Morgunblaðið - 18.07.1989, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JULI 1989
17
ummælt nýlega að talsvert magn
af þingmálum væri til meðferðar.
Ég hefði sagt að mörg þingmál
væru til meðferðar. „Magn“ hefur
lengi verið vinsælt og mjög ofnot-
að. Ég minnist þess að þáverandi
borgarstjóri talaði eitt sinn um
„mikið magn“ af lóðum sem stæðu
til boða. Datt mér þá í hug þessi
baga:
Hann af magni mikið gap
mapar borgarlýði.
Lýði gapar lóða map.
Lofi signum mapað gap.
í seinni tíð hefur sú árátta færst
í aukana að mynda allskonar atviks-
orð með endingunni „lega“. Nýlega
las ég í dagblaði: „Þetta var gott ár
í kvikmyndalegu tilliti". Á íslensku:
Margar góðar kvikmyndir birt-
ust á þessu ári. Oft eru setningar
látnar enda á ,,-lega séð“. Dæmi:
„Þetta var góð ferð viðskiptalega
séð“. Ég segði: Góð viðskipti tók-
ust í ferðinni. „Þetta var mikið
áfall fjárhagslega séð“. Ég segði:
Þetta var fjárhagnum mikið áfall.
Talað var um efnahagsleg skemmd-
arverk. Ég segði: Skemmdarverk
á efiiahag. Einhver talaði um
„kennslufræðilega þróun“. Ég
segði: Þróun kennslufræði. Hám-
ark þótti mér, þegar manneskja
sagði í útvarpi: „Suðurameríkulega.
séð“. Þetta ,,-lega séð“ og öll þessi
klaufalegu atviksorð eru alveg
óþörf. Allskonar setningar er hægt
að mynda án þeirra. Þær geta byij-
að á: „Hvað snertir" eða „hvað
varðar“ eða með umsögn um náfn-
orð. Ég gæti nefnt margt fleira en
læt nú staðar numið. Auðvitað tala
og rita margir vandað mál. Ég vil
nefna mjög góðar þýðingar á kvik-
myndatextum í ríkissjónvarpinu.
En alltof margir láta vaða á súðum
hvað málið snertir. Þeir þyrftu
meira aðhald. Vonandi að færir
menn sjái úrræði í því skyni.
Allir, sem hafa látið í ljósi skoðun
sína, eru sammála um að íslending-
ar megi ekki glata tungu sinni fyr-
ir nokkurn mun. Sagt er að lítil
börn séu farin að sletta ensku. Það
er ekki undarlegt. Þau sitja löngum
og horfa á myndbönd með ensku
tali, og heyra jafnvel meiri ensku
en íslensku. Eina ráðið við þessu
er að öll myndbönd ætluð börnum,
segjum innan tíu ára aldurs, skuli
vera með góðu og skýru íslensku
tali og ekki leyfð annars.
Ég býst við að ýmsir segðu þetta
ekki hægt vegna kostnaðar. En
hvað um það. Spurningin er: Vilja
menn halda áfram að tala íslensku
í þessu landi eða ekki? Eða sætta
menn sig við að vaxandi kynslóð
tali einhvern hræring úr ensku og
íslensku? Væri þá eins gott að lög-
gilda enskuna strax sem þjóðtungu.
Eins og málum er komið er íslenskt
tal á myndböndum grundvallarat-
riði. Barnatímar sjónvarpsins ættu
að notast til að hafa áhrif á málfar
bama. Ég held að hægt væri að
útbúa einhverskonar keppni handa
börnum. Þau væm t.d. látin segja
frá einhveiju og þau, sem gerðu
það best, fengju verðlaun. Einnig
gætu farið fram málæfingar í sam-
bandi við leiki. Þetta þyrfti um fram
allt að vera skemmtilegt og við
barna hæfi, svo það veki áhuga
þeirra. Hjá litlum börnum er lagður
gmnnurinn að því málfari sem þau
síðar iðka. Þar gegna fóstrur mik-
ilsverðu hlutverki. Ég álít að þær
þyrfti að virkja. Halda mætti nám-
skeið þar sem hugvitssamir menn
kenndu þeim að hafa talæfingar
með bömum, sem hagað væri sem
skemmtilegum leikjum. Um leið
væri örvaður áhugi fóstranna á
vönduðu máli.
Einhvern veginn finnst mér að
skólarnir hafi ekki nægilega sinnt
því að vekja áhuga nemenda á vönd-
uðu máli. Stundum er rætt um
aukna málfræðikennslu. Ég álít að
hlífa ætti börnum við málfræði-
stagli. Þeim leiðist það flestum.
Tíminn væri betur notaður til talæf-
inga, þar sem þeim væri kennt,
hvernig best væri komist að orði.
Málfræðin er nú einu sinni unnin
úr málinu en ekki málið úr málfræð-
inni. Mér virðist að menn, þraut-
lærðir í málfræði, misþyrmi samt
málinu hrapallega! Mér þótti mikils
um vert, þegar ungir ökumenn
stofnuðu félagsskap til að vinna að
öruggum akstri. Ég vildi óska að
ungir áhugamenn um málfar gerðu
svipuð samtök til verndar móður-
máli sínu. Á æskulýðnum byggist
öll framtíð. Við eigum ágæt skáld,
sem hafa komist svo glæsilega að
orði í skáldskap sínum að það sýnir
best, hvers íslenskan er megnug.
En þeir yrkja eingöngu óbundin
ljóð. Þau verða hvorki lærð né sung-
in. Kvæði eldri skálda voru lærð
og sungin og bættu méð því málfar
manna. Hvernig væri, ef skáld nú-
tímans lítillækkuðu sig og yrktu
fallega dægurlagatexta handa
unglingum? Eg treysti því í lengstu
lög að allir áhugamenn eldri sem
yngri leggist á eitt að stöðva hnign-
un tungu sinnar, halda við fjöl-
breytni hennar og auka orðaforð-
ann.
Höfundur er Sóknnrkonu, 86 ára
að aldri.
■Hródleikur og JL skemmtun Þriðjudagstónleikar í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar í kvöld kl. 20.30
fyrir háa sem lága! ^Jónas Ingimundarson píanóleikari flytur verk eft- ir Schubert, Mozart og Beethoven. Kaffistofan
verður opin. Aðgöngumiðar á kr. 350,- fást við innganginn.
,Jljá ÓS fást sterkar og fallegar
hellur tíl aö gera hvers kyns stéttir og
bflastæöi. Ég mæii með heflunum frá
ÓS og byggi þau meðmæli á
reynslunni. Þær eru framleiddar úr
öldu hráefni og góðir kantar gera það
verkum að allar línur verða reglulegar.
HeUunum er pakkað í piast og þeim
ekið heim í hlað. í fáum orðum sagt:
Gæðavara og góð þjónusta.“
Markús Guðjónsson,
skrúðgarðyrkjumeistari,
eigandi Garðavals.
Kodak
o æíl c-li i
ORKA SEM ENDIST OG EIMDIST
ósarlsiA