Morgunblaðið - 18.07.1989, Blaðsíða 24

Utl/
24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JULI 1989
Froðan við Rimini:
Allt að 40%
afpantanir
Bologna. Frá Ástu M. Ásmundsdóttur,
Iréttaritara Morgunblaðsins.
Bæjarstjóm ítalska baðstrand-
arbæjarins Rimini hefiir ákveðið
að koma upp tveggja kílómetra
flotgirðingu fyrir utan borgina
til þess að koma í veg fyrir að
þörungakvoða berist á strendur.
ítalska heilbrigðisráðuneytið hef-
ur sagt að froðan sé tæpast skaðleg
en hefur engu að síður varað börn
og gamalmenni, ófrískar konur og
fólk með skrámur við því að fara í
sjóinn. Mengun og rotnandi þörung-
ar eru taldir mynda froðuna. Mikill
bakteríugróður er í henni.
Ferðamannastraumur til Rimini
hefur minkað um allt að 40% vegna
froðunnar, sem fyrst varð vart fyr-
ir um 12 dögum. Hafa ferðir þang-
að verið afpantanir í stórum stíl
síðustu daga. Séð er fram á stórtap
gistihúsa- og veitingahússeigenda
meðfram 200 kílómetra langri
strandlengju vegna froðumyndun-
arinnar. Sjómenn segja að Adría-
hafið sé dautt af fiski og hafa farið
fram á stofnun sjóðs sem aðstoði
þá. Ríkisstjórnin hefur látið gera
áætlun um hreinsun Adríahafsins.
Barentshaf:
0 BJarnarey
Ban
Grönduðu farþegaþotu yfír Persaflóa:
Bjóða bætur fyrir
áhöfíi og farþega
Washington. Reuter.
Bandaríkjastjórn hefúr boðist til að borga skaðabætur fyrir far-
þega og áhöfii írönsku farþegaþotunnar sem bandaríska herskipið
Vincennes grandaði yfir Persaflóa 3. júlí í fyrra. Með flugvélinni,
sem var af gerðinni Airbus A300, voru 290 manns og biðu allir bana.
Eldsvoðinn í Alfa-kafbátnum
Alfa-kafbátar eru til þess ætlaðir aö aera árásir á skip og
aöra kafbáta. Þeim varfyrst hleypt at stokkunum á
sjöunda áratugnum. Aöeins sjö voru smiöaöir oa þar
hefur einn verfe settur i brotaiám. Talið aö hinir nafi m.a.
verið smfðaðir til tilrauna við nönnun Mike-kafbáta.
Lengd:79 m
Stærö: 3.700 tonn
Ahöfn: 40-60
Vólarafl: Tveir kjarnakljúfar og gufuhverflar, auk
diesel-vélar til vara
Hómarkshraöi: Meira en 42 hnútar I kafi
Vopnabúnaöur: 20 SS-N-15 tundurskeyti, sem verið geta
með kjarnaoddi eða 40 djúpsprengjur, sem einnig geta
verið með kjarnahleðslu.
Morgunbi»6i8 / AM — Hdmildii; Jane's Fightíng Shps og USDOD
Talsmaður bandaríska utanríkis-
ráðuneytisins sagði að boðnar hefðu
verið skaðabætur að upphæð
100-250 þúsund dollarar, jafnvirði
6-15 milljóna ísl. króna, fyrir hvert
þeirra sem fórst. Um borð í þotunni
voru 250 íranir, 10 Indveijar, einn
ítali, sex Pakistanir, sex Júgóslavar
og 17 frá Sameinuðu furstadæmun-
um. Búist er við að boðinu verði
tekið en tilraunir bandarískra yfir-
valda til að komast í samband við
ættingja látinna írana hafa engan
árangur borið og ítrekuðum fyrir-
spurnum til yfirvalda í Teheran
vegna málsins hefur ekki verið svar-
að.
Jaruzelski býður
sig fram til forseta
Varsjá. Reuter.
WOJCIECH Jaruzelski, leiðtogi
pólska kommúnistaflokksins,
varði setningu herlaga árið 1981
í ræðu í pólska þinginu í gær og
sagði að þrýstingur fi-á Sovét-
mönnum hefði ekki ráðið aðgerð-
um pólskra stjómvalda á þeim
Sovésk stjómvöld marg-
saga um kafbátsóhappið
Ósló. Rcuter.
NORÐMENN eru fullir efasemda
um skýringar sovéskra stjóm-
valda á óhappi Alfa-kafbáts
þeirra á alþjóðasiglingaleið í
Barentshafi á sunnudag um 120
km austur af eynni Vardn í Finn-
mörku. Sovétmenn hafa enda
orðið margsaga um atburði, en
Sovétríkin:
Fimmtíu
kynskipt-
ingaráári
Moskvu. Reuter.
SOVÉSKIR skurðlæknar gera
að meðaltali um 50 kynskipt-
ingaraðgerðir á ári, en flestir
þeirra sem gengist hafa undir
siíkar aðgerðir í Sovétríkjun-
um vom konur er vildu verða
karlmenn.
Embættismaður í sovéska
heilbrigðisráðuneytinu, A.
Karpov, sagði að kynskiptinga-
raðgerðir hefðu fyrst verið gerð-
ar á sjöunda áratugnum í Sov-
étríkjunum og að helmingur
þeirra sem skipt hefðu um kyn
væru frá dreifbýlinu. „Flestir
þeirra voru konur,“ sagði Karpov
og bætti við að á Vesturlöndum
væru slíkar aðgerðir aðallega
gerðar á körlum sem vildu verða
konur. „í ljós hefur komið að
nokkrir þeirra, sem gengist hafa
undir þessar aðgerðir hafa fund-
ið maka, eignast fjölskyldu, alið
böm og lifað nokkuð hamingju-
sömu lífi,“ sagði Karpov.
„Hér á ég við svokallaða kyn-
skiptinga - þá sem geta engan
veginn sætt sig við líffræðilegt
kyn sitt og finnst þeir vera af
gagnstæðu kyni,“ sagði Karpov.
Hann sagði að náttúrunni yrðu
á þessi „átakanlegu mistök“ í
einu af hveijum hundrað þúsund
tilvikum og að í Sovétríkjunum
færu kynskiptingar aðeins fram
eftir viðamikla ráðgjöf.
norski herinn telur þá enn ekki
hafa gert hreint fyrir sínum dyr-
um. Þá þykir ekki bæta úr skák
að Sovétmenn hafi enn eina ferð-
ina látið vera að tilkynna ná-
grönnum sínum um óhapp af
þessu tagi, svo skammt frá
ströndum Noregs. Þetta er í
þriðja sinn á flórum mánuðum,
sem sovéskur kjarnorkukafbátur
verður fyrir óhappi undan Nor-
egsströndum.
Á sunnudagseftirmiðdag upp-
götvuðu skipveijar á norska skip-
inu Maijata að reyk lagði upp af
kafbátnum, sem þá var nýkominn
úr kafi. Opinberlega er Maijata
sagt rannsóknarskip, en að sögn
norskra fjölmiðla, er hlutverk þess
einungis það, að fylgjast með so-
véskri - skipaumferð á svæðinu,
enda hafa hemaðarsérfrðingar
nefnt Kóla-skaga mesta víghreiður
mannkynssögunnar.
Eftir að Thorvald Stoltenberg,
utanríkisráðherra Noregs, var til-
kynnt um þetta kallaði hann sov-
éska sendiherrann í Ósló á sinn
fund og krafðist skýringa, en sendi-
herrann kvaðst engar upplýsingar
hafa á reiðum höndum.
Seinna um kvöldið sagði sovéska
utanríkisráðuneytið, að ekkert slys
hefði komið fyrir á þessu svæði.
Norska útvarpið hafði samband
við stjórnstöð sjóbjörgunarsveita í
Moskvu, en að sögn talsmanns
hennar, Alexanders Dílítsíns höf-
uðsmanns, hafði ekkert óhapp
komið fyrir.
„Það var búinn til nokkur reykur
á svæðinu í æfíngarskyni... það
er misskilningur að slys hafí orð-
ið,“ sagði höfuðsmaðurinn og bætti
við að kafbáturinn væri á leið til
hafnar undir eigin vélarafli.
Varnarmálaráðherra Sovétríkj-
anna, Dmítríj Jazov, kom fram á
fréttamannafímdi í gær og skýrði
hann frá því að grunur hefði leikið
á að smábilun komið fyrir í öðrum
af tveimur kjamakljúfum bátsins
og því hefði slökkt á þeim, leitað
upp á yfirborðið og haldið til hafn-
ar með varavél bátsins.
Hann sagði hins vegar engan eld
hafa komið upp í kafbátnum. Reyk-
urinn hefði aðeins komið þegar
verið var að ræsa diesel-vélina, sem
er til vara. „Það var ekkert óhapp.
Norðmennirnir héldu venjulegan
diesel-fráblástur vera merki um
eldsvoða.“
Talið er að kjarnakljúfarnir í
Alfa-kafbátum séu kældir með
fljótandi málmi. Sú kæliaðferð er
talin of óstöðug og hættuleg á
Vesturlöndum og er vatn notað til
kælingar í vestrænum kjamakljúf-
um.
Gennadíj Gerasímov, talsmaður
sovéska utanríkisráðuneytisins, var
sammála Jazov og sagði enga
ástæðu hafa verið til þess að láta
norsk stjórnvöld vita, enda þótt
hann skildi áhyggjur þeirra af
málinu.
tíma. Jaruzelski hefúr lýst sig
reulubúinn að verða forseti lands-
ins vegna eindreginna óska ráða-
manna í kommúnistaflokknum,
yfirmanna hersins og stuðnings
erlendis fr'á.
Leiðtogi Samstöðu á þingi, Bron-
islaw Geremek, bað Jaruzelski að
skýra frá hvaða ástæður lágu að
baki setningu herlaga í landinu sem
bönnuðu starfsemi verkalýðssamtak-
anna. Jaruzelski svaraði því til að
það væri fyrir neðan virðingu pólskra
stjórnvalda að halda því fram að ein-
hver utanaðkomandi öfl hefðu ráðið
þessari ákvörðun. Hann sagðist ekki
iðrast setningu herlaganna en sér
þætti miður að þær aðstæður hefðu
skapast sem gert hefðu þessa
ákvörðun nauðsynlega.
Jaruzelski sagðist ekki vilja reyna
að gefa fegraða mynd af sjálfum sér
til þess að vinna stuðning þingmanna
Samstöðu í komandi forsetakosning-
um. Þrátt fyrir að hann reyndi ekki
að afsaka það að herlög voru sett
árið 1981 þá telja heimildamenn inn-
an Samstöðu að verkalýðssamtökin
hafi lagt blessun sína yfir kosningu
hans með því að samþykkja að for-
seti landsins verði kosinn með nafna-
kalli. Það fyrirkomulag er talið
tryggja Jaruzelski nauman meiri-
hluta á þingi.
Herbert von Karajan látinn:
Herbert von Karajan.
Reuter
Virtur en umdeildur hljómsveitarstjóri
Salzburg. Reuter.
HERBERT von Karajan, fyrrum stjórnandi Fílharmóníusveitar Berlín-
ar, varð bráðkvaddur á heimili sínu á sunnudaginn, 81 árs að aldri.
Síðustu vikur vann hann að undirbúningi tónlistarhátíðarinnar í Salz-
burg sem hefst síðar í þessum mánuði.
Karajan var mikils virtur stjóm- sveit Vínarborgar við flutning á ópe-
andi, viljasterkur og ráðríkur. Hann
leitaði eftir fullkomnun og vildi hafa
algjöra stjóm á þeim verkefnum sem
hann tók sér fyrir hendur. Af þeim
sökum spruttu oft deilur milli hans
og tónlistarmanna og stjórnenda
óperuhúsa en alltaf var samt nóg af
tónlistarfólki sem sóttist eftir að
starfa með honum.
Karajan var aðalstjómandi
Fílharmóníusveitar Berlínar í 34 ár
en sagði því starfi lausu af heilsu-
farsástæðum í apríl sl. Verkefnaskrá
hans var víðfeðm en hann var oft
gagnrýndur fyrir að flytja ekki meira
af nútímaverkum. Næsta verkefni
Karajans var að stjórna Fílharmóníu-
runni Grímuball eftir Verdi við opnun
tónlistarhátíðarinnar í Salzburg 27.
júlí. Karajan átti við alvarleg veik-
indi að stríða síðustu árin en var
óvenju hress í síðustu viku og daginn
fyrir andlát sitt mætti hann á æf-
ingu. Aðstandendur tónlistarhátíðar-
innar reyna nú að finna staðgengii
fyrir Karajan en löngu er orðið upp-
selt á allar þær sex sýningar sem
voru fyrirhugaðar á óperunni. Und-
anfarið hefur Karajan sætt gagnrýni
fyrir einræðislega stjómarhætti og
íhaldsemi í tónlistarvali fyrir Salz-
burgarhátíðina sem nýtur styrkja frá
austurrískum stjómvöldum. Að
beiðni menningarmálaráðherrans,
Hilde Hawlicek, var gerð áætlun um
hvernig breyta mætti tónlistarstefnu
og yfirstjórn hátíðarinnar. Karajan
lýsti sig mótfallinn öllum breytingum
og hótaði að hætta afskiptum af tón-
listarhátíðinni en hann hafði þegar
sagt sig úr stjórn hennar á síðasta
ári vegna veikinda. En áætlunin var
samþykkt af stjórn hátíðarinnar og
hafin var leit að nýjum forstjóra í
stað Alberts Mosers sem stutt hefur
Karajan dyggilega.
Starfaði með nasistum
Karajan flutti til Aachen í Þýska-
landi árið 1934 og gerðist félagi í
Nasistaflokknum, að eigin sögn til
þess að fá að starfa sem tónlistar-
stjóri, en aðrir segja hann hafa geng-
ið sjálfviljugan í flokkinn árið 1933.
Á fimmtugsafmæli sínu 1939 skipaði
Hitler hann tónlistarstjóra Þriðja
ríkisins. Hann var undanþeginn her-
skyldu og stjórnaði hljómsveitum öll
stríðsárin.
Bandamenn bönnuðu honum að
fást við hljómsveitarstjórn opinber-
lega í tvö ár eftir stríðið. Það varð
til þess að Karajan sneri sér að því
að hljóðrita klassísk verk inn á hljóm-
plötur. Alls hafa komið út um 900
hljómplötur með verkum undir hans
stjóm og talið er að þær hafi selst
í hundruðum milljóna eintaka. Karaj-
an var mikill áhugamaður um tækni.
Hann flaug sinni eigin vél, átti marga
dýra bíla og 75 ára gamall fékk
hann réttindi til þyrluflugs. Hann
vann að þróun geisladisksins sem
kom á markað árið 1981 og lét hljóð-
rita mörg verk undir sinni stjórn inn
á geisladisk. Einnig sá hann til þess
að margar óperuuppfærslur yrðu
varðveittar á myndbandi.