlu við bætt. Kaflamir em þó dálftið misjafnir hvað þetta snertir, má nefna flug- slysið við Potomac-fljót árið 1982, þar er ítarlegar farið í málið en í mörgum öðram kaflanna og eykur það gildi hans sem slíks. Stúdentar vilja stokka upp dag- vistarkerfíð EFTIRFARANDI ályktun var samþykkt samhljóða á síðasta fúndi Stúdentaráðs Háskóla ís- lands, sem haldinn var Smmtu- daginn 8. desember. „Stúdentaráð Háskóla íslands skorar á Reykjavíkurborg og stjóm- völd að taka höndum saman við að stokka upp dagvistarkerfið. Stúd- entaráð hvetur eindregið til þess að tekið verði upp eitt kerfi í dag- vistun og varpað verði fyrir róða hinni stífu skiptingu í leikskólavist- un og dagheimilisvistun. Það er orðið löngu tímabært að taka upp eitt kerfi, með sveigjanlegum vist- unartíma. Stúdentaráð hvetur borgaryfir- völd til þess að miða sína dagvistar- uppbyggingu við slíkt kerfi og Stúd- entaráð hvetur menntamálaráð- herra til að endurskoða núverandi lög og reglur um dagvistun, þannig að þessi uppstokkun verði auðveld- ari. Eins og staðan er í dag era marg- ir stúdentar á biðlistum eftir því að komast að í dagvistarkerfínu. Orsakir þessa vanda' em marg- þættir. Að mati Stúdentaráðs myndi uppstokkunin auðvelda uppbygg- ingu dagvistarkerfisins og flýta lausn þess vanda sem stúdentar eiga við að etja. Geti fleiri stúdentar notað þjón- ustu dagvistarkerfisins í breyttri mynd en í núverandi heilsdagsvist- un eða leiksskólavistun er það heppilegri kostur. Stúdentaráð telur einnig að með þessu kerfi yrði auð- veldara að hverfa alfarið frá 3 ára hámarksreglunni, sem nú er í gildi.“ Það er vissulega réttlætanlegt að gleyma ekki hörmUngum og hrakfömm. Svo virðist sem höfund- ar telji að menn geti dregið lærdóm af flestum þessum atburðum, hvort sem það em náttúruhamfarir eða almennar slysfarir. Hús eiga að vera traustari, það á að treysta eld- vamir, byggja stíflur á réttan hátt, gæta almennt meira öryggis. Það er auðvitað alveg rétt. Á hinn bóg- inn verður ekki séð að þessi slys og skaðar hafí kennt manneskjunni annað en gera sér mat úr þeim í frásögnum og bókum. Eins og þess- ari, sem er svo hroðvirknislega unn- in að mörgu leyti, að það er í besta falli hægt að segja að hægt sé að kalla þetta blaðaúrklippur sem hef- ur verið raðað saman og gefnar út á bók. Lítið að græða á því ef ekki er reynt að skyggnast dýpra. En það er aldeilis ekki gert hér. Þýðing Bjöms Jónssonar er ósköp litlaus, en efnið býður ekki upp á stór tilþrif heldur. (^jtl540 Einbýli — raðhús Garðabær: óskum eftir einbhúsi fyrir traustan kaupanda. Æskileg staö- setn.: Flatir, Hnoðraholt eða Arnarnes. Fagrihjalli: 168 fm parhús. Seljast tilb. að utan en fokh. að innan. Miðh. Verð 6,9 millj. Endah. Verð 6,2 mlllj. Vesturberg: 160 fm gott raðh. á tveimur hæðum auk 30 fm bilsk. 4 svefnherb. Verð 9,5 millj. Sunnuflöt: 415 fm einbhús á tveimur hæðum auk 50 fm bílsk. Húsið er ekki fullfrág. Talsv. áhv. Verð 13,5 mlllj. Sævargarðar Seltjnes: Fal- legt 190 fm tvfl. raðh. m. 25 fm innb. bílsk. 4 svefnherb. Garðstofa. Fallegt útsýni. Daltún: 270 fnvgott parhús á þrem- ur hæðum auk bílsk. 2ja herb. íb. í kj. Skipti á 4ra-5 herb. íb. mögul. Jórusel: 296 fm mjög fallegt einb- hús með innb. bílsk. Verð 14,0 millj. Vesturbær: 150fmmikiðendurn. parh. Verð 7,0-7,5 millj. 4ra og 5 herb. Gnoðarvogur: 100 fm góð efri hæð 3 svefnherb. Stórar suðursv. Verð 6,5 millj. Ljósheimar. Rúml. loofmágæt íb. á 6. hæð í lyftuh. Þrjú svefnherb. Parket. Sérinng. af svölum. Langtímal- án áhv. Verð 5,2 millj. Vesturgata: 100 fm risib. með geymslurisi yfir. Laus strax. Verð 4,360 þús. Álagrandi: 115 fm góð íb. á 2. hæð. 3 rúmg. svefnherb. Suðursv. Góð sameign. Ákv. sala. Verð 6,4 millj Baldursgata: Rúml. 100 fm ib. á 2. hæð í steinh. Töluv. endurn. Engihjalli: 100 fm vönduð íb. á 4. hæð í lyftubl. Tvennar sv. Stórkostl. útsýni. Góð sameign. Verð 5,5 millj. Æsufell: 105 fm góð íb. á 2. hæð. Parket. Suðursv. Verð 5,5 millj. Drápuhlíd: 115 fm efri hæð í fjórb. ásamt góðum bílsk. Verð 7,0 millj. 3ja herb. Leifsgata — tvaer íb.: 90 fm- íb. á 2. hæð. Öll endurn. auk bílsk. og 2ja herb. íb. í risi. Víöimelur: 80 fm töluvert endum. íb. á 2. hæð. Verð 4,5 millj. Hjaröarhagi: Góð 90 fm íb. á 3. hæð. Suðursv. Laus strax. Verð 4,6 millj. n Fannborg: Mjög glæsil. 90 fm íb. á 3. hæð. Parket. Stórar suðursv. Stæðj í bílhýsi. Útsýni. Verð 5,5 millj. 2ja herb. Rekagrandi: Sérl. falleg 2ja herb. íb. á 1. hæð. Parket. Þvhús á hæðinnk i Sérgarður. Hagst. áhv. lán. Verð 3,9 millj. 3 Þingholtsstræti: Rúml. 30 endum. einstaklib. á 1. hæð. Verð 1,5 n Hraunbær: 45 fm góð einstaklib Sérinng. Verð 2,5 millj. Hringbraut: 62 fm íb. á 3. ha m. aukaherb. í rlsi. Laus um áramót, Verð 3,6 millj. Skúlagata: Mjög góð 50 fm ný-^ stands. íb. á 1. hæð. Verð 3,3 millj. (^> FASTEIGNA JAÍl MARKAÐURINf Óðinsgötu 4 11540 - 21700 Jón Guömundsson sölustj., Leó E. Löve lögfr.. Olafur Stefánsson viðskiptafr. m

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.