Morgunblaðið - 22.12.1989, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 1989
41
PARFUMSIP JOOP!
■ BÓKIN UM Bakkabræður er
komin út hjá Iðunni. Allir þekkja
sögurnar um bræðurna heimsku á
Bakka, þá Gísla, Eirík og Helga,
sem þekktu ekki einu sinni í sundur
fæturna á sjálfum sér. Brian Pilk-
ington myndskreytti 'bókina og
myndir hans gæða sögurnar nýju
lífi og draga fram skopleg og
skemmtileg smáatriði í ævintýrum
bræðranna og kostulegum uppá-
tækjum þeirra. Textinn er unninn
upp úr Þjóðsögum Jóns Árnason-
ar og er hér meðal annars að finna
sögurnar af Brúnku, kettinum og
keraldinu, gluggalausa húsinu o.fl.
(Fréttatilkynning)
Elsta Maríumynd sem þekkt er á Norðurlöndum.
með Noregskonungum á 11. og
fram á 12. öld annarsvegar og þjóð-
höfðingjum í Kænugarði og Mikla-
garði hinsvegar. Allir þessir staðir
koma því til greina. Reynt er með
stílsögulegri rannsókn að nálgast
það sanna í málinu. En áður er sú
skoðun sett fram og rökstudd, að
Bjarnastaðahlíðarfjalir hafi í upp-
hafi verið málaðar og því sé erfið-
ara að gera raunhæfan stílsaman-
burð. Einkum er samanburður
Selmu Jónsdóttur við handrit frá
Cassínóklaustri og dómsdagsmynd
í kirkjunni S. Angelo tekinn til at-
hugunar. Höfundur sér ekki mikla
líkingu með myndinni í S. Angelo
in Formis og íslenska dómsdeginum,
hvorki í stíl né íkónógrafíu. Hann
hafnar ekki samanburði við handrit-
in en telur að Torcellódómsdagurinn
sé ekki aðeins langlíkastur þeim
íslenska að efnismeðferð heldur og
að stílgerð. Engin stílsérkenni sjást
í gotlensku myndunum er benda til
skyldleika við þann íslenska. í Nor-
egi er einfaldlega ekkert saman-
burðarefni til. Getið er eins mögu-
leika í viðbót, nefnilega að_ fyrir-
myndin hafi getað borist til íslands
í sambandi við fyrstu klausturstofn-
un þar á 3. eða 4. tug 12. aldar.
Sú kenning er reist á þeirri stað-
reynd, að í gömlu íslensku handriti
er varðveitt ábótatal klausturs heil-
ags Benedikts af Núrsíu á Cassínó-
fjalli og nær það til Oderiusar, er
ábóti var á árunum 1123-1126. Til-
vist skjals þessa gæti bent til beinna
tengsla við móðurklaustrið og stutt
tilgátu Selmu Jónsdóttur þess efnis
að fyrirmyndin að dómsdeginum
hefði komið beina leið frá Monte
Cassínó til íslands, en þó á öðrum
tíma en hún hugði. Höfundur þessa
rits treystir sér hinsvegar ekki til
að benda á neina eina leið fyrir-
myndarinnar að svo komnu máli.
Hann telur að efnið verði að rann-
saka betur og við aðrar aðstæður
en honum eru nú búnar. Að lokum
er reynt að gera grein fyrir aldri
dómsdagsmyndarinnar íslensku.
Líklegt er talið að hún sé unnin á
öðrum tug 12. aldar.
Við athugun á Flatatungufjölum
er að mestu beitt sömu aðferðum
og hér að ofan greinir. Könnuð eru
fyrst smíðaummerki. Sú athugun
leiðir meðal annars í ljós að ein fjöl-
in hefur verið notuð sem kálfaþils-
borð í stafverkshúsi án tillits til
myndefnis, sem reisifjöl einnig. Til
reisifjala hafa hinar fjalirnar flestar
verið notaðar. Á fjölunum eru upp-
runaleg naglagöt, sem sýna að þær
hafa í upphafi verið notaðar sem
myndgrunnur en ekki sem þiljur.
Með nokkrum rökum og hliðstæðum
er sú tilgáta sett fram að fjalirnar
séu í fyrstu hugsaðar í kór, annað-
hvort á austurgafl hans innanverðan
eða í húfuhvolf innan og þá í Hóla-
dómkirkju Jóns Ögmundssonar.
Skrautverkið og mannamyndirnar
er hvorttveggja gaumgæft og borið
saman við erlendar fyrirmyndir og
í framhaldi af því reynt að endur-
gera myndina líkt og gert var við
dómsdaginn. Niðurstöður um
skrautverkið eru næstum þær sömu
og hjá Kristjáni Eldjárn. Á ferðinni
er fullburða og fijór Hringarík-
isstíll, sem þó gæti að dómi höfund-
ur verið eitthvað yngri en erlendu
hliðstæðurnar. Um mannamyndirn-
ar er það að segja, að leiddir eru
fram í dagsljósið yngri tengiliðir en
áður var gert. Stefnir hvorttveggja,
menn og skreyti, til Suður-Skand-
inavíu á 11. og 12. öld, á verk, sem
þar eru unnin undir sterkum engil-
saxneskum áhrifum. Hin upphaf-
lega mynd, sem nú sést í brotum á
Flatatungufjölum, er talin gerð á
fyrsta tug 12. aldar. í henni má ef
til vill sjá frumgerð Majestas Dom-
ini, Krist dómarann ásamt postulum
og englum eins og sú helga fylking
birtist norrænum mönnum. Á Flata-
tungufjölum munu vera elstu mynd-
ir sinnar tegundar af Norðurlöndum.
■ FRÖKEN KRÚTT fer á kreik
nefnist ný teiknimyndasaga um
Samma og Kobba vin hans, sem
Iðunn hefur gefið út. Hin dular-
fulla Fröken Krútt hefur lagt undir
sig alla sprúttsöluna í borginni með
skipulögðum samtökum og belli-
brögðum. Lögreglan leitar á náðir
Samma og Kobba til að hafa hend-
ur í hári hennar. En þá fyrst gerist
málið verulega flókið. Sammi fer á
taugum og frökenin smýgur á
óvæntan hátt úr greipum Kobba.
Hver er þessidularfulla Fröken
Krútt? Þetta er níunda bókin um
Samma sem kemur út á íslensku.
Bjarni Fr. Karlsson þýddi.
(Fréttatilkynning)
JMflrjpmíífefoÍfb
Ásktiftarsimirm er 83033
Skrúfstykki í bílskúrinn
naust
Borgartúni 26, sími 622262.
TIL
BÍLEIGENDA
Hjólkoppar, margar
geröir
Mottur í bílinn
Mottur í bátinn
Mottur í sumarbústaði
Mottur á heimilið
Búkkarog bílskúrstjakkar
Mælitæki og stakir
mælar fyrir áhugamenn
Speglar í úrvali
Barnaöryggisstólar
Barnabílbelti
Barnabílpúöar
Buröarrúmsfestingar
Öryggisbílbelti fyrir
flesta bíla, fram- og
aftursæti
Rimlar á afturrúöur
Airpress á hliðarrúður
Límlistar á hliöarnar
Limrendurímiklu
litaúrvali og fjöldi
skemmtilegra tegunda
x&r
Þvottakústar
og snjósköfur
í miklu úrvali
Rafmagnsverkfæri
Borvélar, slípivélar
og aukahlutir
Þokuluktarsett,
margar geröir
1111»
Öryggisþríhyrningar
Glitaugu í úrvali
til skrauts og öryggis