Morgunblaðið - 26.07.1990, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JULI 1990
Athugasemd vegna ályktunar
stjómar Félags háskólakennara
eítir Sveinbjörn
Rafhsson
Stjórn stéttarfélags míns, Félags
háskólakennara, hefur ályktað í
faglegum málefnum fræðigreinar
sem ég hef háskólapróf í. Þessi
fræðigrein er fornleifafræði. Eng-
inn stjórnarmanna hefur þó mér
vitanlega lagt stund á þessa fræði-
grein. Alyktun stjórnarinnar er gerð
að hluta til vegna samþykktar þjóð-
- jninjaráðs 4. júlí 1990. Að hluta til
virðast þó aðrar hvatir liggja þar
að baki. Ályktun stjórnarinnar
greinir mjög einhliða frá samþykkt
þjóðminjaráðs. Kemur fram að
stéttarfélagsstjórnin telur, að þjóð-
minjaráð sé einangrunarsinnað og
vilji ekki samvinnu við erlenda
fræðimenn. Ég get fullvissað stjórn-
. ina um að svo er ekki. En gera
verður ráð fyrir því að stjórnin viti
að fornleifar á íslandi eru friðaðar
með lögum. Mönnum er ekki fijálst
að grafa í fornleifar á íslandi frem-
ur en í öðrum löndum. Varðandi
fornleifauppgröft gildir ekki rann-
sóknafrelsi. Meginatriði varðandi
samþykkt þjóðminjaráðs eru:
♦ 1. Fornleifar á íslandi eru menn-
ingararfleifð íslendinga. Þeir
eiga því að njóta hennar og varð-
veita hana. Það mætti líka orða
það svo að íslenskar fornminjar
séu okkar deilch í fornleifafræði
heimsins og á okkar ábyrgð.
2. Fornleifar eru sögulegar leifar
sögulegra ferla og einstæðar
sem slíkar vegna þess að sé graf-
ið í þær skerðast þær eða eyð-
ast um leið. Sé þeim eytt verður
það ekki aftur tekið. Fornleifar
eru því sérlega viðkvæmt og
vandasamt heimilda- og rann-
sóknarefni.
3. Fornleifar á íslandi eru fátæk-
legar miðað við nágrannalöndin.
Þetta þýðir að arfleifðin er rýr
og mikilsvert að hún verði ekki
stórlega skert að óþörfu.
í öllum nágrannalöndum okkar
eru mjög strangar reglur um forn-
leifagröft, ekki síst um fornleifa-
gröft erlendra manna. Ef slíkar
reglur eru ekki hér á landi er hætt-
an sú að hingað leiti fornleifafræð-
ingar sem ekki fá að grafa í heima-
löndum sínum, þótt þau séu langt-
um auðugri að fornleifum. Þá má
einnig minna á að í auðugum menn-
ingarlöndum eru margir og digrir
sjóðir sem styrkja vildu fornleifa-
rannsóknir í öðrum löndum, fengist
til þeirra leyfi. í nafni rannsókna-
frelsis væri þá vafalaust hægt að
grafa hreinlega upp það sem hér
er til á skömmum tíma. Slíkt sam-
ræmist ekki því sem helst er uppi
nú í þessum fræðum, þar sem
áhersla er lögð á vernd minja í jörð-
inni handa næstu kynslóðum, ekki
síður en að grafa þær upp.
í ljósi þessa er auðvitað sjálfsagt
að takmarka fornleifagröft og eyð-
ingu fornleifa. Aðeins þegar tryggt
er að staðið sé að rannsóknum af
fullri einurð og fræðimennsku elleg-
ar brýna nauðsyn ber tii, ætti því
að leyfa fornleifagröft. Þess vegna
hefur löggjafinn sett um þetta lög
og regiur. Þess vegna hafa forn-
leifanefnd og þjóðminjaráð tekið í
anda laganna harða og takmark-
andi afstöðu til fornleifagraftar.
UNDANFARIN ár heftir hópur
fólks gengist fyrir árlegu móti í
nýaldarstíl við rætur Snæfells-
jökuls, undir nafninu Snæfellsás
— mannrækt undir jökli. Snæ-
fellsás 90 er fjórða mót sinnar
tegundar og verður haldið nú um
verslunarmannahelgina í
Brekkubæ, Hellnum, Snæfells-
nesi.
í fréttatilkynningu um mótið seg-
ir að dagskrá Snæfellsáss ’90 sé öll
miðuð við mannrækt og sjálfsrækt.
Hver mótsdagur hefjist á samstill-
ingu, léttum jógaæfingum og hug-
leiðslu. Þá verði fyrirlestrar um hin
ýmsu málefni, m.a. umhverfísmeng-
un, hin ýmsu skilaboð sem hafa
komið í gegnum miðla frá upphafi
Þar sitja verndunarsjónarmið í önd-
vegi. Álmenningur („þjóðin" ef má
nota það orð) hefur ákveðinn rétt
til menningararfleifðar sinnar og
einstakir aðilar mega ekki án leyfis
ganga á þessa arfleifð. Að veita
mönnum aðgang að íslenskum forn-
leifum í jörðu sem laun fyrir veitta
aðstoð eða greiða af einhveiju tagi
er vitanlega fráleit verslun.
Reynslan er forræði útlendinga
yfir fornleifarannsóknum á Islandi
er misjöfn. Fullkomið eftirlit með
gangi rannsókna og meðferð forn-
gripa hefur reynst torvelt, enda
hafa forngripið farið úr landi án
þess að haft hafi verið með því
nægilegt eftirlit. Ábyrgð og forræði
íslendinga yfir fornleifarannsókn-
um á íslandi er því mikilvert atriði
til þess að framfylgja þjóðminjalög-
um og tryggja rétt Islendinga til
menningararfleifðar sinnar. Það
auðveldar líka allt eftirlit og stjórn-
un í þessum málum. En ábyrgð og
forræði íslendinga eru engin hindr-
un þess að samvinna sé höfð við
erlenda vísindamenn og fræða-
þessarar aldar, fyrirlestrar um hug-
lækningar og aðra heilun, fyrirlestur
frá Kripalu-jógahópnum, reiki, nám-
skeið í „Shamanismna" með
kennslustundum tengdum sjálfsrækt
og einnig mun Hiroshima verða
minnst með friðarathöfn.
Þá segir, að hægt verði að fá
heilun með kristöllum, láta spá fyrir
sér í Tarot-spil, rúnir eða í „Medic-
ine Cards“ sem eru nokkurs konar
Tarot-spil indíánda Norður Ameríku.
David Carson mun halda eins
dags námskeið í „Shamanisma" á
mótinu, ásamt aðstoðarkonu sinni,
Ninu Sammons, og annað námskeið
í Reykjavík laugardaginn 11. ágúst.
Magnús Þór Sigmundsson stjórn-
ar íjöldasöng og flytur nokkur laga
Verslunarmannahelgin:
Nýaldarmót á Snæfellsnesi
Við erum síþyrst og er ekki nema
gott um það að segja, en því miður
svölum við þorstanum alltof oft með
óhollum drykkjum. Við lítum fram-
hja besta og hollasta drykknum,
blávatninu. Ég kenni börnum í grunnskóla
matreiðslu. Þegar þau setjast að máltíð horfa
þau með undrun á vatnskönnuna og segja svo:
„Bara vatn, fáum við ekki djús?“ Með mat fá
þau ekki annað en vatn og ég set stundum
klaka í það, þá finnst þeim það spennandi og
þamba vatnið með góðri lyst. Þegar þau fá
brauð og þess háttar fá þau mjólk eða hreinan
ávaxtasafa. Börnin hafa ekki vanist því að
drekka vatn með mat og er það slæm þróun.
Oft eru þeir drykkir sem börn drekka lítið ann-
að en litað vatn með sykri eða gervisykri, stund-
um eru þessir drykkir vítamínbættir. Getur
hver maður sagt sér hversu óhollt það er fyrir
börnin að drekka mikið af þessu. Þessir drykk-
ir eru líka dýrir. Alls konar drykki getum við
búið til sjálf og við ættum að gera meira í
því. Mysu getum við stundum sett út í ávaxta-
safa, hún gerir safann fjölbreyttari og hollari,
en mikið kalk er í mysunni. Við þurfum ekki
alltaf mikið af henni. Þetta er nú einu sinni
svaladrykkur okkar íslendinga. Góðan og ódýr-
an drykk er hægt að búa til úr rabarbara.
Hann er að vísu ekki mjög vítamínauðugur, en hann er mjög góður
og svalandi og auk þess ódýr. Ég kom á bæ í Flóanum, en á þeim bæ
eru mörg síþyrst börn yfir sumartímann. Húsmóðirin sýndi mér í bú-
rið þar sem belgir með rabarbara héngu í spotta niður úr búrhillunni
og var skál höfð undir til að taka við safanum. Þennan safa setur hún
á flöskur og blandar saman við vatn. Börnin eru mjög sólgin í þennan
drykk og er fyrsta uppskriftin í dag af honum.
Rabarbarahrásaft
6 kg rabarbari
5 lítrar vatn
40 g vínsýra
500 g sykur í hvern lítra safa
1. Þvoið rabarbarann og skerið
í litla bita. Setjið í skál ásamt vatni
Sveinbjörn Rafnsson
„Almenningur („þjóð-
in“ ef má nota það orð)
hefur ákveðinn rétt til
menningararfleifðar
sinnar og einstakir aðil-
ar mega ekki án leyfis
ganga á þessa arfleifð.“
auðvitað mjög æskilegt í mörgum
greinum.
Að lokum varðandi mál T.H.
McGoverns. í ályktun stéttarfélags-
stjórnarinnar um það mál er ekki
farið að öllu leyti rétt með en ég
hirði ekki að tíunda þá agnúa hér.
Auk ofangreindra athugasemda er
meginatriði fyrir mér að ég fæ ekki
séð að þessar beinarannsóknir
McGoverns séu þess eðlis að þær
réttlæti fornleifagröft. Þessa skoð-
un mína veit hann eins og margt
annað sem ég hef rætt við hann
um. Hann hefur aðgang að mjög
miklu beinarannsóknaefni úr söfn-
um hérlendis frá íslenskum forn-
leifarannsóknum. Það er áreiðan-
lega miklu meira og merkilegra en
það sem hann getur aflað sér með
sumarlöngum fornleifagreftri norð-
ur á Ströndum.
Loks lýsi ég því yfir við stjórn
stéttarfélags míns að ég er ályktun
hennar ósammála og tel hana
byggða á vanþekkingu, þótt til-
gangurinn sé eflaust góður. Það er
nýlunda að stjórn stéttarféalgs
álykti um málefni einstakra fræði-
greina. Megum við eiga von á álykt-
unum um t.d. efnafræðirannsóknir
eða guðfræðirannsóknir?
stofnanir. Sjálfsagt er að íslenskir Höfundur erformaður
vísindamenn leiti samstarfs við er- fornleifanefndarogásætií
lenda aðila um fræðileg málefni og þjóðminjaráði.
Nýaldarmót verður haldið um verslunarmannahelgina á Snæfellsnesi.
sinna. David Carson stjórnar ind-
íánadansi eitt mótskvöldið.
Á mótsvæðinu eru tjaldstæði, en
hægt er að fá svefnpokapláss í Fé-
lagsheimilinu á Arnarstapa. Einnig
má benda á ferðaþjónustu bænda í
nágrenninu. Veitingasala verður á
mótsvæðinu, en veitingar eru einnig
seldar í Arnarbæ á Arnarstapa.
Miðaverð fyrir fullorðna er 3.000
krónur og er innifalið í því móts-
gjald og aðgangur að öllum dag-
skráratriðum, nema námskeiðum og
einkatímum. Fyrir börn yngri en 14
ára kostar 50 krónur.
(Úr frcttatilkynninjfu)
og vínsýru. Gætið þess að skálin
sé vel hrein. Leggið hlemm eða
stórt fat ofan á skálina og látið
standa á köldum stað í 3 sólar-
hringa. Hrærið öðru hveiju í þessu.
2. Setjið rabarbarann á hreina
grisju, bindið fyrir og hengið á
krók. Setjið skál undir. Þetta síast
á 10-20 tímum. 3. Mælið saftina
og setjið u.þ.b. 500 g af sykri í
hvern lítra. Setjið skálina í kæli-
skáp, hrærið í öðru hveiju meðan
sykurinn er að leysast upp. 4. Hel-
lið saftinni á flöskur, eða setjið í
hreinar mjólkurfernur eða klaka-
poka í frystikistuna. 5. Blandið
saftina með vatni, 1 lítri saft, 5
lítrar vatn eða meira.
Athugið: Saftina þarf að geyma í
kæliskáp.
Næsta uppskrift er úr bókinni
minni „Minna mittismáT’.
Vatnsmelónudrykkur
'A meðalstór vatnsmelóna
1 flaska cider (eplagos) 2-3 dl
1 lítil ferna ananassafi
safi úr 'A sítrónu
breakpinni
1. Takið hýðið af melónunni,
tínið úr henni alla steina, setjið
síðan í blandara og hrærið vel I
sundur. 2. Kreistið safann úr
sítrónunni og setjið saman við
ásamt ananassafa. 3. Takið súkkul-
aðið af breakpinnanum, skerið ísinn
af honum en setjið ísinn saman við
drykkinn. Hellið í glös, setjið rör í
og berið strax fram.
Athugið: Ef þið eigið ekki bland-
ara, er hægt að hræra þetta í sund-
ur í hrærivél.
Appelsínu/mysudrykkur
1 stór ferna hreinn appelsínusafi
3-4 dl mysa
1 appelsína
nokkrir klakar
1. Afhýðið appelsínuna, takið í
lauf og skerið í litla bita. Hafið
disk undir meðan þið eru að skera
appelsínuna. 2. Setjið mysu og
appelsínusafa í skál, setjið app-
elsínubitana og safann, sem hefur
myndast meðan appelsínan er skor-
in, út í. 3. Metjið klakana örlítið
með kjöthamri og setji út í. 4.
Hellið í glös, setjið skeið í glösin.