Morgunblaðið - 18.07.1989, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JULI 1989
25
Norska blaðið Aftenposten;
Laxaævintýrið úti
Græðgin batt enda á veisluhöldin
„NORSKA laxaævintýrið er senn á enda. í haust og vetur er
búist við mikilli gjaldþrotaskriðu í greininni. Norskir laxeldis-
menn stóðu sjálfir að ofiramleiðslunni, svo að þeir geta þakkað
eigin græðgi, hvernig komið er.“ Svo segir i forsíðutilvísun norska
blaðsins Aftenposten síðastliðinn fostudag, þar sem vísað er til
greinar, sem birtist á einni af viðskiptasíðum blaðsins þann sama
dag. Þar kemur meðal annars fram, að verðlag á laxi á Rungis-
fiskmarkaðnum fyrir utan París er nú ekki nema helmingur þess,
sem það var fyrir tveimur árum.
Det notske lakseeven yre^ regner bran- I
I lapet av h0SteIí to &r er prisen
sjenmed et todotóoppdr6ttere
Laksefesten
er over
Laksefesten er over. Pá Europas starste fiskemarked, Rungis
utenfor Paris, er topprisene halvert pá to ár. Utviklingen skyl-
des i stor grad grádighet i den norske oppdrettsnæringen. —
Det finnes ikke styring i det som skjer, sier Rolf Domstein,
formanai Norsk Ferskfiskomsetnings Landsforening.
Forsíðutilvísunin í Aftenposten — Græðgin batt enda á laxaveisl-
una — og aðalfyrirsögn viðskiptasíðunnar — Laxaveislunni lokið.
Höfundurinn, Arve M. Bakken,
segir m.a. í greininni: „Saga
norska eldislaxins er ævintýraleg
og stutt. í upphafi þessa áratugar
fyrirfannst varla nokkur maður,
sem heyrt hafði talað um slíkan
lax. Árið 1981 sló eldislaxinn í
gegn sem lúxusmatvara í Banda-
ríkjunum. Markaðurinn tók við
öllum þeim laxi, sem mögulegt
var að fá. Verðið fór upp úr öllu
valdi, og eftirspurnin varð svo
æpandi, að svo virtist sem hún
væri óseðjandi. Laxeldið varð á
örfáum árum frábærlega arðvæn-
legur atvinnuvegur."
Hitra-sýkin
„Flest fýrirtækjanna vörðu arð-
inum af starfsemi sinni í stækkun
eða endurnýjun eldisstöðvanna,
segir Bakken enn fremur. „At-
vinnuvegurinn óx og óx. Hefði
Hitra-sýkin ekki gert eins mikinn
usla í laxeldinu og raun bar vitni
1987, hefði gífurleg offramleiðsla
þegar verið orðin staðreynd á því
ári, svo og verðhrunið sem nú
ríður yfir.
í upphafi áratugarins reyndust
seiðastöðvar of fáar. Það hafði í
för með sér skort á gönguseiðum,
og verðið á þeim fór upp í 30 kr.
(um 250 ísl. kr.) stykkið. Árið
1985 var seiðaeldi gefið fijálst.
Það hafði í för með sér, að fjár-
fest var í þeirri grein í hverri ein-
ust byggð landsins, þar sem
nokkra lækjarsprænu var að
finna.
Græðgin
í fyrra mátti sjá fyrstu viðvör-
unina um, að eitthvað væri að
fara úrskeiðis í þessari atvinnu-
grein. Verðið fór að falla á út-
flutningsmörkuðum. Það varð of-
framleiðsla og óeining um verð
olli verðlækkun. Á þessu ári hefst
gjaldþrotaskriðan hjá seiðaeldis-
stöðvunum. Sagt er, að göngu-
seiði séu nú seld á ijórar krónur
(ríflega 33 kr.ísl.) stykkið.
Lága gönguseiðaverðið í fyrra
hefur nú leitt til offramleiðslu á
eldislaxi og verðfalls. Þannig hef-
ur seiðaútsalan og græðgi fiskeld-
isfyrirtækjanna orðið til þess, að
hrun vofir yfir laxeldinu á þessu
ári. Fyrsta verðfallið reið yfir þeg-
ar í maímánuði, en það verður þó
ekki fyrr en í haust og undir jól,
sem þetta fyrrum óskabarn at-
vinnulífsins fer að kenna kuldans
fyrir alvöru.
Framleiðsluaukning
í fyrra voru flutt út 75.000
tonn af um 80.000 tonna heildar-
framleiðslu á laxi. Fimm fyrstu
mánuðina voru flutt út 20.000
tonn. Um miðjan júlí í fyrra var
verðið á Rungis-fiskmarkaðnum
milli 46 og 64 krónur (380 og 530
ísl. kr.) kílóið.
Búist er við, að á þessu ári
nemi framleiðslan 150.000 tonn-
um af laxi. Verði 90% framleiðsl-
unnar flutt út eins og í fyrra,
verða það um 135.000 tonn, sem
fiytja þarf út úr landinu á þessu
ári. Á fimm fyrstu mánuðum
þessa árs voru flutt út rúmlega
30.000 tonn. Það merkir, að eldis-
fyrirtækin og útflutningsfyrir-
tækin verða að flytja út 100.000
tonn á síðari helmingi ársins. Það
er tvöfalt meira magn en flutt var
út á sama tíma í fyrra.
Það kostar milli 20 og 50 krón-
ur (170 og 420 kr. ísl.) að fram-
leiða kíló af laxi. í þessari viku
lá verðið á bilinu milli 30 og 46
kr. (250 og 380 kr. ísl.). í fyrra
varð það eldisfyrirtækjunum til
happs, að veiðar á Kyrrahafslaxi,
samkeppnisvörunni, brugðust. Á
þessu ári virðast þær veiðar ætla
að ganga vel.
Afdrifaríkur tími
Enginn þeirra, sem tengdir eru
laxeldi, dregur í efa, að það, sem
eftir lifir ársins, verði þessari at-
vinnugrein afdrifaríkur tími. Og
svipað má segja um næsta ár.
Rolf Domstein, formaður sam-
taka norskra ferskfískseljenda,
sem sjálfur stundar umfangsmik-
inn fiskútflutning og fiskeldi, tel-
ur, að verðhrun og gjaldþrota-
skriða séu framundan. „Atburða-
rásin er stjórnlaus, og þess vegna
er ósköp lítið hægt að gera til að
koma í veg fyrir hrunið, sem vof-
ir yfir. Þar að auki eru bankar
og tryggingafélög komin inn á
■sviðið, og það hefur gert ástandið
enn erfíðara. Og búast má við,
að eldisfyrirtæki, sem í rauninni
eru gjaldþrota, selji framleiðslu
sína á verði, sem er langt undir
lágmarksverði, í þeim eina til-
gangi að bjarga því, sem bjargað
verður.““