Morgunblaðið - 19.04.1990, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. APRIL 1990
I
Guðný Sveinsdóttir
ljósmóðir - Minning
Fædd 9. apríl 1903
Dáin 6. apríl 1990
Guðný Sveinsdóttir var fædd á
Eyvindará í Eiðaþinghá í Suður-
Múlasýslu 9. apríl 1903. Foreldrar
hennar voru Sveinn Árnason (f.
2.9. 1866) bóndi þar Jónssonar,
bónda á Finnsstöðum og Sigur-
veigar Guttormsdóttur frá Finns-
stöðum og Guðný Einarsdóttir (f.
2.9. 1877) Þórðarsonar, bónda á
Eyvindará og Guðnýjar Jónsdóttur
frá Refsmýri í Fellum. Hjá ömmu
Guðnýjar og afa, Guðnýju Jóns-
dóttur (f. 4.4. 1838, d. 20.5. 1914)
og Einari Þórðarsyni (f. 30.8.
1947, d. 31.3. 1918), átti Sigfús
Sigfússon þjóðsagnasafnari at-
hvarf og á Eyvindará átti hann
lögheimili í mörg ár enda kenndur
við þann bæ. Guðný Sveinsdóttir
átti ijögur systkini: Björn, sem
fæddur var á eins árs afmælisdegi
hennar, Önnu, Einhildi og Unni.
Guðný var elst. í febrúar 1924
fengu foreldrar hennar lungna-
bólgu og dóu með níu daga milli-
bili, móðir hennar 5. febrúar en
faðir hennar 14. febrúar. Voru nú
Guðný og Björn tvítug eftir með
heimilið og yngri systurnar þrjár,
þá yngstu aðeins ársgamia. Stóðu
þau sig með prýði þótt ung væru.
Bjöm varð bóndi á Eyvindará og
Guðný stóð fyrir heimilinu. Var
hún húsmóðir þar frá 1924 til
1947.
Árið 1935 til 1936 tók Guðný
sig upp og fór suður til Reykjavík-
ur og settist í Ljósmæðraskóla Is-
lands, en það nafn hafði ljós-
mæðradeild Landspítalans fengið
árið 1933. Námstíminn var eitt ár
og iauk Guðný prófi úr skólanum
ásamt sjö öðrum konum 30.9.
1936. Sama ár hóf hún ljósmóður-
störf í Eiðaþinghá. Starfaði hún
þar sem ljósmóðir óslitið í átján
ár. Að auki gegndi hún Valla-
hreppsumdæmi 1943 til 1954 og
Egilsstaðahreppsumdæmi frá fæð-
ingu þess hrepps og til 1954, jafn-
framt vann hún við hjúkrunarstörf
á sjúkrahúsinu á Egilsstöðum.
Þetta voru oft krefjandi störf og
erfið bæði fyrir líkama og sál.
Guðný lagði siþ alla fram. Það
átti ekki við hana að draga af sér.
Þegar heilsa hennar bilaði er hún
fékk astma hætti hún störfum sem
ljósmóðir og fluttist til Reykjavík-
ur. Mörg voru ljósubörnin hennar
á Héraði og marga góða vini og
frændur átti hún þar. Hún var alla
tíð mikill Austfirðingur og böndin
við Fljótsdalshérað slitnuðu ekki.
Hún fylgdist vel með mönnum og
málefnum fyrir austan, las rit og
bækur um Áusturland og tók þátt
í starfi Austfirðingafélagsins í
Reykjavík. Marga vini átti hún hér
í Reykjavík sem flust höfðu af
Héraði eða Fjörðum. Frændur
Guðnýjar og vinir að austan komu
til hennar í Reykjavík, endar var
hún ákaflega gestrisin. Skaut hún
oft skjólshúsi yfir fólk að hætti
ömmu sinnar, t.d. þegar menn voru
að leita sér lækninga hér fyrir
sunnan. Hitti ég oft Héraðsbúa og
aðra Austfirðinga hjá henni. Þau
systkinin, Björn bóndi á Eyvind-
ará, sem síðar fluttist til Egils-
staða, voru ákaflega samrýnd,
Kork*o*Plast
GÓLF-GLJÁI
Fyrir PVC-filmur,
linolcum, gúmmí, parkctt
ogstcinflísar.
Notið aldrei salmiak eða
önnur stcrk sápucfni á
Kork*o*Plast
Kinkiuimboð á fslnndi:
Þ.ÞORGRlMSSON&CO
Ármúla 29. Múlatorni, s. 48640.
enda á líkum aldri. Björn varð einn
eftir af þeim systkinum á Héraði
þar sem honum voru falin ýmis
trúnaðarstörf og sat m.a. í sýslu-
nefnd Suður-Múlasýslu og hrepps-
nefnd Eiðaþinghár og Egilsstaða.
Heimili Björns og Dagmar konu
hans stóð Guðnýju og fjölskyldu
hennar alltaf opið og dvaldi hún
oft hjá þeim heiðurshjónum þegar
leiðin lá til heimahaganna. Vinátta
Guðnýjar og systranna, sem tvær
settust að á Akureyri en ein í
Reykjavík var traust og þótti
Guðnýju mjög vænt um systkina-
börn sín öll.
Guðný giftist 12. júlí 1958
Magnúsi Sveinssyni kennara frá
Hvítsstöðum í Álftaneshreppi á
Mýrum (f. 6.9. 1906), Helgasonar
bónda þar og Elísabetar Jónsdóttur
frá Drápuhlíð í Helgafellssveit.
Guðný' hafði áður verið ráðskona
hans. Magnús var ekkjumaður.
Hann hafði misst konu sina,
Guðnýju Margréti Björnsdóttur,
frá einkadóttur þeirra fjögurra
daga gamalli á ísafirði, þar sem
hann var gagnfræðaskólakennari.
Dóttirin, (f.- 1.6. 1953) hlaut nafn
móður sinnar og Guðný Sveins-
dóttir gekk henni í móður stað, en
áður hafði barnið um skeið verið
í fóstri hjá fóstursystur föður síns,
Guðnýju Kristrúnu Níelsdóttur.
Það varð hlutskipti Guðnýjar
Sveinsdóttur að annast um börn
annarra. Allt gerði hún það af
þeirri alúð og umhyggju sem eigin
börn væru. Samband þeirra
Guðnýjar Sveinsdóttur og Guðnýj-
ar Magnúsdóttur, stjúpdóttur
hennar, varð líka á allan hátt mjög
náið og hefði ekki orðið kærara
þótt um blóðbönd hefði verið að
ræða.
Ég kynntist Guðnýju Sveins-
dóttur þegar ég fór að gera hosur
mínar grænar fyrir dóttur hennar
fyrir átján árum. Hún var þá þeg-
ar komin á efri ár, 69 ára. Við
urðum strax góðir vinir. Ekki hefði
mig þá grunað, eins og heilsu
hennar virtist háttað, að hún myndi
eiga jafn glæsilega elli og raun
varð á. Þau Magnús voru sam-
hent, dugleg og iðjusöm. Þau voru
líka, eins og margir af þeirra kyn-
slóð, nægjusöm og sáu enga
ástæðu til að taka þátt í lífsgæða-
kapphlaupi nútímans. Þau studdu
hvort annað og með dálítilli heppni
og svolítilli hjálp læknavísindanna
áttu þau mörg hamingjurík ár.
Þannig nutu þau ánægjunnar af
að fylgjast með uppvexti barna-
barna sinna, Magnúsar, Andreu
og Björns Teits og sona Unnar
systur Guðnýjar, Kristjáns, Sveins
og Einars, sem Guðný leit eiginlega
líka á sem barnabörn sín.
Guðný hafði ákaflega létt skap
og var glaðieg og elskuleg kona.
Þó var hún ekki nein gufa. Hún
var ekkert fyrir að láta sinn hlut
Minning:
Bergmundur Guð-
laugsson tollfiilltrúi
Ég vil með nokkrum orðum
kveðja Bergmund Guðlaugsson toll-
fulltrúa. Bergmundur fæddist að
Búðum í Hlöðuvík 12. mars 1918.
Hann var sonur Guðlaugs Hall-
varðssonar útvegsbónda og land-
pósts og Ingibjargar Kristínar
Guðnadóttur. Bergmundur kvænt-
ist föðursystur minni, Rannveigu
Jónsdóttur, 18. janúar 1951 og
eignuðust þau sex börn, þijá syni
og þrjár dætur.
Fyrstu minningar mínar um
Bergmund eru líklega frá árinu
1956. Þá man ég eftir að hafa
ásamt frændsystkinum mínum
vappað í kringum bridsborðið á
Spítalastígnum hjá afa og ömmu
og fylgst með fullorðna fólkinu rök-
ræða — við strákarnir kölluðum það
að rífast — um pólitík. Bergmundur
var alla tíð fundvís á áhugaverð
efni úr þjóðlífinu til að ræða um,
það var því bæði líflegt og þrosk-
andi að vera nálægt honum.
Kynnin við Bergmund og hans
fjölskyldu urðu nánari þegar fjöl-
skyldur okkar fluttu á hvor á sína
hæðina í nýrri blokk við Stigahlíðina
haustið 1957. Bergmundur og
Rannveig áttu þá fjögur börn, elst-
ur er Guðlaugur jafnaldri minn, Jón
er ári yngri, Hlöðver þremur árum
yngri og Ingibjörg sem var nýfædd.
Síðar bættust Katrín Björk og Sig-
rún Berglind í barnahópinn. Kynnin
styrktust strax milli mín og strák-
anna. Þau kynni þýddu raunar að
oft varð ég sem einn af strákunum
hans Bergmundar og á ég ýmsar
ljúfar minningar um það. Mig lang-
ar til að nefna nokkrar æskuminn-
ingar sem koma upp í hugann þeg-
ar ég minnist hans.
Bergmundur starfaði lengst af á
Keflavíkurflugvelli, fyrst sem lög-
regluþjónn en síðar við tollgæsluna.
Hann átti það til á sumrin, þegar
vel stóð á og hann átti dagvakt,
að taka synina með suður á Völl.
Aðdragandinn að þessum ferðum
var þannig að strákarnir byrjuðu
að hvíslast á að nú stæði til að fara
suður á Völl. Hvíslið í þeim kom
af stað fiðringi hjá mér, spurningin
um hvort mér yrði ekki örugglega
boðið með. Það brást ekki að Berg-
mundur fékk leyfi foreldra minna
til að bjóða mér með. Á Vellinum
upplifðum við strákarnir hin marg-
víslegustu ævintýri. Til dæmis töld-
um við strákarnir það jafngilda því
að vera komnir til útlanda þegar
við vorum komnir hinum megin við
vegabréfaskoðunina, við vorum því
sigldir. Bergmundur gaf okkur að
borða í matsalnum í flugstöðinni
og þar fengum við nú mat sem
okkur þótti bragð að. Það voru því
miklir menn sem komu í bæinn eft-
ir þessar ferðir.
I einni af þessum ferðum man
ég mikla hátíð í flugstöðinni, enda
voru Loftleiðir að taka á móti Rolls
Royce-flugvélunum sem brutu blað
í flugsögu íslendinga. Við fengum
að skoða vélina hátt og lágt og um
tíma leit meira að segja út fyrir að
við kæmumst í útsýnisflug. Þá urð-
um við pollarnir nú spenntir. En
boðsgestirnir komu á síðustu
stundu svo ekkert varð úr flugferð-
inni í það skiptið, en ævintýri þótti
okkur þetta eigi að síður.
Ég man líka eftir fjölmörgum
bíltúrum á Studebakernum. Oft var
farið suður í Krísuvík og til að veiða
í Kleifarvatni. Eitt kvöld er mér
raunar sérstaklega minnisstætt.
Við strákarnir höfðum .verið að spila
ef henni þótti á hann gengið og
það gat stundum fokið í hana, en
sáttfús var hún. Hún var fram-
kvæmdasöm og röggsöm og sjálf-
stæð manneskja. E.t.v. hefur sú
ábyrgð sem henni var lögð á herð-
ar yngri, við fráfall foreldranna,
mótað hana nokkuð að þessu leyti.
í Ijósmóðurstarfinu fór hún um
riðandi og síðar á jeppa, sem hún
átti og jafnvel á mótorhjóli. Ök-
uskírteini fékk hún árið 1947.
Eiginmann sinn missti Guðný
fyrir tæpu ári, 5. maí 1989, eftir
rúmlega þijátíu ára hjónaband.
Hún syrgði hann, en lét ekki bug-
ast. Margir reyndust henni vel,
ættingjar, vinir, læknar, trúboðar
o.fl. Þökk sé þeim er þakkir ber.
En mest byggði hún á eigin kjarki,
þrautseigju og bjartsýni, sem virt-
ist óbilandi, einnig þetta síðasta
ár. Hún var sinnar gæfu smiður,
hún gat gert það að sigri. Ég held
að ég geti leyft mér að segja að
líf hennar hafi verið sigur. Ég kveð
hana með söknuði.
Helgi Guðbergsson
Hver einstaklingur skynjar ann-
arra líf sem myndræna samsetn-
ingu líkamlegra útlína manna, dýra
og jurta í umhverfinu.
Állt þetta speglar sjálfið í litrófi
ljóssins í eigin sjónskynjun, en upp-
lifun annars lífs í eigin lífi er þó
fyrst svo farið, að skynjun hlýju og
verndar móðurkærleika og ástar,
er upphafstengsl lífsins við lifend-
ur. Moðurlífið skapar og verndar'.
Þar og þá er þörfum hins nýja lífs
skipað í farveg að grunnkröfum
lífsins, næringu og móðurlegrar
hlýju. Lífið er vakandi meðan um-
hverfið veitir móðurleg tengsl, en
það að deyja, að sofna burt frá
lífinu er hluti af lífinu sjálfu.
Flest verðum við fyrir því að
skynja dauðann sem hluta af okkar
eigin sjálfi, því á Iífsleið okkar upp-
lifum við fráfall þeirra sem við unn-
um og um leið skilning á því að
allt það sem lifir deyr. Skáldið seg-
ir: „Sá sem eftir lifir/deyr þeim sem
deyr/en hinn látni lifir/í hjarta og
minni/manna er hans sakna.“
(H.P.)
Móðurhlýjan sem skilin er eftir
í okkur sjálfum, er sem kalin;
kannski deyr hún að hluta, með
þeim dána. Við fráfall Guðnýar
velgerðarkonu minnar var sem eitt-
hvað hefði dáið í sjálfri mér en
minning hennar deyr mér aldrei.
Guðný Sveinsdóttir fæddist á
Eyvindará í Eiðaþinghá. Fpreldrar
hennar voru hjónin Sveinn Árnason
bóndi þar ættaður frá Finnsstöðum
og Guðný Einarsdóttir frá Eyvind-
ará. Hún var við nám í Kvennaskól-
anum Blönduósi árin 1922 og 1923
og lauk ljósmóðurprófi frá Ljós-
mæðraskóla íslands 1936. Guðný
starfaði síðan sem ljósmóðir á
Fljótsdalshéraði frá 1936 til 1954,
jafnframt var hún hjúkrunarstjóri
við Sjúkraskýlið á Egilsstöðum frá
stofnun þess til 1954.
Guðný giftist Magnúsi Sveins-
syni kennara frá Hvítsstöðum í
Mýrarsýslu 1958. Magnús lést 5.
maí 1989. Dóttir þeirra er Guðný
Magrét leirkerasmiður, gift Helga
Guðbergssyni lækni, þau eiga þijú
börn.
Guðný Sveinsdóttir er mér í huga
og hjarta kona sem ég sakna, ein-
stök hlýja, hjartagæska og opin og
frjáls hugsun var það sem hún miðl-
aði mér.
Kynni okkar voru ekki löng en
einhvern veginn var sem ég hefði
þekkt hana lengi. Er ég byijaði nám
við Háskólann fékk ég skjól í henn-
ar húsi. Hún átti vöggu í því um-
hverfi sem ég ólst upp í, Egilsstaða-
hreppi, og hún átti þar langan
starfsvettvang við það kærleiksverk
sem ljósmóðurstarfið er.
Líkt og hún sem ljósmóðir bauð
velkomið nýfætt barn, þvoði því og
strauk, tók hún á móti mér á sínu
heimili með hlýju og velgjörningum.
Fyrir þetta allt þakka ég á
kveðjustundu og sendi Guðnýju
dóttur hennar, eiginmanni, börnum
þeirra og eftirlifandi systkinum
hinnar látnu hugheilar samúðar-
kveðjur. Guð blessi minningu
Guðnýjar Sveinsdóttur.
Irma Erlingsdóttir
fótbolta löngu eftir að farið var að
skyggja. Mér hafði tekist að skera
mig á ristinni á ryðguðum mótavír
og var með stórt auga á ristinni
þegar inn kom og var það fullt af
skít, enda var svona smáræði sem
ekki sást í dimmunni ekki látið
hafa áhrif á leikinn. Það runnu hins
vegar tvær grímur á mig þegar ljóst
var að þetta kallaði á ferð á Slysa-
varðstofuna og talsverðan sauma-
skap. Pabbi var að vinna svo Berg-
mundur bauðst til að skutla okkur
mömmu. Þegar við Bergmundur
biðum í bílnum meðan mamma var
að hafa sig til leið mér hálf illa og
var hræddur við það sem í vændum
var. Bergmundur ræddi við mig í
rólegheitum og stappaði í mig stál-
inu og ferðin varð allt í einu auð-
veld og næstum því skemmtileg.
Bergmundur var þannig alltaf tilbú-
inn til að rétta okkur hjálparhönd
og hann skildi vel tilfinningar yngri
kynslóðarinnar.
Það eru raunar ekki bara bern-
skuminningar sem ég á um hann
Bergmund þó þær séu mér nú efst-
ar í huga. Hann hefur alltaf látið
sig varða velferð sinna samferða-
manna og þar höfum við ijölskyldan
alla tíð fengið stóran skerf. Ég
kveð Bergmund með þakklæti í
huga um leið og ég votta Rann-
veigu og börnunum samúð mína.
Megi minning um góðan mann
styrkja ykkur í sorginni.
Jón
Mig langar með nokkrum orðum
að minnast tengdaföður míns sem
nú er látinn eftir tæplega þriggja
mánaða erfiða sjúkrahúsvist.
Ég kom fyrst inn á heimili þeirra
Rannveigar og Bergmundar fyrir
u.þ.b. sextán árum. Þá strax var
mér mjög vel tekið af þessari stóru
og samhentu fj'ölskyldu. Fyrir mig
sem ólst upp í lítilli fjölskyldu var
það mjög skemmtilegt að kynnast
fjölskyldu þar sem börnin voru sex.
Éftir því sem árin liðu bættust
tengdabörnin við og síðan barna-
börnin. Á sunnudögum og hátíðis-
dögum var heimili þeirra oft eins
og féiagsheimili og alltaf voru allir
jafn velkomnir. Bergmundur bar
hag fjölskyldu sinnar mjög fyrir
bijósti og þá var hann alveg sér-
staklega barngóður. Barnabörnin
sóttu í það að fá að vera hjá afa
og ömmu og oft fengu þau að gista
og þá oft fleiri en til stóð í byijun.
Ég og mín fjölskylda bjuggum í
nágrenni við þau hjónin í nokkur
ár og var mjög gott að vita af þeim
svo nálægt. Veturinn 1988-1989
gerðist Bergmundur nokkurs konar
dagafi og hafði þijá hressa drengi
hjá sér tvo morgna í viku og held
ég að þeir hafi allir notið þess jafn
vel. Bergmundur var oft lasinn í
gegnum árin, en hann var ekki
mikið fyrir að ræða um það. Hann
hafði meiri áhuga á að vita hvernig
heilsufarið væri hjá öðrum.
Tengdaföður mínum þakka ég
góð kynni og vildi ég óska þess að
yngstu dætur mínar tvær hefðu náð
að kynnast afa sínum betur. Hans
verður örugglega sárt saknað af
barnabörnunum sínum.
Aðstandendum sendi ég innilegar
samúðarkveðjur.
Jóhanna S. Óskarsdóttir