Morgunblaðið - 15.06.1989, Síða 40

MORfiUNBLAÐiÐ JFIMMTUD^GUp ,]U|4I 19§9
í ÞINGHLÉI
Ríkissjóður ómagi á umferðinni
Umferðarskattar 20.115 m.kr. 1989-1992
Samkvæmt langtímaáætlun
um vegagerð hér á landi, sem
gildi tók 1985, vóru útgjöld til
vegamála miðuð við 2,4% af þjóð-
arframleiðslu. Þetta hlutfall hef-
ur aldrei náðst. Vantar mjög
mikið á það hin síðari árin. Það
var 1,5% 1985, 1,3% 1986, 1,07%
1987, 1,18% 1988 og er áætlað
l, 16% 1989.
í ár er þar ofan í kaupið gert
ráð fyrir því að 682 m.kr. af
benzíngjaldi og þungaskatti
gangi fram hjá vegaframkvæmd-
um — í rikissjóð.
I
Samkvæmt vegaáætlun 1989-
1992 skal vetja til vegamála 3.533
m. kr. 1989, 5.250 m.kr. 1990,
5.370 m.kr. 1991 og 5.500 m.kr.
1991, samtals langleiðina í tuttugu
milljarða króna. Þessi fjárhæð er
öll tekin í umferðarsköttum
[benzíngjaldi og þungaskatti] en
er í engu beint framlag ríkissjóðs.
Þvert á móti tekur ríkissjóður til
sín 682 m.kr. af umferðarsköttum
líðandi árs.
Ráðstöfun þessa fjár 1989 er
sem hér segir: 1) Stjóm og undir-
búningur 208 m.kr., 2) Viðhald
þjóðvega 1.385 m.kr., 3) Til nýrra
þjóðvega 1.470 m.kr., 4) Til brúar-
gerða 95 m.kr. 5) Til fjallvega 30
m.kr., 6) Til sýsluvega 140 m.kr.,
7) Til vega í kaupstöðum og kaupt-
únum 190 m.kr., 8) Til tilrauna
15 m.kr.
Allar eru þessar tölur þó háðar
því að niðurskurðarhnífur stjóm-
valda fari fram hjá garði þeirra.
II
Sem fyrr segir mælir langtíma-
áætlun fyrir um að vegafé sam-
svari 2,4% af þjóðarframleiðslu —
frá og með árinu 1985.
Tvisvar hefur útreikningi þjóðar-
framleiðslu verið breytt frá því
þessi áætlun var gerð. Upphaflegi
grunnurinn er sagður 86,7% af
núverandi grunni. Samkvæmt því
er rétt að telja hlutfall vegamála
af þjóðarframleiðslu, eins og það
var „ákvarðað“ í Iangtímaáætlun,
2,08%.
Það hlutfalla hefur heldur aldrei
náðst. Og næst ekki samkvæmt
vegaáætlun 1989-1992.
III
Samkvæmt greinargerð með
nýrri vegaáætlun vóru bílar í
landinu snemma árs 1989 142.628
talsins, þar af 128.916 fólksbifreið-
ir, eða 512 á hverja 1.000 íbúa.
Bílaeign er hvergi í veröldinni hlut-
fallslega meiri nema í Bandaríkjun-
Um. Mælt í bílaeign erum við ein
ríkasta þjóð heims. Sama verður
ekki sagt ef ríkidæmið er mælt í
meðalgæðum vega okkar, þótt góð-
vegir lengist dijúgt ár hvert.
Áætlaður innflutningur er 8.500
bílar 1989, 9.000 bíiar 1990,
11.500 1991 og 12.000 1992. Ekki
verður þó um hreina viðbót að
ræða, sem þessu nemur, enda úr-
eldast bílar fljótt, ekki sízt á slæm-
um vegum. Áætluð bifreiðaeign
1992 er 155.000 ökutæki.
IV
í greinargerð með vegaáætlun
segir:
„Tekjur af benzíni eru háðar
ljölda benzínbifreiða og meðal-
neyzlu á bíl svo og upphæð benzín-
gjalds hveiju sinni. Gert er ráð
fyrir, að heimild til hækkunar
benzíngjalds verði nýtt til fulls
hveiju sinni og oftar en einu sinni
á ári ef þörf krefur. Benzíngjald á
meðalverðlagi 1989 er talið verða
17,40 kr./l.“
Meðaleyðsla á bifreið var yfir
l. 300 lítrar 1988. í tekjuáætlun
næstu ára er reiknað með 1.295 1
meðaleyðslu. Samkvæmt henni
hyggst ríkissjóður ná inn í verði
benzíns eftirtöldum fjárhæðum:
1989 2.930 m.kr., 1990 3.780
m. kr, 1991 3.900 m.kr. og 1992
4.030 m.kr., — eða 14.640 m.kr. á
íjórum árum.
Þar að auki eru áætlaðar tekjur
af þungaskatti bifreiða 1.065 m.kr.
1989, 1.470 m.kr. 1990, 1.470
m.kr. 1991 og 1.470 m.kr. 1992,
eða samtals 5.475 m.kr.
Ótaldir eru skattar í verði bif-
reiða sem og söluskattur í verði
ökutækja og eldsneytis.
Dálagleg skattheimta atama!
V
Vegagerð ríkisins fær ekki önn-
ur framlög 1989 en „markaðir tek-
STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Nýtt bensínverö
01.06.89,
flutnlngs]öfnun 2,0%
-Dreifingarkostna&ur
—Innkaupaverb (cif-ver&)
justofnar" standa til, þ.e. benzí-
ngjald og þungaskattur. Og reynd-
ar tæplega það. Samkvæmt fjár-
lögum 1989 er gert ráð fyrir að
682. m.kr. af þessum tekjustofnum
renni beint í ríkissjóð, til viðbótar
söluskatti sem umferðin ber. Þann-
ig er ríkissjóður í vissum skilningi
orðinn ómagi á umferðinni (Vega-
gerðinni) en ekki öfugt.
í nefndaráliti fulltrúa stjórnar-
andstöðuflokka í fjárveitinganefnd
segir orðrétt um þetta efni:
„Þessu mótmælum við fulltrúar
stjórnarandstöðuflokkanna og lýs-
um þeirri skoðun okkar að verkefni
í vegagerð á íslandi séu svo brýn
og þýðingarmikil að nausynlegt sé
að Vegagerðin haldi öllum sínum
lögboðnu tekjustofnum."
Það er út af fyrir sig satt og
rétt. Samt hefði ekki verið goðgá
að lækka umferðarskatta, sem
nemur ætluðum „feng“ ríkissjóðs,
þ.e. um 682 m.kr. Það hefði verið
hænufet til réttrar áttar og vottur
viðleitni til að standa við brotabrot
af heitum stjórnvalda um verðlags-
aðhald þá kjarasamningar vóru
gerðir.
Markaöar tekjur
til vegamála samtais:
1989-92
(upphæ&ir f milljónum kr.)
5.250
5.370
5.500
Bensíngjald
4.030
3.995
+220
frá fyrra érl
3.900
3.780
2.930
Þungaskattur,
árgjald
265 340 340
■—r——i—
•89 '90 '91 '92
Þungaskattur,
km-gjald
1.130 1.130
800.
-t——r
-j 682 mlll]ónlr
fær&ar I
rlkissjóö
1989 '90 ‘91 '92 '89 '90 'Ol '92 1989 1990 1991 1992
Að hugsa á íslensku
eftirSigríði
Sigmundsdóttur
Við sem erum fædd á árunum
1920—30 fáum stundum að heyra
að við séum ekki samkeppnisfær í
ýmsu, sem unga fólkið hefur próf
í. Já, margt er til í því og þó. Mörg
okkar báru gæfu til þess að njóta
samvista við aldamótakynslóðina
og af henni lærðum við margt, sem
því miður finnst ekki á nútíma
námsskrám. Það var kannski auð-
veldara á vissan hátt að vera kenn-
ari fyrir 50 árum, námsskráin ekki
eins flókin og í dag, en ég held að
við nemendur, sem þá sátum á
skólabekk, höfum orðið að treysta
meira á mátt okkar, engin tölva né
annað, sem í dag er ómissandi. En
vantreysta kennara var nokkuð sem
ég skyldi ekki gera á mínu heimili.
Foreldrar þeirra tíma treystu á að
við lærðum í skólanum.
Tilefni þessarar greinar er hlust-
un mín á vissan þátt í útvarpi.
Fréttamaður þakkaði viðmælanda
fyrir góð svör og sá svaraði að
bragði: „Gjörðu svo vel." Ég var
svo sem búin að heyra þessa kveðju
þennan daginn. Tvær elskulegar
símastúlkur á opinberum stöðum,
er ég þurfti að hafa samband við,
kvöddu mig með: „Gjörðu svo vel.“
En það sem fékk mig til þess að
taka mér smáhvíld frá vinnu minni,
var staða viðmælanda þess sem
kvaddi með: „Gjörðu svo vel.“ Hann
var skólastjóri. (Þátturinn var ekki
um skólamál.)
Hugurinn reikaði 50 ár aftur í
tímann og svo áheyrn minni að
samtali tveggja erlendra ferða-
manna. Gamli skólastjórinn minn,
hún frk. Svava, reyndi af öllum
mætti að venja mig af dönskuslett-
um, sagði að fyrst yrði ég að læra
mitt eigið mál, þá skaðaði þessi
ávani mig ekki eins. Fyrir tveimur
áwmi % ■> m;h»i i«*i mfti nf
mér 5 klst. flug. Tveir erlendir
ferðamenn sátu mér við hlið, þeir
höfðu dvalið í Reykjavík í 3 daga.
Þeir virtust heldur betur hissa á
ymsu, sem þeir höfðu heyrt og séð.
Mest furðuðu þeir sig á menningu
og málakunnáttu íslendinga.
Nú varð stolt mitt sem íslendings
svefninum yfirsterkara og fór ég
að hlusta á tal þeirra. Málakunn-
átta starfsfólks í móttöku á því
hóteli er þeir gistu var þeim undr-
unarefni, þýska, franska, enska, og
Norðurlandamálin. Jú, þetta gat
allt passað. Ég vissi, vegna vinnu
minnar, að úrvalslið hafði verið á
vakt þessa 3 daga. Þegar ég talaði
við flugfreyju heyrðu þeir að ég var
íslensk og nú báðu þeir mig að tala
við sig um stund. Ég var því miður
ekki rétti málsvarinn, en reyndi
samt mitt besta. Að ég nefni þetta
atvik í háloftunum er tilsvar annars
þeirra.: „Þið hljótið að bera mikla
virðingu fyrir tungu ykkar og
menningu."
Já, ^að gerði minn gamli skóla-
stjóri. íslenskan var henni svo kær
að á hana mátti ekki sletta dönsku.
Megi öll okkar forréttindi, sem við
njótum til menntunar, ekki koma í
„ Af áratuga kynnum
mínum af skólafólki á
mínum vinnustöðum er
ég persónulega viss um
að þrátt fyrir ýmsar
nútímaslettur í daglegu
málfari vill það varð-
veita móðurmál sitt.“
veg fyrir að við hugsum á íslensku.
Unga fólkinu nú er vorkunn, þótt
það sletti hér og þar í öllu þessu
fjölmiðlafári, en kennarar og þeirra
yfirmenn verða að hugsa á íslensku.
Þeir hafa undirgengist þá ábyrgð
að viðhalda íslenskri menningu og
tungu. Þeir sem þær greinar kenna.
Af áratuga kynnum mínum af
skólafólki á mínum vinnustöðum er
ég persónulega viss um að þrátt
fyrir ýmsar nútímaslettur í daglegu
málfari vill það varðveita móðurmál
sitt, en það er ekki bara kennar-
ans, heldur okkar sem eldri eru að
veita því gott fordæmi.
Höfundur er stnrfsmnður á hóteli.
Agóðinn til Styrktarfélags lamaðra og fatlaða
Þessir ungu sveinar hér á myndinni, þeir Kristinn Haukur Guðnason,
Arnar Guðnason og Friðgeir Már Alfreðsson héldu nýlega hlutaveltu og
létu þeir ágóðann, krónur 365,- renna til Styrktarfélags lamaðra og fatl-
—......-.. ... .
'88 1 hewwwí--------'maxrmmnr^
Til styrktar Rauða krossi íslands
Þessar hressu hnátur hér á myndinni héldu nýlega hlutaveltu og fór ágóð-
inn, 2.301 kr. í Hjálparsjóð Rauða kross íslands. Þær eru, frá vinstri á
myndinni: Jóhanna, Ásdís og Dagmar.
Ágóðinn til Rauða krossins
Þessi fríði hópur barna, þau Guðrún Þóra, Petra Björk, Stefania, Lovísa
Dagmar og Rúnar Gauti, hélt fyrir skömmu hlutaveltu og létu þau ágóð-
ann, 2000 krónur renna í Hjálparsjóð Rauða krossins.
Saftiað í Hjálparsjóð Rauða krossins
Þessar ungu stúlkur hér á myndinni söfnuðu nýlega fimm hundruð krónum
í Hjálparsjóð Rauða krossins. Þær heita Vigdís Ósk Helgadóttir, Helga
Rún HpltrarlntHr nir bnmmi Ámlatsdnttir.-------- -.........