Morgunblaðið - 15.06.1989, Side 50

Minning:
Helga, Jónas-
dóttir Hafharfírði
Látin er á 95. aldursári frú Helga
Jónasdóttir ekkja Bjarna læknis
Snæbjömssonar, heiðursborgara
Hafnarfjarðar, en hann lést 24.
ágúst 1970.
Frú Helga var Vestfirðingur að
uppruna, fædd í Hnífsdal 21. des-
ember 1894, dóttir Jónasar bónda
og kaupmanns þar Þorvarðssonar
bónda á Bakka í Hnífsdal og konu
hans Guðnýjar Jónsdóttur bónda á
Læk í Dýrafirði.
A miklu menningarheimili ólst
Helga upp í hópi sjö systkina, en
ung hleypti hún heimdraganum.
Að námi loknu í unglingaskóla
Isafjarðar stundaði hún nám við
Kvennaskólann í Reylq'avík 1910-
1911 en síðar 1920-1921, var hún
við nám við Kennaraháskólann í
Kaupmannahöfn, en hún hafði þá
um þriggja ára skeið stundað
kennslu við barnaskólana í Hnífsdal
og á ísafirði.
Árið 1921 urðu þáttaskil í lífi frú
Helgu, en hún giftist þá unnusta
sínum, Bjarna lækni Snæbjöms-
syni, og fluttist til hans til Hafnar-
fjarðar, þar sem hann hafði gegnt
læknisstörfum um íjögurra ára
skeið.
Það var ekki tjaldað til einnar
nætur er þau Helga og Bjarni stofn-
uðu heimili sitt í Hafnarfirði og
byggðu húsið sitt við Kirkjuveg 5
sem þau nefndu Hvol.
Eiginmaður Helgu var þá þegar
orðinn eftirsóttur læknir. Það vom
ekki aðeins Hafnfirðingar sem nutu
starfa Bjarna heldur fólk í öllum
nágrannabyggðarlögunum á Suður-
nesjum og í Kjósarsýslu. Mikil
ferðalög fylgdu læknisstarfinu og
heimilið varð því að nokkurs konar
sjúkramiðstöð. Þar gegndi frú
Helga strax þýðingarmiklu hlut-
verki með mikilli alúð og virðingu
fyrir því þjónustustarfí, sem eigin-
maðurinn hafði tekið að sér.
Hversu oft var ekki heimilið
hennar orðið að sjúkrastofu og hún
sú sem örugglega kom skilaboðum
þeirra sjúku til læknisins hvar sem
hann var.
Þegar félagsstörfin hlóðust á
Bjama lækni og hann kominn í
forystu sjálfstæðismanna, kjörinn
bæjarfulltrúi og alþingismaður, var
frú Helga þátttakandi þar af lífi
og sál. Enda þótt verkefnin heima
fyrir væm meiri en nóg tók hún
þátt í starfi Vorboðans, félags sjálf-
stæðiskvenna, og lét sig þar hvergi
vanta.
Þegar Bjami læknir Snæbjöms-
son var kjörinn heiðursborgari
Hafnarfjarðar 8. mars 1968 sagði
hann í ræðu við það tækifæri; —
Að ætti hann þetta skilið væri það
fyrst og fremst að þakka tveimur
konum — móður sinni og konu
sinni.
Engum var að betur ljóst en hon-
um að hefði hann ekki notið svo
frábærrar umhyggju og skilnings
konu sinnar, frú Helgu, þá hefði
honum ekki tekist að gera allt það
sem honum tókst að gera.
Þau Helga og Bjarni læknir eign-
uðust fimm börn sem öll hafa reynst
hinir nýtustu þjóðfélagsþegnar og
öll hafa eignast sitt heimili, Jónas
yfirlæknir, Snæbjörn vélfræðingur,
sem er látinn, Málfríður húsfreyja
að Reykjum í Mosfellssveit, Bjarni
löggiltur endurskoðandi og Krist-
jana húsfreyja í Reykjavík.
Þá var á heimili þeirra frú Helgu
og Bjarna, Tómas Einarsson, sem
foreldrar Bjama ólu upp frá æsku,
auk þess skaut frú Helga oft skjóls-
húsi yfir frændfólk sitt, sem á
þurfti að halda.
Mér er einkar ljúft að minnast
frú Helgu Jónasdóttur í dag þegar
hún er kvödd. Henni era þökkuð
ómetanleg störf. Það gera ekki að-
eins Hafnfirðingar heldur og fjöidi
annarra, sem nutu fórnfysi hennar
í því starfi sem eiginmaður hennar
Bjarni læknir Snæbjörnsson vann.
Við minnumst þeirra hjóna með
virðingu og þökk og biðjum þeim
Guðs blessunar.
Fjölskyldu þeirra sendum við
samúðarkveðjur.
Matthías A. Mathiesen
Langri og giftusamri ævi er lok-
ið. Vistaskiptin vora ekki óvænt en
valda þáttaskilum í okkar fjöl-
skyldu, þegar síðasti hlekkurinn af
þessari kynslóð hverfur af sjónar-
sviðinu.
Amma mín, Helga Jónasdóttir,
fæddist í Hnífsdal 21. desember
1894 og var því á 95. aldursári er
hún lézt þann 2. júní sl. Hún var
dóttir hjónanna Guðnýjar Jónas-
dóttur og Jónasar Þorvarðarsonar
útvegsbónda í Hnífsdal, og var
næstelst sjö barna þeirra hjóna, sem
nú era öll látin.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi
að fá að alast upp í nábýli við ömmu
og afa ásamt bræðrum mínum
þremur. Þetta nábýli hefur haft
djúpstæð áhrif á mig og langar mig
að minnast hennar með nokkrum
orðum.
Ég tel að amma Helga hafi verið
mjög lánsöm kona. Vitaskuld skipt-
ast á skin og skúrir á langri ævi
og starfið hefur oft verið mikið.
En hún kom frá kærleiksríku heim-
ili, öðlaðist kennaramenntun og
hafði náið samband við systkini sín.
Hún giftist góðum manni og lifði
í ástríku hjónabandi og eignaðist
fimm mannvænleg böm, bjó við
öryggi og átti myndarlegt og fallegt
heimili. Síðast en ekki síst hélt hún
góðri heilsu fram á síðustu ár.
Amma mín var sterkur persónu-
leiki og lífshæf kona. Hún var ætíð
vel til fara og vel til höfð á sinn
látlausa hátt. Viðmótið var blítt og
aðlaðandi, fasið rólegt og yfirvegað.
Hún bar virðingu fyrir samferða-
fólki sínu og aldrei heyrðist hún
hallmæla nokkrum manni. Afskap-
lega gjafmild og gestrisin.
Amma sinnti störfum sínum af
skyldurækni og kostgæfni. Hún var
heimakær og lifði fyrir fjölskyldu
sína, hafði gamán af hannyrðum
og var vel lesin. Hún fylgdist alla
tíð vel með þjóðmálum og rökræddi
gjaman um pólitísk málefni.
Nú á skilnaðarstundu streyma
minningamar fram og ég minnist
bernsku minnar, þar sem fjögur
fyrirferðarmikil börn bjuggu á efri
hæðinni hjá ömmu og afa. Aldrei
fundum við fyrir því, að við væram
til óþæginda eða væram fyrir á ein-
hvern hátt. Ef mikið gekk á þá
talaði amma við okkur af ákveðni
og rósemi.
Ekki voru fá skiptin sem hún
kallaði á okkur í kaffi þegar við
áttum leið hjá eldhúsdyrunum, og
hversdagslegt kaffiborð varð að
veisluborði. Allt var svo vel fram
borið og gott. Hún þreyttist aldrei
á að bjóða okkur meira og skemmti-
legast var þegar fleiri bættust í
hópinn og borðið varð þéttsetið. Þá
var hún ánægð. Amma tók alltaf
mikinn þátt í lífi okkar, fylgdist vel
með námi okkar og störfum og
deildi með okkur gleði og sorg án
afskipta af okkar högum.
Eftir að ég varð fullorðin sjálf
kynntist ég ömmu minni á annan
hátt. Við tengdumst sterkari bönd-
um og urðum vinkonur. Hún tók
þátt í daglegu amstri mínu og fylgd-
ist með vexti og þroska langömmu-
bamanna. Þá rifluðust gjaman upp
fyrir henni minningar um gamlan
tíma þegar hún sjálf var að ala upp
sín böm, sem var mikilvægur kafli
í lífi hennar.
Tvær myndir frá þessum árum
koma upp í hugann. Sú fyrri er frá
ferð okkar tveggja fyrir mörgum
árum upp í Borgarfjörð á leið í
sumarhús til foreldra minna. Hún
naut stundarinnar ríkulega um leið
og rifjaðist upp fyrir henni ferðalög-
heima og erlendis með afa. Sú síðari
er frá því fyrir nokkram áram. Ég
hafði eignast mína fjölskyldu og bjó
úti á landi. Amma Helga, þá 88
ára, tók sér fyrir hendur langt
ferðalag og dvaldi hjá okkur um
jól. Þetta voru okkur ógleymanlegir
dagar. Þá var vetrarríki og byl-
hraglandi, einangrun en ró og
kyrrð. Hún naut þessara aðstæðna
og að sitja við arininn. Hafði hún
þá orð á því, að enn væri hún að
upplifa eitthvað nýtt orðin svona
gömul. Það var einmitt þessi þáttur
í fari ömmu minnar sem mér þótti
svo athyglisverður, hæfileiki hennar
til að njóta stundarinnar en um leið
að lifa í endurminningunum, sem
hlýtur að vera gæfa þegar árin
verða svona mörg.
Nú síðustu árin varð ég mjög vör
við þakklæti ömmu til lífsins og
samferðamannanna. Hún þakkaði
fyrir samfylgdina og kvaddi sátt
og ánægð með lífsstarf sitt. Með
ömmu Helgu er gengin heilsteypt
og yndisleg kona sem ég mat mikils.
Guð blessi minningu hennar.
Helga Snæbjörnsdóttir
Helga mamma í Hafnarfirði var
orðin ein eftir af systkinunum frá
Bakka í Hnífsdal. Hún var ekki
móðir mín heldur móðursystir, en
ég veit að ég á henni meira að
þakka heldur en ég nokkum tíma
geri mér grein fyrir sjálfur.
Með henni er gengin heil kynslóð
sem ólst upp í íslandi aldamótanna,
þegar svo hart var á íslandi, að
hungurvofan hvarf aldrei úr augsýn
allt árið um kring. Upp úr örbirgð
fjöldans stóðu örfáir menn sem allt
hvíldi á og allir horfðu til. Ef þeirra
ráð brugðust var ekkert nema
myrkrið framundan.
Helga var af slíku fólki, en það
vora Jónas Þorvarðarson útvegs-
bóndi á Bakka og Guðný Jónsdóttir
kona hans. Ásamt bræðram sínum
og fjölskyldum þeirra var Jónas
mikill framkvöðull athafna- og
menningarlífs í Hnífsdal. Þegar
Helga lagði út í lífið var hún ákveð-
in í því að leggja allt sitt af mörkum
svo fólkið fengi að njóta menntunai
og betra lífs en landið hafði boðið
því fram að þessu.
Og maðurinn sem hún giftist 26
ára gömul, Bjarni Snæbjörnsson
læknir í Hafnarfirði, var nákvæm-
lega sama sinnis. Hann vitjaði
sjúkra af umhyggju og ósérhlífni
og varð fljótt svo ástsæll læknir að
til hans var leitað alls staðar frá
nágrenninu og langt að. Þeir eru
ekki margir x Hafnfirðingar sem
komnir era yfir miðjan aldur og
ekki muna eftir Bjarna lækni og
Helgu á Kirkjuvegi 5 og minnast
þeirra með hlýhug og þakklæti.
Á Kirkjuveginum var lækninga-
stofa Bjama og þar bjuggu þau
Helga með börnin sín fimm. En þar
sem er hjartarúm þar er líka hús-
rúm, enda brást Helga ævinlega
skjótt við þegar á þurfti að halda
og skaut skjólshúsi yfir litla frænd-
ur sína, sem ekki áttu höfði sínu
að halla annars staðar þá stundina.
Ekki fer sögum af öðru en því
að Bjami hafi tekið því með still-
ingu þegar óþekktargemlingar fóra
að ríða húsum á Kirkjuvegi 5, og
það á sama tíma og hans eigin
böm voru að stálpast, farin að
ganga menntaveginn og þurftu á
allt öðra að halda en því að inn
kæmu rollingar sem rótuðu í dótinu
þeirra og eltu þau út um allt. Lítið
man ég sjálfur eftir öllum þeim
óknyttum sem ég framdi utan húss
og innan meðan ég var á Kirkjuveg-
inum, en hins minnist ég, að alltaf
var öraggt athvarf hjá Helgu
mömmu ef ég einhvers staðar fékk
bágt fyrir.
Aðalsmerki Helgu var eftir-
breytnin. Hún hélt ekki umvöndun-
arræður yfir börnunum, en var með
verkum sínum og framkomu öðram
til eftirbreytni. Allir sem þekktu
hana, ungir sem aldnir, höfðu í
Helgu þá fyrirmynd sem þeir gátu
treyst og farið eftir. Hún var sá
máttarstólpi sem aldrei bifaðist,
hversu mikið sem hún þurfti á sig
að leggja. Ef einhver hefur eftir-
minnilega sannað með verkum
sínum, að heimilið er undirstaða
þjóðlífs og menningar á íslandi, þá
er það Helga mamma í Hafnarfirði.
Nú er sól Helgu hnigin til viðar.
Nú er ekki lengur hægt að detta
inn úr dyrunum í kaffi á Kirkjuvegi
5 og spjalla við Helgu mömmu um
Hnífsdal eða pólitík, eða hvað það
nú var sem átti hug manns þá
stundina. Með henni rofnar þýðing-
armikill hlekkur til þeirra hugsjóna
og manngilda sem skópu þessa þjóð
úr bókstaflega engu nema áræði
og kjarki. Þessi hlekkur er nú rof-
inn og maður hlýtur að spyija: Við
sem eftir lifum, höfum við eitthvað
að setja þama í staðinn?
Sjálf hefði Helga svarað þessu
hiklaust játandi. Hún bjó í sínu lífi
við það lán sem hún mat mest af
öllu, bamalán. Öll hennar börn hafa
áunnið sér verðugan sess í lífinu,
stofnað heimili og átt sjálf bæði
börn og bamabörn sem voru ömmu
sinni og langömmu til ómetanlegrar
gleði, einkum eftir að Bjami læknir
féll frá. I dag era afkomendur
Helgu og fjölskyldur þeirra hátt á
annað hundrað manns.
Böm Helgu og Bjama hafa ævin-
lega reynst mér sem bestu systkini
og kann ég þeim mikið þakklæti
fyrir. í dag er okkur sameiginlegur
harmur kveðinn og ég votta þeim
og íjölskyldum þeirra innilega sam-
úð okkar systkina, en Helga
mamma vakti yfir velferð okkar
allra.
Blessuð sé minning hennar.
Jónas Elíasson
Svo segir í fornum sögum bisk-
upa, að Gissur biskup ísleifsson
hafi verið þriggja manna efni. Þessi
staðreynd finnst mér ávallt hafa
gilt um ömmu mína, þessa stórkost-
legu konu, sem bókstaflega gat allt,
eða svo virtist vera. Hugarheimur
minn átti sæti fyrir hana í öllum
kringumstæðum,, sem ímyndunar-
aflið rúmaði.
Amma Helga fæddist á stysta
degi ársins, 21. desember, og lengst
í hjara norðursins, í Hnífsdal við
ísafjarðardjúp, og það var eins og
þessi sigurdagur lífsins á dauðanum
markaði allt hennar æviskeið. Hún
ólst upp í stórri fjölskyldu, átti 4
systur og 2 bræður, sem að vísu
lifðu ekki öll svo lengi sem hún.
Þeim þótti öllum mjög vænt um
Hnífsdalinn, og ekki var ég há í
loftinu þegar mig langaði þessi
ósköp til að sjá þennan undrastað
eigin augum, og fékk það reyndar
síðar meir.
Og amma gat margt. Hún fór í
kvennaskólann í Reykjavík og
stundaði síðan kennaranám í Dan-
mörku. Slík menntun var afar óal-
geng á þessum tíma, og þetta nám
var nógu mikil ögrun við þjóðfélag-
ið. En hún amma mín var ekki
ögrunarkona. Leið hennar lá því
ekki í skólastofur landsins, heldur
inn á heimilið, eins og hjá mörgum
konum þessara tíma. En kennara-
námið kom hins vegar að notum,
þegar ala skyldi upp fimm börn og
tuttugu og eitt bamabarn.
Oft hef ég hugsað um, hver væri
mín mesta gæfa í lífinu. Og get ég
hiklaust svarað því, að það sé það
að hafa fengið að kynnast Guði og
mætti hans. En þegar ég lít til baka
yfir það, sem liðið er, kemur í Ijós,
að grandvöllur guðsþekkingarinnar
er kominn frá ömmu. Og þar vora
engin vettlingatök. Ég átti því láni
að fagna að fá að dveljast hjá henni
og afa, í nokkur skipti og get ég
fullyrt, að þau skipti hafi orðið ör-
lagavaldar í lífi mínu. Því þar
kynntist ég lífskoðun og sannfær-
ingu, sem var allt önnur en þessa
tryllta stressaða nútímaheims, sem
nú er alls staðar. Þar kynntist ég
virðingu fyrir lífinu, tilfinningu fyr-
ir smáatriðum, litbrigðum tilver-
unnar og bjargfastri sannfæringu
um tilvera Guðs og lífs eftir dauð-
ann. Aldrei var okkur sundurorða,
ekki man ég það. Hún skildi alla
mína duttlunga, alla mína sérvizku,
en án þess þó að ég fyndi nokkurn
tíman fyrir því að ég, barnið, ylli
henni fyrirhöfn og erfiðleikum.
Og myndir koma í hugann.
Síðdegiskaffi úti á veröndinni, í
glampasólskini, með fínfáguðum
bollum og undirskálum, eins og á
bezta kaffihúsi erlendis.
Fyrsti sunnudagur í aðventu,
þegar við kveiktum á einu kerti og
létum lifa til að minna okkur á að
Jesú kæmi bráðum í heiminn.
Endalausar samræður um gildi
lífsins og þann innri styrk, sem við
verðum öll að búa yfir.
Amma mín syngjandi sálma,
svona upp úrþurru, sálma um dauð-
ann og skylduna, það að tímaeyðsla
væri sú versta sóun, sem gæfist.
Mikið gat ég undrast það, þá tvítug
og komin í stúdentspróf hvemig
hægt væri að lifa í þessari stað-
reynd og vissu alla ævi.
Og síðan kom að því. Það hlaut
að koma að því að Guð tæki hana
ömmu mína til sín, og undarlegt til
þess að hugsa, að hún hafí þó feng-
ið að vera hérna svona lengi.
Nú er aðeins eftir að þakka fyrir
þetta allt. Og það er varla hægt
með orðum, en það verður samt að
gerast. Og ég þakka góðum Guði
fyrir að hafa leyft mér að sitja við
fótskör þessarar konu þetta lengi
og fyrir að hafa leyft henni að
móta líf mitt. Blessuð sé minning
hennar.
Ragnheiður Erla
t
Fóstursystir okkar,
DAGMAR HLÍF SIGURÐARDÓTTIR
frá Borgartúni,
Efstasundi 97,
lést í Landspítalanum að kvöldi 12. júní.
Kristrún Sigurðardóttir,
Sigurjón Sigurðsson.
t
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
HALLDÓR PJETURSSON
rithöfundur,
andaðist 6. júní á Hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hins látna.
Þökkum auðsýnda samúð. Sérstakar þakkir eru færðar starfsfólki
Hjúkrunarheimilins Sunnuhlíðar.
Svava Jónsdóttir,
Hörður Halldórsson, Þórdís Sigtryggsdóttir,
Svanur Halldórsson, Jóhanna Jóhannsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.