Morgunblaðið - 15.06.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1989
Hagfræðiprófessorinn
og graðhvannarnj ólinn
eftir Gunnlaug
Júlíusson
Þorvaldur Gylfason^ prófessor í
hagfræði við Háskóla íslands hefur
nú um nokkurt skeið haldið út á
síðum Morgunblaðsins baráttu fyrir
ftjálsum innflutningi landbúnaðaraf-
urða og þar með því að landbúnaður
verði lagður niður hér á landi. í grein-
um hans eru engin meðöl spöruð,
heldur hálfsannleik og rangfærslum
haldið fram ef þurfa þykir, til að
gera málflutninginn sannfærandi. í
þeim greinum sem birst hafa eftir
prófessorinn um þetta efni virðast
hin leitandi sjónarmið vísindamanns-
ins hafa lotið í lægra haldi fyrir skoð-
unum áróðursmeistara sem telur sér
flest meðöl leyfileg.
Hér á eftir verður gripið á nokkr-
um atriðum sem ástæða þykir til að
gera athugasemdir við í málflutningi
prófessorsins.
Verð á influttum kartöflum
í fyrri grein sinni frá 25. maí sl.
telur prófessorinn upp tvo aðila sem
„hafa leyft sér að vefengja opinberar
yfirlýsingar Jóns Asbergssonar
framkvæmdastjóra Hagkaups og þar
með niðurstöður mínar“. Þar er verið
að ræða um fullyrðingar fram-
kvæmdastjórans um að hann geti
selt kartöflur á 35 kr. kg. út úr búð
á sama tíma og innlendar kosta 115
kr._
í DV þann 27. maí er rætt við
starfsmenn Hagkaups um verð á
kartöflum af uppskeru ársins 1988.
Starfsmaðurinn segir að „kartöflur
frá Hollandi og Belgíu fást í mörgum
gæðaflokkum og gætu kostað út
úr búð á íslandi á bilinu frá 35-50
krónur kílóið". Samkvæmt öllum við-
teknum venjum er rétt að álykta út
frá fyrrgreindum upplýsingum að
lélegustu kartöflurnar (sbr. „í mörg-
um gæðaflokkum“) muni kosta um
35 kr./kg. út úr búð.
Er þetta staðreyndin á bak við
fullyrðingar framkvæmdastjórans og
prófessorsins? Er verð á lélegasta
kartöfludraslinu sem hægt er að
finna erlendis notað sem viðmiðun
til að skjóta rökum undir þann mál-
flutning að leggja eigi niður kartöflu-
rækt á íslandi? Er þetta virðingin
sem borin er fyrir íslenskum neytend-
um, að það lélegasta sé nógu gott
bara ef það er ódýrt?
Innan Evrópubandalagsins hefur
þróast markaður fyrir landbúnaðar-
vörur sem eru að falla á tíma eða
komnar fram að eða fram yfir síðasta
leyfilegan söludag. Þessar vörur eru
seldar á mjög lágu verði. Er einnig
miðað við það ódýrasta og lélegasta
í eggjum og kjúklingum?
Hvað um álagninguna?
Framkvæmdastjóri Hagkaups hef-
ur margoft lýst því yfir að lágt inn-
kaupsverð þýði lága álagningu í
^ Electrolux
rð* éó
0e
Seljum
útlitsgallaða kæli- og frystiskápa
með verulegum afslætti!
Gunnlaugur Júlíusson
„Þegar lesnar eru síend-
urteknar fullyrðingar
hagfræðiprófessorsins
um hve fljótlegt og einfalt
sé að ráða niðurlögum
verðbólgunnar og bæta
hag neytenda varanlega
aðeins ef landbúnaðaraf-
urðir verða fluttar inn í
stað þess að framleiða
þær hérlendis, þá kemur
ákveðið atvik úr íslend-
ingasögunum iðulega upp
í hugann.“
krónum talið, en hátt innkaupsverð
á sömu vöru þýði hærri álagningu í
krónum. í þessari fullyrðingu felst
mótsögn. Ef verslunin hefur efni á
að taka minna fyrir að selja hvert
kíló af erlendum kartöflum en þær
íslensku, þá er álagningin einfaldlega
of há í dag á þeim innlendu. Ef álagn-
ingin er eðlileg í dag þá hefur versl-
unin ekki efni á að fá færri krónur
fyrir að selja hvert kíló af erlendum
vörum en innlendum. Álagning á
aðrar vörur mun því hækka sem
þessu nemur.
Fróðlegt er í þessu sambandi að
heyra sjónarmið þeirra alifugla-
bænda sem seldu vörur sínar í mik-
illi samkeppni á lágu verði fyrir tveim
til þremur árum. Þegar verðið var
komið niður fyrir ákveðin mörk þá
var hin hlutfallslega álagning ekki
nógu góð lengur heldur var þá lögð
föst krónutaia ofan á hvert kíló óháð
grunnverðinu. Með tilliti til stað-
reyndar sem þessarar þá eru fullyrð-
ingar um hina gullvægu hlutfallslegu
álagningu léttvægar fundnar.
Einnig er í þessu sambandi rétt
að minnast úttektar í Verslunartíð-
indum nr. 4 1988, þar sem færð eru
rök fyrir nauðsyn þess að hækka
álagningu á landbúnaðarafurðir að
jafnaði úr 17%'í 31%. Bendir þessi
úttekt til þess að álagning á kartöfl-
um muni lækka þó svo að þær vaxi
í erlendri mold?
Hvað með söluskattinn?
Prófessorinn hefur reiknað út að
innflutningsbann á kartöflum, eggj-
um og kjúklingum kosti neytendur
2,1 milljarð króna á ári. Hann hefur
meir að segja reiknað út hvað þessi
seðlabunki sé hár í metrum talið ef
honum væri skipt í þúsund krónu
seðla. Skyldi þarna vera beitt að-
ferðafræði við hagfræðikennslu úr
Háskóla íslands?
Eitt er þó merkilegt í þessari
umræðu allri en það er að aldrei er
minnst á söluskatt þann sem lagður
er á landbúnaðarafurðir hérlendis.
Ríkið innheimtir 25% söluskatt af
fyrrgreindum landbúnaðarafurðum.
Af kartöflum, eggjum og kjúklingum
innheimtir ríkið um 500 milljónir
króna í söluskatt. Það er stafli upp
á rúma 100 metra ef upphæðinni er
skipt í þúsund króna seðla svo að
umræðan sé hafin á akademiskt plan.
Þetta eru 25% af þeim skatti sem
prófessorinn telur að innflutnings-
bann kosti neytendur. Að minnast
ekki á söluskattinn er hálfsannleikur
og blekkingar. Hvaða tilgangi þjónar
það?
Það er nefnilega á hreinu að ríkið
er ekki að innheimta söluskatt af
þessum afurðum að gamni sínu. Ef
tekjur af söluskatti minnka, þá er
annar skattur aukinn. Spurningin
snýst ekki um skattheimtuna heldur
hvemig henni verður komið fyrir.
Það er í hæsta máta óeðlilegar skatt-
heimtuaðferðir að hækka verð mat-
væla en Iækka skatta á öðru sem
flokkast getur undir munað.
Innflutningnr í
öðrum löndum
í grein sinni þann 27. maí fullyrð-
ir prófessorinn að kjöt, ostar og
smjör sé flutt inn óhindrað í öllum
löndum í okkar heimshluta. A.m.k.
slær hann því fram að „ísland sé
trúlega einsdæmi í okkar heimshluta
að þessu leyti,“ þ.e. að banna inn-
flutning á þessum vörum. Hér er
mikið sagt.
Ég tel mig vera nokkuð kunnugan
þessum málum ýmissa hluta vegna.
Kjöt er ekki flutt inn til Svíþjóðar
svo fremi að inniend framleiðsla á
viðkomandi tegund fullnægi eftir-
spurn. Heldur prófessorinn því
kannski fram að dönsk skinka sé flutt
óhindrað yfir til Noregs og Dan-
merkur? Til Svíþjóðar er þó flutt inn
asnakjöt, sem að breytist líklega í
kýrkjöt því asnakjöt virðist hvergi
vera selt. Einnig er lítillega flutt inn
þangað lambakjöt frá íslandi.
Þegar flytja átti íslenskt lambakjöt
til Finnlands fyrir nokkrum árum
hótuðu finnskir bændur að henda því
í sjóinn ef það kæmi til landsins.
Þannig var nú innflutningsfrelsið á
þeim bæ. Færeyingar og Grænlend-
ingar flytja inn kjöt vegna þess að
þá vantar kjöt. Svo einfalt er það.
Islendingar þegar þá vantaði smjör.
Danir flytja t.d. inn ódýra skinku frá
Ungveijalandi til að geta flutt út
meira af sinni eigin sem er verðmæt-
ari.
Evrópubandalagið reynir að koma
í veg fyrir innflutning á því kjöti sem
það hefur nóg af fyrir með öllum
tiltækum ráðum. Þar er nærtækast
að minna á innflutningsbann á
íslenskt lambakjöt til EB. Heldur
prófessorinn því virkilega fram að
innflutningur á kjöti, smjöri og ostum
sé engum takmörkunum háður til
Noregs, Svíþjóðar og Danmerkur eða
til Evrópubandalagsins.
Það er lágmarkskrafa til prófess-
orsins að hann leggi fram gögn er
taka af allan vafa um þessar fullyrð-
ingar.
Kemur ódýrt vinnuafl næst?
Ef á að bæta hag neytenda með
innflutningi landbúnaðarafurða er
einfaldlega verið að flytja atvinnu,
verðmætasköpun, þjónustu og
skattatekjur úr landinu. Það hefur í
för með sér að fækka mun í fram-
leiðslugreinunum en þáttur milliliða
eykst. í framhaldi af þessu er ekki
óeðlilegt að velta fyrir sér hvort
næsta skrefið sé ekki t.d. að bæta
hag fiskvinnslunnar með því að flytja
inn ódýrt vinnuafl. Nóg er af fólki í
löndum umhverfis okkur sem hefur
aldrei stundað atvinnu og mun aldrei
fá atvinnu að óbreyttu ástandi. Til
hvers mun það leiða?
Sagan endurtekur sig
ogþó ...
Þegar lesnar eru síendurteknar
fullyrðingar hagfræðiprófessorsins
um hve fljótlegt og einfalt sé að ráða
niðurlögum verðbólgunnar og bæta
hag neytenda varanlega aðeins ef
landbúnaðarafurðir verða fluttar inn
í stað þess að framleiða þær hérlend-
is, þá kemur ákveðið atvik úr íslend-
ingasögunum iðulega upp í hugann.
Það er hin ógleymanlega frásögn
úr Fóstbræðrasögu af því er Þorgeir
Hávarsson hékk í graðhvannarnjó-
lanum í standbergi á Vestijörðum
og sextugt hvinið neðanundir. Þegar
Þormóður fóstbróðir hans kallar og
spyr hvort hann hafi enn eigi nógar
hvannir þá svarar Þorgeir: „Ég ætla
að ég hafi þá nógar, að þessi er
uppi er ég held um.“
Á sama hátt hangir prófessorinn
á landbúnaðinum sem einum grað-
hvannarnjóla og ætlar að „þá hafi
hann nóg er sá er uppi“, þ.e. að nóg
sé að gert til að ráða endanlega nið-
urlögum verðbólgunnar og auka hag-
sæld almennings varanlega verði
hann rifinn upp.
En munur er á hetjum fyrr og nú.
Meðan Þorgeir Hávarsson skynjaði
hvannarnjólann sem líftaug sína, þá
hanga hetjur nútímans í sínum njóla
og hamast við að rífa og slíta hann
upp en loka augunum fyrir þeirri
staðreynd að sextugt er ofan á fjöru-
gq'61-
Það er vonandi að Þormóður sofi
ekki of lengi á brúninni.
i
í
i
i
I
f
I
í
I
Höfunduv er hagfræðingur Stétt-
arsambands bænda.
\