Morgunblaðið - 22.12.1989, Blaðsíða 14

21________________________________________egl’f maMaaaa ,ss hudaqutsöi>i GiaAjaviuoHOM
14 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1989
Þar sem ævintýrin gerast
__________Bækur______________
SteinarJ. Lúðvíksson
Páll S. Pálsson og fleiri: Laxá á
Asum. Bókaútgáfan Ruddi,
Reykjavík 1989. 135 bls.
Því verður ekki á móti mælt að
meiri ævintýraljómi er yfir Laxá á
Ásum en flestum öðrum íslenskum
laxveiðiám. Þeim, sem vanir eru að
veiða í beljandi stórfljótum eins og
Laxá í Aðaldal og Soginu, finnst
raunar lítið til Laxár á Ásum koma
þegar komið er að henni í fyrsta
skipti. Áin er sem smáspræna,
vatnslítil og víðast lygn, en samt
sem áður er þetta sú laxveiðiá á
íslandi sem gefur mestan afla á
stöng á dag og það meira að segja
iangmestan. Sú saga sem fylgir
jafnan Laxá á Ásum að þar hafi
varla aðrir en auðkýfingar mögu-
leika á að bleyta færi og þær sög-
ur, sem heyrðust um upphæðir sem
menn greiddu þar fyrir veiðileyfi sl.
sumar, voru í hæsta máta ævintýra-
legar.
Þeir eru margir sem fengið hafa
góðan feng í Laxá á Ásum. Þótt
áin láti lítið yfir sér lýtur hún sömu
lögmálum og aðrar laxveiðiár. Veiði-
menn verða að gjörþekkja ána til
þess að geta gert sér vonir um góð-
an feng — vita nákvæmlega hvar
iaxinn heldur sig, hvaða agn hentar
best á hverjum tíma og hvernig á
að bera sig til við veiðamar. Þeir,
sem til þekkja, segja að í raun sé
Laxá á Ásum „viðkvæm" á eins og
veiðimenn orða það sem merkir að
veiðimenn verða að fara mjög var-
lega að veiðistöðunum til þess að
styggja ekki fiskinn.
Nu er komin út bók um þessa
frægu laxveiðiá. Að stofni til er
bókin eftir Pál S. Pálsson hæstarétt-
arlögmann er lést árið 1983, en
ívar sonur hans tók upp merki föð-
ur síns og naut við það aðstoðar
nokkurra góðra manna, m.a. föður-
bróður síns Gísla Pálssonar bónda
á Hofi í Vatnsdal.
Páll S. Pálsson var einn þeirra
manna er gjörþekktu Laxá á Ásum.
Ekki bara vegna þess að hann ólst
upp á bökkum hennar heldur líka
vegna þess að hann stundaði þar
laxveiðar í fjölda ára og var talinn
afburðasnjall veiðimaður. Því voru
fáir menn honum hæfari til þess að
rita veiðileiðsagnarbók um ána og
við þetta bætist svo að menn þurfa
ekki lengi að glugga í ritið til þess
að komast að því að Páll S. hefur
verið vel ritfær maður. í bókinni
ritar Páll lýsingu á veiðistöðum ár-
innar og fjallar um staðhætti og
sögu veiðanna ásamt Jóni Torfa-
syni. í bókinni er einnig ritgerð eft-
ir Tuma Tómasson um fiskistofna
Laxár, viðtöl við veiðimenn og síðast
en ekki síst tölfræðileg úttekt á
ánni ásamt afar athyglisverðum
töflum og línuritum um veiðina í
ánni allt frá árinu 1948.
Bókin um Laxá á Ásum er kær-
komið heimildarit fyrir þá veiðimenn
sem eru svo heppnir að eiga mögu-
leika á því að komast í þessa eftir-
sóttu á. Lýsingar á veiðistöðum eru
svo ítariega fram settar og stað-
háttalýsingar svo góðar að þær
hljóta að nýtast vel auk þess sem í
bókinni eru kort sem gott er að
glöggva sig á. Þá er veiðimönnum
mikill fengur að línuritunum, sem
eru í bókinni, en af þeim má lesa
ýmsan fróðleik um hvenær helst
megi vænta fengs á hinum ýmsu
veiðistöðum. Einnig er hægt að
glöggva sig á ýmsu með því að
skoða fjölmargar ljósmyndir sem
eru í bókinni.
Ekki verður annað sagt en að af
vandvirkni og alúð hafi verið unnið
að því að koma á framfæri lýsingu
á þessari einstæðu veiðiá og greina
frá ýmsum staðreyndum sem veiði-
mönnum, sem þangað fara, koma
að góðu gagni. Það, sem helst er
ofaukið í bókinni, eru viðtöl við
nokkra veiðimenn um ágætt gengi
þeirra við veiðar í ánni. Viðtölin eru
Bókmenntir
ErlendurJónsson
Guðný Þ. Magnúsdóttir: DUL-
RÆN REYNSLA. 184 bls. Skugg-
sjá. 1989.
»Frásagnir af dulskynjunum sjö
íslenskra kvenna,« stendur á titilsíðu.
Höfundur upplýsir í formála að tilvilj-
un hafi ráðið að í bókina völdust
konur einar. I framhaldi af því má
þó spyrja hvort konur Jiunni ekki
einmitt að vera körlum áhugasamari
um mál af þessu tagi. Konur eni
persónulegri og láta sig mannlífið
Páll S. Pálsson
lipurlega skrifuð en fyrir 'þá, sem
haldnir eru veiðidellu og lesa flest
sem skrifað er um stangaveiði hér-
meira varða, yfirhöfuð. Karlar hugsa
hlutlægar og sýsla fremur við hag-
nýtu málefnin.
Sú var tíð að bækur eins og Dul-
ræn reynsla voru áberandi í bókaút-
gáfunni. Þó þeim væri sjaldnast skip-
að á bekk með fagurbókmenntum
var jafnan mikið um þær talað, þær
seldust vel og voru áreiðanlega
keyptar til lestrar. Og kannski líka
sem hugbót, sáluhjálp. Síðustu árin
hafa þær verið færri á ferð. Ef til
vill er það bara náttúrlegt því allt
gengur þetta í bylgjum, einnig bóka-
útgáfan.
Konurnar sjö koma hér sumar
fram í eigin persónu en aðrar undir
lendis, er val viðmælenda heldur
ófrumlegt og það er eins og maður
hafi lesið þetta næstum allt áður.
Kannski hefur það ráðið valinu að
það fólk, sem segir frá, hefur mo-
kveitt í ánni en sem fyrr greinir
virðist það henda alloft að þar fáist
ævintýralega mikill afli. Þannig er
t.d. greint frá „fjörugri viku í Laxá“
árið 1986 en þá viku veiddust þar
um 26,5 laxar á stöng á dag að
meðaltali. Slíkt er líkara tölum um
slátrun hjá hafbeitarstöð eða eldis-
stöð heldur en frásögn af stanga-
veiði.
Að loknum lestri bókarinnar um
Laxá á Ásum verður niðurstaðan
þessi: Vandaðar og vel skrifaðar
lýsingar á veiðistöðum í ánni og því
góð veiðileiðsögn. Afar fróðlegar
tölulegar upplýsingar um veiðina en
viðtöl við laxveiðimenn hefðu mátt
missa sig, a.m.k. í þeim dúr, sem
þau eru í bókinni þar sem þau virka
frekast sem uppfyliing.
dulnefni. Ástæða leyndarinnar kann
að vera sú að einkamál ber sums
staðar á góma. Og ekki eru allir til-
búnir að standa í sviðsljósinu slíkra
hluta vegna. Almennt telja konurnar
sig hafa fundið fyrir dulargáfu á
barnsaldri. Sumar telja sig hafa hlot-
ið hana að erfðum. Draumar og
draumaráðningar eru hér ofarlega á
blaði. Allar sýnast konurnar vera
næmar fyrir umhverfi sínu, láta sig
varða hvernig öðrum líður. Fyrir
kemur, að sögn, að þeim vitrast hitt
og annað í vöku sem lýsir sér í því
að þær hafa eitthvað »sterklega á
tilfinningunni«. Það má þá vera fyrir-
boði einhvers sem á eftir að gerast.
Boð geta líka borist frá framliðnum.
Og þeim ber að fara eftir. Óheilla-
vænlegt þykir að daufheyrast við
slíku.
Dauðinn ker»ur oft inn í myndina.
En »hugtakið dauði er ekki rétt, því
það sem okkur virðist dautt er líf á
æðra þroskastigi,« eins og ein konan
orðar það. Önnur segist tala við fólk
»út frá þeim útgangspunkti að dauð-
inn væri ekki til, og það sem þeirra
biði væri vist á öðru tilverustigi.
Af sjálfu leíðir að hlutskipti þess-
ara kvenna hefur orðið að hjálpa
öðrum, veita þeim, sem bágt eiga,
andlega eða líkamlega, af krafti þeim
sem þær telja sig búa yfir. Þær eru
því vafalaust þekktar innan þess
hóps sem áhuga hefur á dulrænni
reynslu. Höfundurinn er líka vel
heima í efninu og vandar sitt verk.
Ella hefði hann varla tekið sér fyrir
hendur að skrásetja þessar frásagnir.
Þó hér liggi engin jafnréttishug-
sjón í loftinu eru þetta í raun kvenna-
bókmenntir, frásögur kvenna sem
vilja ráða málum sínum sjálfar, einn-
ig trúnni; hjálpa sér sjálfar og láta
aðra njóta góðs af sínum sérstæðu
hæfíleikum.
Bókin Dulræn reynsla má víst telj-
ast til alþýðubókmennta, um það er
varla nokkrum blöðum að fletta.
Samt komst hún ekki upp á pallinn
hjá alþýðudómstóli þeim sem ætlar
að fara að úthluta bókmenntaverð-
launum. Kannski var ekki við því að
búast þegar öllu er á botninn hvolft.
Líttu inn og fáðu lipra þjónustu í Ijúfum bæ.
Orient armbandsúr í miðbænum!
Hjá okkurfer saman gcedi ogglœsileiki
Bankastræti
Laugavegur
12
Guðmundur
Þorsteinsson sf.
Opið í dag
kl. 9-22
Carl A. Bergmann,
úrsmiður,
Skólavörðurstíg 5.
Kornelíus Jónsson,
úra- og skartgripaverslun,
Skólavörðustíg 8 og
Bankastræti 6.
Nýtt bílageymsluhús,
nóg pláss, frítt á
laugardögum
V)
3'
o»
t-i
1 °>
Helgi Sigurðsson,
úrsmiður,
Skólavörðustíg 3.
Guðmundur Þorteinsson sf
úra- og skartgripaverslun,
Bankastræti 12.
Bak við slæður rúms og tíma
Vestrænar þjóðir viðurkenna menningarskuld sína við
Egypta, Babiloníumenn, Grikki, Rómverja og fleiri
fornþjóðir. En spurningin er: Hverjir kenndu þeim?
Var sú þekking fengin fró Atlantis?
í tilefni af útkomu bókarinnar hefur IMPERIUM ATLANTIS
opnað sendiróð ó Klapparstíg 30.
Þar verður Haukur Halldórsson með myndlistarsýningu og
kynntir verða minjagripir um Atlantis og fl.
BOKAUTGAFAN TYR, PBOX-1639, RVÍK - Pöntunarsím! 10964
I BOKINNI ENII
YFIR 400 MYNDIR