Morgunblaðið - 26.07.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 1990
Einhverfír í nábýli
eftir Ernu
Guðmundsdóttur
Fyrir um átta árum fluttist ég
með foreldrum mínum og systkin-
um á Sæbrautina. Þá var ég 12 ára
gömul. Næstu árin á eftir kynntist
ég og sá mikið líkamlega og and-
lega veik börn. Greiningarstöðin var
í næsta húsi við heimili mitt og síðar
einnig í húsinu á móti. Aldrei heyrði
ég foreldra mína mæla á móti veiku
bömunum eða hafa fordóma gagn-
vart þeim.
Fyrir tæpu ári fréttum við að í
húsið á móti, Sæbraut 2, ættu að
flytja 6 „einhverfir" unglingar.
Enginn sagði neitt við því, enda
enginn nágranni spurður álits.
Þetta orð „einhverfur" skildi ég á
þann veg að umræddir unglingar
væru andlega veikir, einrænir, dulir
og inn í sig. Reyndin varð hins veg-
ar sú, að frá því að þessir ungling-
ar fluttu hingað, hefur ekki verið
búandi við götuna. Eftir að allsber
vistmaður kom inn til okkar, lét
móðir mín, Guðrún Sverrisdóttir,
ekki bjóða sér ástandið lengur. Þeg-
ar athafnir og ágangur vistmanna
var ekki lengur einungis utan
veggja heimilis okkar, heldur einnig
inni á heimilinu, skrifaði hún félags-
málaráðherra bréf. I bréfinu segir
hún m.a. „hegðunarmynstur þess-
ara unglinga er nær ólýsanlegt,"
og eru það orð að sönnu. Fyrir utan
kynferðislegar athafnir, hægði einn
vistmanna sér á gangstéttina fyrir
framan fjórar litlar stelpur og þar
lá saurinn til næsta dags. Þegar
verst lætur, hljóða þau í marga tíma
á dag, sem heyrist inn í næstu
hús, — leiksvæðið verður aldrei
hljóðeinangrað. Suma daga eru
stimpingar með tilheyrandi hljóð-
um, þegar kannski tveir gæslumenn
troðast með vistmann upp tröpþur
hússins eða tekist er á úti á götu.
Ég hefði ekki viljað upplifa þessa
atburði 12 ára gömul eins og yngri
systur mínar hafa gert og fleiri
böm í götunni og getur ekki talist
eðlilegt eða þroskandi. Er ekki ver-
ið að beijast fyrir rétti og góðum
aðbúnaði barna í stefnum mannúð-
arfélaga? Þurfa börn að fæðast
veik eða á að gera þau taugaveikluð
og veik, til þess að mannúðarfélög-
in sinni þeim? Er það ekki eðlilegt,
að móðir mín reyni að veija börnin
sín og heimilisfrið, sem verið er að
brjóta niður?
Ein manneskja hefur þorað að
tala opinberlega á móti þessu með-
ferðarheimili. Bandaríkjamaðurinn,
dr. Lou Brown, sálfræðingur, sagði
í blaðaviðtali í sumar að stofnunin
fyrir einhverfa við Sæbraut væru
mistök. Samtök og fólk sem kennir
sig við mannúðarstefnu, ættu ekki
að beija svo ódrengilega á fóiki sem
er að veija börnin sfn og heimili,
sem raun er á. Mér ofbýður
skítkastið í blaðagreinum, sem
mamma mín hefur mátt þola, ásamt
öðrum íbúum Sæbrautar. Orð eins
og „sleggjudómar", „ýkjur“,
„ósannindi", „fordómar“ og fleiri
ljót orð hafa aðstandendur umsjón-
arfélags einhverfra og fleiri notað.
Ekkert í bréfi móður minnar til
ráðherra lýsir fordómum í garð fatl-
aðra eins og reynt er að láta líta
út fyrir. Greint er frá staðreyndum
og sönnum atvikum. Við höfum
ekki búið til þennan vanda, honum
hefur verið steypt yfir okkur. Málið
snýst ekki um fatlaða, lamaða eða
andlega vanheila. Það snýst um
einhverfa einstaklinga, sem eru það
erfið tilfelli að foreldrarnir treysta
sér ekki til að hafa þá.
Ef vandamál einhverfs unglings
eru svona „lítilvæg", hvers vegna
er hann þá ekki hafður heima hjá
sér? Hér hafa verið settir 6 slíkir
einhverfir einstaklingar saman á
meðferðarheimili inni í íbúðar-
hverfi. Það má ekki allsber maður
hlaupa um Laugardalsvöllinn, þá
verður allt bijálað. En, það er allt
í lagi á Sæbrautinni. Menn, sem
svipta sig klæðum og sýna sig, eru
umsvifalaust teknir og víttir. En,
það er allt í lagi að börnin á Sæ-
brautinni horfi á kynfæri og kyn-
ferðislegar athafnir og það að vist-
maður hægi sér á götuna. Það er
allt í lagi að vistmaður fari allsber
inn á heimili fólks, það kallast ekki
brot, þegar það á sér stað á Sæ-
braut, — ekki brot á barnaverndar-
lögum eða brot á stjórnarskránni
varðandi friðhelgi heimilanna.
Eitthvað mikið hlýtur samt að
ganga á, þegar 14 manns eru ráðn-
ir til vstarfa á stofnun, þar sem 6
vistmenn búa. Skýru máli tala
„minnispunktar" frá félagsmála-
ráðuneytinu til bæjarstjórans á
Seltjarnarnesi, um allt það sem
gera á til úrbóta, — allt, nema að
viðurkenna mistökin með staðset-
ingu meðferðarheimilisins. Það yrði
alltof mikill „álitshnekkir fyrir fé-
lögin út í frá“, eins og það er orð-
að. Reynar eru „minnispunktar“
ráðuneytisins algjör viðurker.ning á
öllu því sem nágrannar Sæbrautar
2 hafa haldið fram. Engin nefnd,
engir íbúar annarra hverfa, geta
dæmt okkur til að búa við þetta.
Dómbærir eru þeir fyrst og fremst,
sem búa næstir stofnuninni. Efast
ég um, að nokkur íbúasamtök rísi
nú upp og bjóði aðstoð sína í nafni
mannúðar, sem talið er að okkur
skorti, og vilja fá svona stofnun í
eitthvert næsta hús.
Lagðar voru fram eftirfarandi
tillögur, byggðar á „minnispunkt-
um“ félagsmálaráðuneytisins til
bæjarstjórnar Seltjarnarness:
1. Fækkað verði á heimilinu um
2 börn, þannig að aðeins verði 4
heimilismenn.
2. Öll gæsla verður efld og áætl-
un sett upp fyrir hvern heimilis-
mann.
3. Öll hlið á girðingu hafa verið
lagfærð.
4. Heitur pottur verður settur í
garð.
Erna Guðmundsdóttir
„Við systkinin höfum
alltaf átt öryggi og skjól
á heimili okkar, sem nú
er verið að brjóta niður
og misbjóða. Þetta eig-
um við að búa við og
eiga yfir höfði okkar
alla daga.“
5. Athugað verður með betri
hljóðeinangrun og gluggatjöld.
6. Komið verði á fót samstarfs-
nefnd bæjarins, íbúa úr nágrenni
heimilisins og félagsmálaráðuneyt-
isins til að fylgjast með framgangi.
Þrátt fyrir eflda gæslu, fækkun
vistmanna, leigu á sumarbústöðum,
kaup á bifreið, Iagfæringar á lásum
og girðingum, þá gekk einn vist-
manna inn á heimili okkar nú fyrir
nokkrum dögum. Það var 11. júlí
um miðjan dag og starfsfólk með-
ferðarheimilisins hafði ekki hug-
mynd um hvert hann hafði sloppið.
Gæslumaður viðurkennir að „það
hafi ekki sést til vistmannsins þeg-
ar hann fór inn í húsið, því hann
hafi lokað hurðinni á eftir sér“.
Olli þessi vistmaður miklu uppnámi
heima hjá mér og óhug. Þegar að
var komið, hafði hann m.a. troðið
út munninn á sér, fullan af sælgæt-
ismolum með bréfum á, sem hann
tuggði og kúgaðist yfir.
Það spyr enginn hvernig litlu
systrum mínum líði undir þessu
álagi. Það er ekki lengur hægt að
skilja þær eftir einar heima. Við
systkinin höfum alltaf átt öryggi
og skjól á heimili okkar, sem nú
er verið að bijóta niður og mis-
bjóða. Þetta eigum við að búa við
og eiga yfir höði okkar alla daga.
Framganga talsmanna meðferðar-
heimilisins er þeim til skammar.
Ráðuneytið og „mannúðarfélögin"
ættu að gæta þess að ganga ekki
yfir öll velsæmismörk, eins og gert
hefur verið, og missa þar með
stuðning og skilning almennings.
Talsmenn meðferðarheimilisins
höfða gjarnan til „lagalegs réttar"
þessara sjúku einstaklinga. En hvar
og hver er þá „réttur“ heilbrigðu
barnanna? Ér hægt að réttlæta
álagið sem þau hafa orðið fyrir og
eiga að þola áfram, ef svo fer fram
sem horfir, í krafti þess að þeir sem
spjöllum valda, eru ekki heilbrigðir?
Ég leyfi mér að ljúka þessu með
niðurlagi bréfs móður minnar til
félagsmálaráðherra, dags. 25. apríl
sl. Hún segir þar:
„Ég á fjórar dætur og eru það
mínar tvær yngstu, 12 ára og 10
ára gamlar, sem ég hef mestar
áhyggjur af. Þegar við, foreldrarn-
ir, erum í vinnu, eru þær orðnar
hræddar og óöruggar heima, hlust-
andi eftir hveiju hljóði. Þannig er
ástatt á fleiri heimilum en mínu.
Þetta mál þolir enga bið. Það þarf
að finna þessu sambýli stað sem
er ekki inni í íbúðarhverfum fólks.
Ég vil undirstrika, að ég og aðrir
sem málið snertir, höfum fyllstu
samúð með þessum skertu ungling-
um og þeirra aðstandendum, en
okkur er það ofviða, ekkert síður
en þeim, að búa við þetta ok. Ég
læt ekki skaða börnin rfiín. Sæbraut
2 er orðin þrúgandi, andleg ógnun
við okkar daglega líf.“
Höfundur er nemandi í
stjórnmálafræðum við Háskóla
Islands.
Osvífinn ráðherra
eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
Ummæli fjármálaráðherrans,
Ólafs Ragnars Grímssonar, um dóm
félagsdóms frá 23. júlí sl. eru enn
eitt dæmið um hvemig sumir stjóm-
málamenn reyna með ósvífnum
hætti og raunar beinum ósannind-
um að skjóta sér undan ábyrgð, sem
þeim einum ber.
í viðtali við Morgunblaðið 24.
júlí segir ráðherrann m.a.: „Dómur-
inn virðist hafa sett vítisvél óða-
verðbólgu á íslandi í gang á ný.“
Síðan segir hann niðurstöðuna hafa
komið sér á óvart, sérstaklega þá
afstöðu Félagsdóms að telja óvíst
að hækkun launa hjá aðildar-
mönnum BHMR leiði til hækkun-
ar hjá öðrum (auðk. hér). Og enn
kveður hann í viðtalinu Félagsdóm
hafa fallist á þá skoðun BHMR að
þeir muni einir fá hækkun.
Með þessum ummælum er ráð-
herrann að reyna að telja lesendum
■ STJÓRNIR Pharmaco hf. og
Deltu hf. færðu 12. júlí s!. Lyfja-
fræðisafninu minningargjöf um
Sverri Magnússon, samtals eina
og hálfa milljón króna, er nota skuli
til áframhaldandi uppbyggingar
safnsins. Hinn 22. júní sl. lést
Sverrir Magnússon, fyrrum apó-
tekari í Hafharfirði, rúmlega átt-
ræður. Hann var einn af frumkvöðl-
um að stofnun Pharmaco hf., inn-
kaupasambands apótekara og
síðar að stofnun iyfjaverksmiðj-
unnar Delta hf. og sat lengi í stjórn
beggja þessara fyrirtækja. Hann
var í stjórn Islenska lyíjaíræði-
safnsins frá upphafi til dauðadags.
trú um að dómurinn sé byggður á
allt öðrum forsendum en þeim sem
birtast í dóminum sjálfum. Hann
gerir dóminum upp afstöðu til
áhrifa af launahækkun BHMR.
Þetta gerir hann áreiðanlega vísvit-
andi.
Svo heppilega vill til að í Morgun-
blaðinu þennan sama dag er dómur
Félagsdóms birtur í heild. í forsend-
um hans segir m.a. svo: „Er' því
ekki fallist á með stefnda, að
ákvæði 1. gr. samningsins hafi
heimilað honum að ákveða einhliða
frestun greiðslna samkvæmt 1.
kafla samningsins, sem koma áttu
til framkvæmda 1. júlí 1990, enda
hefur ekki verið í ljós leitt með
óyggjandi hætti, að afleiðingar
samningsins verði aðrar en þær
er sjá mátti fyrir við gerð hans.
(auðk. hér). Þetta eru forsendumar
sem ráðherrann reynir að rangfæra.
Dómstóllinn tekur m.ö.o. enga
afstöðu til þess, hvort hækkun
launa hjá aðildarmönnum BHMR
muni leiða til hækkunar laUna hjá
öðrum. í forsendum hans felst hins
vegar að verði þetta afleiðingar
samningsins, hafí ekki verið í ljós
leitt með óyggjandi hætti, að þær
hafí ekki mátt sjá fyrir við samn-
ingsgerðina. M.ö.o. dómurinn bygg-
ir á því að menn séu skuldbundnir
til að standa við samninga sína
(jafnvel Ólafur Ragnar Grímsson
íjármálaráðherra) og geti ekki
hlaupið frá þeim vegna atvika sem
sjá mátti fyrir við samningsgerðina.
Þessi dómsniðurstaða er hafin yfir
alla gagnrýni.
Hitt er svo allt annað mál, að
vel má vera að afleiðingar hækkun-
ar hjá BHMR verði þær sem Ólafur
Ragnar spáir. En hann ber sjálfur
Jón Steinar Gunnlaugsson
„Með þessum ummæl-
um er ráðherrann að
reyna að telja lesendum
trú um að dómurinn sé
byggður á allt öðrum
forsendum en þeim sem
birtast í dóminum sjálf-
um. Hann gerir dómin-
um upp afstöðu til
áhrifa af launahækkun
BHMR. Þetta gerir
hann áreiðanlega
vísvitandi.“
alla ábyrgð á þeim afleiðingum, því
það var hann sem gerði samninginn
við BHMR. Hann kemst ekki frá
þeirri ábyrgð með ómerkilegum út-
úrsnúningi á forsendum Félags-
dóms.
Höfundurer
hæstarcttarlögmaður.
Skógræktarstj óri:
Störf á Mógilsá
verða auglýst
Starfsmenn mótmæla fundi fag-ráðs og reglugerð
FAGRÁÐ rannsóknarstöðvar Skógræktar ríkisins á Mógilsá fjallaði á
mánudag um fimm umsóknír um starf forstöðumanns stöðvarinnar.
Ennþá hefur hvorki fagráðið né landbúnaðarráðherra rætt við alla
umsækjendurna fimm. Enginn starfsmaður á Mógilsá sat fund fag-
ráðsins og hafa starfsmenn mótmælt því við ráðherra að fúlltrúi þeirra
hafi ekki verið formlega boðaður. Þeir sem sækja um stöðu forstöðu-
manns á Mógilsá eru Aðalsteinn Sigurgeirsson, Árni Bragason, Sig-
valdi Ásgeirsson og Þórarinn Benedikz. Einn umsækjandi óskar nafii-
leyndar. Skógræktarstjóri segir að störf við rannsóknastöðina verði
auglýst laus til umsókna.
Jón Loftsson skógræktarstjóri
segir ekki afráðið hvort haldinn verði
annar fundur í fagráði með fulltrúa
starfsmanna á Mógilsá. Hann segir
tíma til þess býsna nauman, starfs-
menn gangi út á föstudaginn og
allt eins geti fulltrúi nýrra starfs-
manna setið fundinn. Jón segir að
störfin á Mógilsá verði auglýst, mik-
ið hafí verið reynt að ná sáttum án
þess að nokkuð gengi.
Fagráð gerði að sögn Jóns bókun
um að starfsmenn á Mþgilsá hefðu
hafnað setu í ráðinu. „Ég fékk bréf
frá ráðuneytinu á föstudaginn og
var falið að hlutast til um að starfs-
menn skipuðu mann í fagráðið. Ég
náði ekki í neinn þeirra fyrr en á
sunnudeginum og fyrstu viðbrögðin
voru þau að þar sem þeir væru að
ganga út vildu þeir sennilega ekki
neitt með þetta hafa. Ég bað samt
um að starfsmenn ræddu saman og
Iétu mig svo vita, sá eini þeirra sem
ekki hefði sagt upp gæti þó komið.“
Einn starfsmanna, Úlfur Óskars-
son, segir að tími hafi ekki gefist
til að finna fulltrúa þeirra í fagráð-
ið. „Skógræktarstjóri hringdi ekki í
mig fyrr en síðdegis á sunnudag og
bað um að starfsmenn kysu sér full-
trúa fyrir fund laust eftir hádegið á
mánudag. Ég náði aðeins í einn okk-
ar af níu og við höfðum ekki upplýs-
ingar um fundarstaðinn. Þá vilja
starfsmenn nefna fulltrúa í fagráðið
óháð tilmælum skógræktarstjóra, en
hann lagði til við mig að Þórarinn
Benedikz yrði valinn.“
í bréfi nokkurra starfsmanna til
Steingríms Sigfússonar landbúnað-
arráðherra er því mótmælt, að þeir
hafi ekki fengið formlegt boð um
að kjósa fulltrúa í fagráðið. Þá er í
bréfmu kvartað yfir því sinnuleysi
ráðuneytisins að hafa ekki kynnt
starfsfólki efni nýrrar reglugerðar
um rannsóknarstöðina. Orðrétt seg-
ir: „í þessari reglugerð, sem sum
okkar hafa séð eintak af, er rann-
sóknastöðin í óþökk okkar sett beint
undir vald skógræktarstjóra, rann-
sóknarstöðin er svipt fjárforráðum
og faglegt sjlfstæði tekið af sérfræð-
ingum. Þessari ákvörðun viljum við
mótmæla."
Ekki náðist í Steingrím Sigfússon
landbúnaðarráðherra þar sem hann
er staddur erlendis.