Morgunblaðið - 21.11.1989, Blaðsíða 22

22
MOKGUNBLAÐtÐ WiIQJUÐAGGRi giU MMEMKEK 1989
LANDSFUNDUR ALÞÝÐUBANDALAGSINS
Fortíðin eyðilagði
framtíðarfundinn
AÐDRAGANDI landsfundar Alþýðubandalagsins um síðustu hclgi
var með rólegu yfirbragði. Lítil átök virtust vera meðal Alþýðu-
bandalagsfélaganna um fulltrúakjör á landsfundinn, og því benti
fátt til að þar yrði barist um menn. Formaður flokksins lýsti því
yfir fyrir landsfundinn að þar yrði rætt um framtíð en ekki fortíð
og setningarræða hans hófst á náttúrustemningu. En sá tónn sem
sleginn var í setningarræðu formannsins hljóðnaði fljótt því strax
sama kvöld stóð upp Steingrímur J. Sigfusson ráðherra og gagn-
rýndi harðlega undirbúning landsfundarins og málefhatilbúnað all-
an. Og af undirtektum í salnum var Ijóst að þar talaði hann fyrir
munn meirihiuta fundarmanna.
Nokkrir flokksmeim sátu sem fastast, þegar þingheimur stóð upp
til að hylla Ólaf Ragnar Grímsson, eftir endurkjör hans í formannsem-
bætti Alþýðubandalagsins.
Því var hvíslað að þarna hefði
Steingrímur verið að halda fram-
. boðsræðu fyrir varaformannsemb-
ættið en þó bjuggust fæstir við að
alvara yrði úr því. Þótt vitað væri
að enn kraumaði undir, eftir sigur
Olafs Ragnars Grímssonar á fram-
bjóðanda „flokkseigendafélagsins"
svokallaða á síðasta landsfundi, var
ekki var annað vitað en samkomu-
lag væri milli meginfylkinga
flokksins um að forustan yrði
óbreytt. Vegna ríkisstjórnarþátt-
töku Alþýðubandalagsins væri ekki
talið heppilegt að sundra flokknum
með deilum um forustumenn.
Af hálfu „flokkseigenda" mun
þó undanfarið hafa verið rætt um
framboð gegn Ólafi Ragnari eða
Svanfríði Jónasdóttur varafor-
manni. Þannig var það orðað við
Steingrím J. Sigfússon að bjóða sig
fram til formanns en hann hafnaði
því. Einnig var rætt um kandídata
í varaformannsembættið, og voru
þá m.a. nefndar Guðrún Agústs-
dóttir og Álfheiður Ingadóttir. Ekk-
ert skipulagt starf var þó í gangi
um mótframboð.
En hafi ræða Steingríms Sigfús-
sonar verið hugsuð sem fyrsta liðs-
könnun, varð niðurstaðan jákvæð.
Það var alveg ljóst að jarðvegur á
landsfundinum var frjór fyrir
breytingar á forustu flokksins.
Greinileg óánægja var með það
málefnaupplegg sem Ólafur Ragn-
ar kom með inn á fundinn. Þá höfðu
fréttir í fjölmiðlum dagana fyrir
fundinn verið þannig, að margir
fundarmenn töldu að Ólafur Ragn-
ar og fylgismenn hans væru hrein-
lega að hlaupast á brott með flokk-
inn.
Æ harðar var lagt að Steingrími
að gefa kost á sér til varaformanns
og þegar leið á föstudag töldu flest-
ir víst að hann myndi fara fram.
Steingrímur neitaði þó að staðfesta
þetta, og á meðan var unnið að
liðskönnun.
Málamiðlanir reyndar
Kjömefnd fundarins reyndi ýms-
ar málamiðlanir. Kannað var hvort
Svanfríður væri tilbúin að færa sig
í stöðu ritara en svo reyndist ekki
vera. Bjöm Grétar Sveinsson ritari
flokksins bauðst til að eftirláta
Steingrími sæti sitt ef það mætti
verða samkomulagsgrundvöllur.
Steingrími var jafnframt boðin for-
mennska í framkvæmdastjóm
flokksins, sem þykir ekki valda-
minna embætti en varaformennsk-
an. En Steingrímur hafnaði þessu
tilboði enda hafði þá komið í ljós
að hann myndi væntanlega vinna
kosningu til varaformanns.
Það var þó ekki endanlega stað-
fest fyrr en um klukkan 15 á laug-
ardag að kosning yrði um vara-
formannsembættið. Þessi langa bið
setti enn meiri spennu í fundinn,
en um leið urðu menn ekki eins
herskáir og heyrðist af mönnum,
sem áður höfðu ólmir viljað fella
flokksforustuna en vildu nú leita
málamiðlana.
í fyrstu umferð var aðeins kosið
um formann og varaformann því
Björn Grétar lýsti því þá yfir að
hann gæfí ekki kost á sér í ritara-
embættið, ynni Steingrímur kosn-
inguna.Ólafur Ragnar var sjálf-
kjörinn í formannsembættið, en
Steingrímur fékk 153 atkvæði í
kosningu um varaformann eða um
57%. Svanfríður 114, eða 41.
Eftir kjörið varð nokkuð spennu-
fall á fundinum. Kjömefnd hóf leit,
að ritara- og gjaldkeraefni, og var
jafnvel búist um að kosið yrði, í
þessi embætti einnig milli fylking-
anna. Svo fór þó ekki, heldur náð-
ist samkomulag milli Ólafs Ragn-
ars og Steingríms um Önnu
Kristínu Sigurðardóttur kennara á
Selfossi í ritaraembættið og Unni
Kristjánsdóttur, iðnráðgjafa á
Blönduósi, í embætti gjaldkera.
Litið er á Unni sem fulltrúa
Svanfríðar í stjórninni en þær hafa
starfað náið saman á Norðurlandi.
Þá er Anna Kristín einnig sögð
frekar hliðholl Ólafi Ragnari.
Kjöri í framkvæmdastjórn var
frestað til sunnudags, og þegar
Ragnar Arnalds mælti fyrir tillögu
kjörnefndar lét hann þess getið að
um hana væri samkomulag milli
formanns og varaformanns. Á lista
kjörnefndar voru 4 stuðningsmenn
Olafs Ragnars í meirihiuta, þau
Birna Bjamadóttir, Bjöm Grétar
Sveinsson, Elsa Þorkelsdóttir og
Már Guðmundsson. Þrír voru flokk-
aðir í „flokkseigendafélagið" svo-
kallaða, Benedikt Davíðsson, Guð-
rún Ágústsdóttir og Stefanía Trau-
stadóttir; og tveir voru miðjumenn,
Ólafur H. Torfason og Óttar
Proppé.
Ur sal kom uppástunga um
Birnu Þórðardóttir, sem sat áður í
framkvæmdastjóm en hafði lýst
þvi yfir að hún gæfi ekki kost á
sér til endurkjörs nema breytingar
yrðu á forustu flokksins. Kosið var
á milli þessara 10, og Birna Þórðar-
dóttir felldi nöfnu sína, m.a. með
stuðningi Ásmundar Stefánssonar
forseta ASÍ. Sjálfkjörið var í vara-
stjórn og þar voru fjórir af sex
taldir stuðningsmenn Ólafs Ragn-
ars.
Naftialisti Birtingar
í miðstjómarkjöri tókust fylk-
ingarnar enn á. Birtingarhópurinn
dreifði nafnalista til sinna manna.
Þessi listi komst í hendur „flokks-
eigendafélagsins" sem notaði hann
til hliðsjónar hveqa ætti ekki að
kjósa. Það kom svo í Ijós að höfuð-
armarnir tveir skiptu nokkuð bróð-
urlega með sér þeim 40 fulltiúum
sem kosið var um. Á Birtingarlist-
anum vora efst Svanfríður Jónas-
dóttir, sem varð efst í prófkjörinu,
Össur Skarphéðinsson sem varð í
3. sæti og Kristín Á. Ólafsdóttir
sem varð í 4. sæti. í 2. sæti varð
Ásmundur Stefánsson, í 5. sæti
Álfheiður Ingadóttir og í 6. sæti
Adda Bára Sigfúsdóttir.
Það var augljóst að menn vora
orðnir þreyttir á átökum fundarins
síðari hluta laugardags og sunnu-
dag. Þá höfðu nefndir náð að
splæsa meginsjónarmið fundar-
manna saman í nýjum ályktunum.
Mjög fækkaði einnig á fundinum á
sunnudagskvöld þegar landsbyggð-
armenn vora famir til síns heima.
Þá tókst flokksforastunni að
sveigja ýmis mál í hógværari átt
svo sem í kjaramálaályktun, þrátt
fyrir harða andstöðu verkalýðs-
armsins og Fylkingarmanna. Og
þegar deilur byijuðu um stjórn-
málaályktun, aðallega vegna stór-
iðjukaflans, var ákveðið að fela
ráðherrum flokksins að ganga end-
anlega frá ályktuninni.
Menn velta því nú eðlilega fyrir
sér hvaða áhrif þessi landsfundur
hafi á Alþýðubandalagið og stöðu
Ólafs Ragnars Grímssonar sem
formanns.
Margir eru á þeirri skoðun að
staða Olafs Ragnars sem formanns
hafi veikst verulega. í fyrsta lagi
hafi fundurinn snúist í höndum
hans og það sýni ákveðið vanmat
Ólafs og stuðningsmanna hans á
eigin flokki.
Sagt er að Ólafur Ragnar hafi
gert grundvallarmistök í undirbún-
ingi fyrir landsfundinn með því að
þreifa ekki nægilega vel á flokkn-
um áður og afla stuðnings bæði
við málefni og forastusveitina.
Hann hafi verið það glámskyggn
að telja að hann kæmi sínum mál-
um í gegn fyrirhafnarlítið.
Bent er á að helstu stuðnings-
og samstarfsmenn Ólafs Ragnars
í Alþýðubandalaginu, starfi einnig
með honum í fjármálaráðuneytinu.
Þar hafi 'myndast ákveðinn hópur
sem lítið samband hafi haft út í
flokkinn. Sama megi segja_ úm
þann stuðningsmannahóp Ólafs
Ragnars sem er kjarninn í félaginu
Birting. í því félagi hafi menn lítið
séð út fyrir hlaðvarpann.
Þessir tveir hópar lögðu fyrir
landsfundinn ýmsar tillögur sem
verða að teljast allróttækar um
framtíðarstefnumótun flokksins.
En stærstur hluti landsfundarfull-
trúanna var ekki kominn til að
hlusta á einhverja framtíðarmúsik.
Hann var kominn til að ræða
byggðamál og atvinnumál. og
kjaramál og brást illa við pappíram
á hagfræðimáli sem virkaði sem
latína á almenna flokksfélaga.
Ólafur Ragnar virðist fljótlega
hafa gert sér grein fyrir þessu þeg-
ar á fundinn var komið. Það vakti
athygli að í þeim átökum sem fóra
fram fyrri hluta landsfundarins,
um tillögur flokkstjórnarinnar,
Birtingar og síðan varaformanns-
kjörið, beitti Ólafur Ragnar sér
lítið. Þetta vakti eðlilega_ óánægju
ýmissa stuðningsmanna Ólafs, sér-
staklega í hópi Birtingarfélaga.
Styrkari staða Ólafs?
En það má einnig færa rök fyrir
því að Ólafur Ragnar hafi að ýmsu
leyti styrkt stöðu sína á lands-
fundinum. Ekki var reynt að hrófla
við honum í formannsstólnum,
hann náði í gegn ýmsum mikilvæg-
um málum, svo sem því að flokkur-
inn félli frá kröfu um meirihluta-
eign íslendinga í stóriðjufyrirtækj-
um. Og stuðningsmenn Ólafs náðu
meirihluta í miðstjómarkjöri og
framkvæmdastjómarkjörinu.Hann
styrkti stöðu sína í framkvæmda-
stjórn.
Ólafur Ragnar hefur einnig túlk-
að það sem stuðning við sig og
ráðherra flokksins að andstaða við
ríkisstjórnina var í raun lítil á fund-
inum miðað við þá andstöðu sem
var við inngöngu flokksins í hana
sl. haust, og þau vonbrigði sem
margir Alþýðubandalagsmenn hafa
orðið fyrir með verk stjórnarinnar.
Ýmsar ályktanir landsfundarins, til
dsemis um stóriðju og kjaramál,
virtust jafnvel frekar sniðnar að
stefnu ríkisstjómarinnar en flokks-
ins.
Það má einnig færa að því sterk
rök að kjör Steingríms Sigfússonar
í varaformannsembættið hafi
styrkt flokkinn. Mikil óánægja mun
hafa verið ríkjandi með flokksstarf-
ið og sagt er að margir hafi haft
í hyggju að segja sig úr flokknum
yrði ekki breyting á forustunni.
Það á eftir að koma í ljós hvaða
áhrif atburðirnir á landsfundi Al-
þýðubandalagsins hafa. En margir
era sannfærðir um að á þessu þingi
hafi verið stigið fyrra skrefið að
því marki að fella Ólaf Ragnar úr
formannsstóli og á næsta lands-
fundi fái hann mótframboð, bjóði
hann sig aftur fram. Ýmsir telja
að Steingrímur Sigfússon sé líklegt
formannsefni. En aðrir spá því að
kona verði næsti formaður Al-
þýðubandalagsins. r
GUÐMUNDUR SV.
HERMANNSSON
Ólafur Ragnar
Grímsson:
Fjarriþví
að kloftiing-
ur sé yfir-
vofandi í
flokknum
OLAFUR Ragnar Grímsson, sem
var endurkjörinn formaður Al-
þýðubandalagsins á landsfundi
flokksins um helgina, segir að
mikill þróttur hafi verið í lands-
fundi Alþýðubandalagsins og því
fari fjarri að klofhingur sé yfir-
vofandi í flokknum. Þá hafi nið-
urstöður fundarins í stjórnmála-
ályktun og öðrum ályktunum
hafi falið í sér skýra stefiiumótun
og mikla pólitíska nýsköpun.
„Ég er mjög ánægður með það
að niðurstöður fundarins voru í öll-
um megindráttum í samræmi við
þau sjónarmið sem ég lagði áherslu
á í minni stefnuræðu,“ sagði Ólafur
Ragnar.
Þegar hann var spurður um þann
máiefnaágreining sem var á Iands-
fundinum, sagði hann að niðurstaða
fundarins birtist í ályktunum hans,
sem veittu afdráttarlaus svör, en
ekki í einstökum ræðum.
„Og ég er mjög ánægður með
þau svör. Ég tel að Alþýðubanda-
lagið hafi stigið stór skref í þá átt
að vera nútímalegur, lýðræðislegur
flokkur sósíalista; það sem ég vil
kalla jafnaðarmannaflokkur fram-
tíðarinnar."
—Af hvaða rótum vac þá framboð
Steingríms J. Sigfússonar sprottið?
„Það er sjálfsagt af margvísleg-
um rótum. Það hafa lengi verið í
flokknum umræður um eðli vara-
formannsembættisins í Alþýðu-
bandalaginu. Og það var ljóst að
þegar ráðherra biði sig fram í það
em.bætti yrði það nokkur nýung
því varaformaðurinn hefur alltaf,
nema eitt ár, verið utan þings. Síðan
blandast sjálfsagt margt annað inn
í það.
Ég var hins vegar eindreginn
stuðningsmaður Svánfríðar Jónas-
dóttur og taldi eðlilegt að hún
gengdui stöðunni áfram. Hins vegar
var það vilji meirihluta fundarins
að breyta eðli varaformannsem-
bættisins, og það getur skapað
flokknum ýmsa nýja möguleika."
—En hvaða áhrif hefur þetta á
þína stöðu sem formanns. Ér ekki
verið að þrengja að þér?
„Ég hef aldrei lagt það í vana
minn að gefa sjálfum mér og stöðu
minni einkunnir. Hins vegar hef ég
fyrst og fremst lagt á það áherslu
að fær Alþýðubandalagið nær því
verkefni að vera flokkur framtíð-
arinnar í íslenskri jafnaðarstefnu
og að flokkurinn ætlaði sér að vera
í miðjum verkum dagsins í íslensk-
um stjórnmálum.
Það var mikill ágreiningur um
það innan flokksins þegar ég lagði
það til með skömmum fyrirvara að
flokkurinn tæki þátt í nýrri ríkis-
stjórn. Þessi landsfundur staðfesti
hins vegar afdráttarlausan stuðning
flokksins við ríkisstjórnina og ég
er mjög ánægður með þá trausts-
yfirlýsingu sem í þeim stuðningi
felst.
Eg er einnig mjög ánægður með
það, að þær áherslur gagnvart
framtíðinni sem ég boðaði í minni
stefnuræðu, vora niðurstaða fund-
arins. Þetta styrkir mjög framtí-
ðargrandvöll þess sem ég hef viljað
gera innan flokksins, og færa hann
stórum skrefum eftir þeirri þróun-
arbraut sem ég hef lengi boðað að
hann eigi að fylgja. Það er einnig
mjög jákvætt að stór hópur af nýju
fólki, sem kennt er við félagið Birt-
ingu, kom inn á sinn fyrsta lands-
fund, hafði þar mikil áhrif á stefnu
flokksíns og störf og var síðan kos-
ið í æðstu forustustofnanir flokks-
ins, miðstjórn og framkvæmda-
stjórn, sagði Olafur Ragnar
Grímsson.
Steingrímur J.
Sigfusson:
Treystiþví
að niður-
staðan
styrki
flokkinn
STEINGRÍMUR J. Sigíusson,
sem kjörinn var varaformaður
Alþýðubandalagsins um helgina,