Morgunblaðið - 21.11.1989, Blaðsíða 25

■\-
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. NOVEMBER 1989
25
IM.'íVOM !<• filTOAíriIf
UPPLAUSNIN I AUSTUR-EVRÓPU
Austur-Þýskaland:
Leiðtogar landsins reyna
að breyta ímynd sinni
i).—1:„ i) * ^ ^
Berlín. Reuter.
EGON Krenz batt enda á þá leynd, sem hvílt hefiir yfir einkalífí for-
ystumanna austur-þýska kommúnistaflokksins, er hann leyfði sjón-
varpsmönnum að taka myndir á heimili sínu og svaraði spurningnm
þeirra um heilsu sína og daglegt líf sitt á sunnudag. Wolfgang Schwan-
itz, yfirmaður austur-þýsku öryggislögreglunnar, veitti vestrænum
fréttaritara viðtal i lyrsta sinn á 38 ára ferli sínum og sagði að lögregl-
unni yrði ekki lengur beitt gegn andófsmönnum.
Reuter
Tékkneskir andófsmenn heilsa óeirðalögreglu með Hitlerskveðju á
brú yfir Moldá í höfuðborginni, Prag, á sunnudag. Lögreglumennirn-
ir hindruðu fólk í að komast að forsetahöllinni í miðborginni.
Tékkóslóvakía:
Sýnt var 25 mínútna viðtal við
Egon Krenz flokksleiðtoga í austur-
þýska sjónvaipinu og skýrði hann
meðal annars frá því að hann hefði
deginum áður flutt úr bústað í eigu
flokksins fyrir utan Austur-Berlín í
látlausara hús í borginni. Þetta er í
fyrsta sinn sem flokksleiðtogi veitir
slíkt viðtal frá stofnun ríkisins árið
1949 og endurspeglar það vilja leið-
togans til að breyta ímynd flokks-
Ofbeldið sagt boða enda-
lok veldis harðlínumanna
Prag. Reuter og Daily Telegraph.
MÓTMÆLAFUNDUM var haldið áfram í Prag alla helgina eftir að
lögregla, með aðstoð sérþjálfaðra óeirðasveita, braut á bak aftur göngu
andófsmanna á lostudagskvöld með mikilli harðneskju. Stúdentar, sem
eru í fararbroddi andófsmanna, segjast munu halda aðgerðum áfram
á torginu þar til yfirvöld samþykki að láta rannsaka tildrög ofbeldis-
ins. Enn er óljóst hvort einn þátttakenda í mótmælunum var drepinn
af lögreglumönnum á föstudagskvöld én orðrómur þess efnis olli mikl-
um óhug. Um 20.000 manns héldu áfram mótmælum á götum Prag á
sunnudagskvöld og kröfðust afsagnar Milos Jakes og fleiri leiðtoga en
ekki kom til teljandi átaka.
Ný samtök ýmissa andófshópa,
Vettvangur borgaranna, voru stofn-
uð á sunnudag í einu af leikhúsum
Prag. Markmið þeirra er að þvinga
stjórnvöld til viðræðna um umbætur
og jafnframt er þess krafist að núver-
andi harðlínumenn í forystu ríkisins
segi af sér. Flokksleiðtoganum í Prag
og innanríkisráðherranum var kennt
um lögregluofbeldið á föstudag og
þess krafist að Vettvangurinn fengi
fulltrúa í rannsóknarnefnd sem skipa
ætti vegna atburðanna. Hótað var
að boða allsherjarverkfall í landinu
eftir viku yrðu stjórnvöld ekki við
kröfunum. Meðal leiðtoga Vettvangs
eru Jiri Hajek, fyrrum utanríkisráð-
herra, og leikritaskáldið Vaclav Ha-
vel.
Sögusagnir, sem komust á kreik
um að stærðfræðistúdentinn Martin
Smid hefði látist af völdum barsmíða
lögreglumanna, virðast hafa verið
úr lausu lofti gripnar. Andófsleið-
toginn Petr Uhl skýrði fréttamönnum
frá þessu en söguna hafði hann eftir
Drahomiru Draska, konu, er sagðist
hafa orðið vitni að atburðinum. Uhl
og eiginkona hans voru handtekin
ásamt Draska á sunnudag, sökuð um
söguburð, og yfirvöld sögðu að Smid
hefði að vísu tekið þátt í mótmælun-
um en hann væri á lífi. í Reuters-
skeytum segir að faðir Smids hafi
komið fram í útvarpi á sunnudag og
sagt að sonur sinn væri á lífi.
Yfirvöld segja að 17 andófsmenn
og sjö lögreglumenn hafi meiðst en
sjónarvottar álíta að mörg hundruð
óbreyttir borgarar hafi slasast. „Það
var ekki til nóg af sjúkrabílum,“
sagði Jan Urban, úr röðum andófs-
manna. „Við heyrðum samtöl lög-
reglumanna í talstöðvum þar sem
beðið var um bíla óbreyttra borgara
til að aka slösuðum." Lögregla hafði
lokað öllum undankomuleiðum fólks-
ins sem lenti á milli lögreglusveit-
anna og sérþjálfaðra óeirðasveita er
hafa til umráða kylfur, táragas og
grimma hunda. „Ég heyrði bókstaf-
lega bein brotna," sagði einn stúden-
tanna. Margir andófsmenn báru
spjöld þar sem lögreglumönnum var
bent á að fólkið væri vopnlaust og
þeir hvattir til að beita ekki ofbeldi.
Allt að 50 þúsund manns voru á
svæðinu og mikil skelfing greip um
sig þegar barsmíðarnar hófust.
Alexander Dubcek, umbótasinnað-
ur leiðtogi landsins árið 1968, var
viðstaddur upphaf göngunnar á
föstudag en þegar fólk tók að biðja
hann um eiginhandaráritanir hand-
tók lögregla hann. Eftir nokkurra
stunda yfirheyrslur var Dubcek
sleppt. Á laugardag héldu yfir 500
leikarar og leikstjórar fund þar sem
ákveðið var að fella niður allar sýn-
ingar í viku til að mótmæla ofbeldi
lögreglunnar.
Nokkur blöð hafa gagnrýnt harðn-
eskju lögreglunnar en Rude Pravo,
málgagn kommúnistaflokksins,
kenndi andófsleiðtogum um átökin.
forystunnar. Krenz sagði að fyrir-
rennari sinn, Erich Honecker, hefði
fyrirskipað sér að fara í frí vegna
þess að hann hefði haldið því fram
að brýnt væri að koma á umbótum.
Þá kvaðst hann mundu segja af sér
ef það yrði samþykkt á flokksþinginu
í næsta mánuði og vísaði á bug sögu-
sögnum um að hann ætti við veik-
indi og jafnvel drykkjusýki að stríða.
Wolfgang Schwanitz sagði að
fækkað yrði í öryggislögreglunni um
4-5.000 menn en talið er, að um
20.000 fastir starfsmenn starfi innan
lögreglunnar.
Listamenn skipulögðu mótmæli í
nokkrum borgum landsins á sunnu-
dag. Þau flölmennustu fóru fram í
Dresden, þar sem 50.000 manns
kröfðust þess að leiðtogúm komm-
únistaflokksins yrði refsað þar sem
þeir bæru ábyrgð á efnahagsvanda
þjóðarinnar.
Samkvæmt skoðanakönnun, sem
birt var í Bonn á sunnudag, eru um
67% Austur-Þjóðveija fylgjandi því
að þýsku ríkin verði sameinuð. Könn-
unin var gerð eftir að landamæri
Austur-Þýskalands voru opnuð 9.
nóvember. Áður en Austur-Þjóðverj-
,um var veitt ferðafrelsi voru 59%
þeirra fylgjandi sameiningu ríkjanna.
Reuter
Ungur Búlgari veifar mynd af
Todor Zhívkov í gervi Hitlers.
Búlgaría:
Fagna falli Zhívkovs
og heimta lýðræði
Sofíu. Reuter.
YFIR 50.000 manns komu saman í miðborg Sofíu, höfiiðborg Búlgaríu,
á laugardag og heimtuðu lýðræði og frelsi. Fólkið hrópaði nafh Gor-
batsjovs Sovétleiðtoga og krafðist þess að Todor Zhívkov, einræðis-
herra ríkisins um áratuga skeið, yrði refsað fyrir spillingu og pólitísk-
um föngum sleppt.
Andrej Lúkanov, nýkjörinn félagi
í stjórnmálaráðinu sem er helsta
valdastofnun landsins, segir að •
kommúnistaflokkurinn megi ekki
ráðskast með allar aðrar valdastofn-
anir, s.s. þing og ríkisstjórn. „Mikil-
vægasta hlutverk okkar núna er að
tryggja sem allra fyrst með lögum
að aldrei verði snúið aftur til fyrri
stjómarhátta," sagði Lúkanov í
blaðaviðtali.
Opinber fréttastofa landsins, BTA
sagði þúsundir manna hafa efnt til
funda víða um landið til stuðnings
nýjum leiðtoga landsins, Petar Mlad-
enov, sem sagðist á föstudag vera
hlynntur fijálsum kosningum.Á
rúmri viku hafa mannabreytingar í
forystunni orðið til þess að gefa
lausan tauminn innibyrgðri reiði og
frelsisþrá sem haldið hefur verið niðri
áratugum saman. „Gerið óttann út-
lægan úr hjarta okkar,“ stóð á kröfu-
spjöldum. Mannfjöldinn fagnaði
ákaft. kröfum ræðumanna um prent-
frelsi, eyðileggingu lögregluskýrslna
og varðveislu umhverfisins. Er einn
ræðumanna bað menn virða réttindi
tyrkneska minnihlutans var honum
hins vegar illa tekið. Lögregla lét
fólkið afskiptalaust og fundurinn
leystist upp eftir þijár stundir að ósk
frammámanna andófshópa sem
stóðu að honum.