Morgunblaðið - 15.06.1989, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. JÚNÍ 1989
■ ■ ■ ■ 1 .. . . ; ■ 1 ; :" T/a 1 fi' — 'J : ) '
til þess að vinna sig út úr vandan-
um.
Þeir sem til þeklqa vita að í öllum
greinum íslensks atvinnulífs má
bæði finna vel og illa rekin fyrir-
tæki. Þá gera menn sér einnig ljóst
að lítið gagn er í því að veija stórfé
til fjárhagslegra endurskipulagn-
ingar og markaðsaðgerða ef fram-
leiðslan er rekin með bullandi tapi,
jafnvel svo miklu að söluandvirðið
nægir vart fyrir breytilegum kostn-
aði. í slíkum tilvikum skilar aukin
sala einungis auknu tapi.
Með þessu er átt við, að áður
en menn taka ákvörðun um
meiriháttar fjárhagslega endur-
skipulagningu fyrirtækja er mik-
ilvægt að skoða hvaða leiðir eru
færar til að auka framleiðnina
við sjálfa verðmætasköpunina,
þ.e. í framleiðslunni eða við þjón-
ustusköpunina.
Einnig þurfa menn að gera sér
grein fyrir að það kann að vera
skammgóður vermir að veija mikl-
um fjármunum til að auka sölu á
núverandi afurðum á núverandi
mörkuðum. Afurðir sem eru á
síðasta skeiði líftíma síns koma
vart til með að standa undir þeirri
arðsemi sem þörf er á.
I framhaldi af þessu er rétt að
árétta að mikilvægast er að
styðja við bakið á þeim fyrirtækj-
um sem eru vel rekin því þar er
án efa að fínna mesta möguleika
til að auka framleiðnina með
aðgerðum á sviði tæknimála og
sfjórnunar. Þá eru þessi fyrir-
tæki líklegust til að ná árangri
við nýsköpun og markaðssókn.
Þessa dagana er fjárhagsleg end-
urskipulagning fyrirtækja í brenni-
depli. í því sambandi er mikið rætt
um skuldbreytingar og minnkun á
greiðslubyrði vegna þess erfiða
ástands sem nú ríkir. Mikilvægt er
að menn geri sér grein fyrir því að
of miklar skuldbreytingar geta ver-
ið jafn hættulegar og engar skuld-
breytingar. Á meðan fjármagn er
jafn dýrt og raun ber vitni leiða of
miklar skuldbreytingar til þess að
arðsemiskrafan verður að hækka
til lengri tíma litið. Erfítt er að sjá
að fyrir liggi auðveldar leiðir til að
auka arðsemina án þess að leggja
út í nokkurn kostnað, því framleiðn-
iaukning sem er forsenda aukinnar
arðsemi krefst alla jafna einhverra
ijárfestinga. Það er því ljóst að
verulega áhætta yrði tekin í mörg-
,um fyrirtækjum með því að fram-
kvæma meiriháttar skuldbreytingar
og ráðast í enn meiri fjárfestingu
til að geta aukið arðsemina eins og
nauðsynlegt væri.
Með þessu er verið að segja,
að eina leiðin út úr vanda fjöl-
margra fyrirtælqa er að draga
úr greiðslubyrði þeirra vegna
fjármagnskostnaðar og afborg-
ana lána. Slíkt verður einungs
gert með tvennum hætti, annað
hvort með gjaldþroti og endur-
reisn eða með hlutafjáraukningu.
Slík hlutaQáraukning getur kom-
ið til með tvennum hætti, annars
vegar að kröfhhafar breyti hluta
af kröfum sinum í hlutafé og hins
vegar með innkomu nýs hluta-
§ár.
Það á ekki að stýra þessari þróun
með stjórnvaldsákvörðunum eða
inngripum af hálfu opinberra aðila
eins og nú á sér stað. Slíkt mun
einungs auka erfiðleikana þegar til
lengdar lætur. Það á að hvetja og
styðja þau fyrirtæki sem hafa vilja,
getu og markaðslega og tæknilega
möguleika á að ráða við erfíðleik-
ana.
Hvers þarf að spyrja?
Áður en einstök fyrirtæki taka
ákvarðanir um framtíð sína er
nauðsynlegt að menn svari eftir-
töldum spurningum:
— Hvers vegna á að halda áfram
rekstri fyrirtækisins?
— Hver er stefna fyrirtækisins?
— Hvaða vörur verður að þróa
fyrir hvaða markaði ef fyrirtækið á
að lifa og vaxa?
— Hvað kostar nauðsynleg vöru-
þróun og markaðssókn?
— Hvernig er ætlunin að tryggja
samkeppnishæfni framleiðslunnar í
framtíðinni?
— Hvernig á að fjármagna nauð-
synlegar aðgerðir?
Lokaorð
Af framansögðu má draga þá
ályktun að mestu máli skiptir fyrir
framtíð íslensks atvinnulífs að fyrir-
tækin sjálf leitist við að aðlaga sig
breyttum aðstæðum á markaði og
að stjórnvöld leitist við að skapa
atvinnulífinu eðlileg starfsskilyrði.
Þá er mikilvægt að iyrirtækin njóti
aukins aðgangs að áhættufjár-
magni til nýsköpunar.
Bankar og sjóðir hafa vissu-
lega nokkra sérstöðu við þá end-
urreisn íslensks atvinnulífs sem
nú verður að hefjast. Þessir aðil-
ar eiga geysilegra hagsmuna að
gæta. Oftast eru þeir stærstu
kröfuhafamir í þau fyrirtæki sem
eiga við flárhagslega erfiðleika
að stríða. Maður spyr sig oft að
því hvort þessir aðilar leggi ekki
of mikið upp úr efhahagsreikn-
ingum fyrirtækja og gleymi að
meta hið eiginlega andvirði
þeirra sem felst jú í rekstrinum
sjálfum og þar einna helst i hæfiii
stjórnenda og starfsfólks til að
nýta með þekkingu sinni þá
möguleika sem tækni fyrirtækis-
ins og markaðir bjóða upp á.
Það vekur oft furðu manns að
fylgjast með hvemig bankar og
sjóðir virðast nær einungis leggja
áherslu á skammtímahagsmuni
sína; að trygg veð séu fyrir kröfum
þeirra. Þessir aðilar hvetja jafnvel
fyrirtæki til að fara í nauðungar-
samninga við almenna kröfuhafa
en gefa sjálfir ekkert eftir. Þegar
upp verður staðið er hætta á að í
hópi „almennra kröfuhafa“ verði
flest fyrirtæki í landinu og þá er
hætt við að hrikti verulega í stoðum
banka- og sjóðakerfísins. Þegar
þannig verður búið að tappa blóðinu
af sjúklingnum er lítil von til þess
að hann nái sér þó hann sé krafta-
lega byggður. Hvers virði eru kröf-
ur í verksmiðjuhúsi og vélar í fýrir-
tækjum sem rekstrarlega eru farin
á hausinn.
Bankarnir og sjóðimir verða,
sinna eigin hagsmuna vegna, að
koma i mjög vaxandi mæli inn í
beina þátttöku í atvinnurekstrin-
um þó timabundið sé. Samkvæmt
núgildandi lögum er slíkt ekki
heimilt, en það segir ekkert um
hvort það sé skynsamlegt eða
ekki. Sé það skynsamlegt, eins
og ég tel, á að sjálfsögðu að
breyta lögunum en ekki sitja og
horfa á erfiðleikana hrúgast upp.
Bankar og sjóðir eiga í raun
ekki um neitt annað að velja en
mun virkari afskipti af atvinnu-
rekstrinum ef þeir ætla að sjá
peningana sína aftur.
Hlutverk sljórnvalda í þessu
verkefni á að vera að skapa
starfsskilyrðin en viðhafa sem
minnsta beina íhlutun. Sem dæmi
má nefha breytingar á skattalög-
um sem gera fjárfestingar í
hlutabréfum og arðgreiðslur jafii
réttháar öðrum sparnaði og það
sem mikilvægast er, sparnað í
sjálfum ríkisrekstrinum, því þar
má spara mikið.
Að lokum er rétt að minna á að
til að árangur náist verða fyrirtæk-
in sjálf að hafa forgang um málið
og ákveða hvaða aðgerðir skuli ráð-
ist í. Það er fyrst og fremst hlut-
verk stjómenda fyrirtækjanna að
útbúa raunsæjar stefnumótunar-
áætlanir og skilgreina vel þær að-
gerðir sem eru líklegar til að skila
fyrirtækinu út úr vandanum. Ann-
ars er hætt við að lausnin á vandan-
um verði vandfundin.
Höfundur er forstjóri Jðntækni-
stofnunar tslands.
Hamrahlíðarkórinn á æfingu fyrir Svíþjóðarferðina á miðvikudagskvöldið.
Hamrahlíðarkórinn hefur ný- Hufvudstadsbladet fékk kórinn þá
lega lokið við upptöku sjónvarps- umsögn að hann hefði sungið af
þáttar fyrir sjónvarpsstöðvar á lífi og sál og sýnt „geislandi ná-
Norðurlöndum, sem tekinn var upp . kvæmni, óaðfinnanlegan tærleika
í Listasafni íslands. Þá kom kórinn og þróttmikið tónsvið,“ eins og
fyrir skömmu úr tónleikaferð til gagnrýnandinn Lena von Bons-
Finnlands, þar sem hann fékk dorff orðar það. Hún bætir því við
minn:... gnfla. dáma. .1 stArhlaðinii... að ..fallegir bióðbúningar. Stolt QH
eðlileg framkoma og augljós vilji
kórsins til að ná sambandi við
áheyrendur" hafi valdið því að
áheyrendur tóku honum opnum
örmum. Norrænir atvinnukórar,
sem sungu við sama tækifæri,
fengu hins vegar lakari dóma hjá
finnskn gagnrvnendunum.
TODMOBILE
ATHYGLISVERÐASTA
HLJÓMSVEIT LANDSINS
BANDALÖG
ER SAFNPLATA
SUMARSINS.
INNIHALDUR 14
SUMARSMELLI
Þ.Á.M.
"STELPUROKK”
MEÐ TODMOBILE
ÚTGÁFA 20. JÚNÍ.
PANTAÐU STRAX
f í PÓSTKRÖFU!
SIMAR 11620 OG 18670
SMC.
TOPP ▼ GÆÐI
SLÁTTUORF - HEKKKLIPPUR
Garösnyrtitæki frá Skil eru byggð samkvæmt
ströngustu öryggis- og neytendakröfum,
viöurkennd af Rafmagnseftirliti ríkisins.
SPÁÐU í VERÐIÐ!
S T E I N A R
f'