Morgunblaðið - 26.07.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 1990
Séra Þórir Stephenssen staðarhaldari og Magnús Þorkelsson forn-
leifafræðingur við biblíur og Viðeyjarprent sem nú er til sýnis í
Viðeyjarstofú.
Morgunblaðið/Þorkell
Séð yfir hluta fornleifauppgraftarins í Viðey. Fyrir miðri mynd sést í rennu þá sem verið er að
grafa upp og talin er að sé frá miðri 16. öld.
Sýning* o g uppgröfltur
á fornleifum í Viðey
SÝNING stendur nú yfir í kjall-
ara Viðeyjarstofú á munum sem
tengjast bókagerð, ekki síst með
hliðsjón af Viðeyjarprentsmiðj-
unni. Munirnir eru úr Arbæjar-
safni, flestir úr fornleifaupp-
greftrinum í Viðey, auk hluta
safns af gömlum biblíum og Við-
eyjarprenti, sem Reykjavíkur-
borg keypti nýlega af einka-
aðila. Sýningin verður opin frá
kl. 14 til 17 fimmtudaga til
sunnudaga, þ.e. á þeim tímum
sem kaffi er selt í Viðeyjarstofú.
Sýninguna settu þau Margrét
Hallgrímsdóttir borgarminjavörð-
ur og Magnús Þorkelsson forn-
leifafræðingur upp. Hún er fremur
smá í sniðum enda tengist hún
stærri _ sýningu sem nú stendur
yfir í Árbæjarsafni og nefnist „Úr
sögu prentlistarinnar". Hlutirnir
eru flestir frá 18. og 19. öld ef frá
eru taldir fornminjar úr uppgreftr-
inu frá 13. til 18. öld. Má þar nefna
ljósfæri, ritstíla, taflmenn, hring
og slegna tinnu. Úr safni biblía
og Viðeyjarprents má nefna
„Kubbinn" svokallaða, þar sem
Magnús Stephenssen talar í nafni
íslands og rekur málefni og at-
burði átjándu aldar. Bókin hlaut
nafnið af smæð sinni, hún var
prentuð árið 1805 undir heitinu
„Eptirmæli Átjándu Aldar eptir
Krists hingaðburð frá Eykonunni
íslandi." Þá má nefna útgáfu Við-
eyjarklausturs 1834 á Passíusálm-
um Hallgríms Péturssonar og
biblíu, prentaða í Viðeyjarprent-
smiðjunni 1841. Þar er að finna
einstæða villu, þar sem í 9. kafla
fyrri Konungabókar er talað um
Jedok, dóttur Faraós. Nafn hennar
er talið þýðingarvilla úr þýsku og
á dóttirin í raun að vera nafnlaus.
Þá stendur enn yfir uppgröftur
fyrir aftan Viðeyjarstofu. Að sögn
Margrétar Hallgrímsdóttur er ver-
ið að grafa upp rústir ganga sem
liggja í gegnum bæjarhúsaþyrp-
ingu. Undir er óvenju vel varðveitt
ræsi. Talið er að göngin og ræsið
séu frá miðri 16. öld en ljóst er
af yngri leifum yfir ræsinu að
göngin sem og önnur bæjarhús
hafi verið notuð allt fram á 18. öld.
Af þeim bæjarhúsum sem grafin
hafa verið upp, eru stór miðalda-
skáli og búr m.a. komin í Ijós og
þegar haldið verður áfram er búist
við að komið verði niður á bað-
stofu, stofu og kamra. Meðal þess
sem fundist hefur er óvenju stórt
steinker úr klébergi. Margrét segir
mögulegt að það sé frá fyrsta
skeiði klausturbyggðar, þ.e. um
miðja 13. öld.
„Stöðug byggð var í eynni og
sífellt verið að breyta og bæta,
rífa hluta þess sem fyrir var og
byggja við. Þessi staðreynd gerir
rannsóknina flóknari en ella, en í
raun er fátt sem kemur á óvart
Eins og sjá má hafa rennan og göngin gegnum bæjarhúsaþyrpinguna í Viðey verið vel varðveitt.
Tré var m.a. í rennunni og yfir henni stórar flatar hellur.
við uppgröftinn. Við þurfum að
fara í gengum yngri lögin til að
komast niður á miðaldalög og
mannvistarlög frá því fyrir klaust-
ur,“ segir Margrét.
Viðeyjarbiblía frá árinu 1841 en í henni er að fínna einstæða
þýðingarvillu.
Ólafur Ragnar Grímsson Qármálaráðherra:
BHMR á ekki rétt á hækkun-
um eftir uppsögn samninga
ÓLAFUR Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra segir að eftir að
samningi við BHMR hafí verið
sagt upp, eigi háskólamenn hjá
ríkinu ekki rétt á launahækkun-
um sem þeir hefðu átt eftir að fá,
væri samningurinn áfram í gildi.
Hann segir að til greina komi að
setja bráðabirgðalög, haldi BHRM
fast við þá túlkun, að samningur-
inn gildi óbreyttur þar til nýr
samningur sé gerður.
Ólafur Ragnar sagði að í álits-
gerð, sem hann hefði fengið frá sér-
fræðingum, væri gerður greinar-
munur, annars végar á ákvæðum
kjarasamnings sem kveði á um al-
mennar launagreiðslur og réttindi
sem menn hefðu fram að þeim tíma
sem samningi er sagt upp, og hins
vegar ákvæðum í samningnum sem
hefðu hugsanlega í för með sér
launahækkanir ef samningnum hefði
ekki verið sagt upp.
„Það álit sem Páll Halldórsson
[formaður BHMR] hefur látið í Ijós
í dag, virðist fela það í sér, að ef
BHMR vill ekki ganga til samninga
við ríkið um nýjan samning, þá eigi
þessi samningur að gilda í 5 ár,
þótt honum hafi verið sagt upp. Það
hljóta allir að sjá að það er efnislega
út í hött. Ég á bágt með að trúa
því, að BHMR vilji halda slíkum
skilningi til streitu, en ef þeir gera
það þá getur verið nauðsynlegt að
grípa til ráðstafana til að gera það
alveg skírt, að samningur sem felld-
ur hefur verið úr gildi, getur ekki
haldið áfram að virka eins og
óskapnaður þótt annar samningsað-
ilinn vilji að hann virki sem slíkur,"
sagði Ólafur Ragnar.
Þegar Ólafur var spurður um
hvers vegna ríkisstjórnin segði nú
upp samningi sem hún hefði undirrit-
að, sagði hann að grundvallaratriði
samningsins hefði verið, að ekki
væri hægt að hrinda í framkvæmd
því sem BHRM kallaði leiðréttingu
á sínum launum, á þann veg að allt
launakerfið og þar með efnahag-
skerfið í landinu, færi úr skorðum.
Sá skilningur hefði komið fram í
bréfí forsætisráðherra til BHMR á
sínum tíma, og verið ítrekaður í við-
ræðunum sem fóru fram í aðdrag-
anda samningsins.
„BHMR reyndi fram á síðustu
klukkustund samningaviðræðnanna
í fyrra að fá 1. grein samningsins
breytt, en því var ávallt hafnað
vegna þessa skilnings okkar á grein-
inni. Nú hefur Félagsdómur komist
að þeirri niðurstöðu að þessi skiln-
ingur sé ekki réttur, samkvæmd
orðanna hljóðan. Ég ætla ekki að
deila við þann dóm, þótt ég sé honum
efnislega ósammála. Við verðum
hins vegar nú, að horfa á veruleik-
ann í þessu nýja ljósi, og það er að
mínum dómi ekki áfellisdómur yfir
Félagsdómi. Þess vegna er óhjá-
kvæmilegt að segja þessum samn-
ingi upp, vegna þess að hann hefur
að okkar dómi, öðlast annað eðli
heldur en við í góðri trú töldum að
hann hefði þegar við gerðum hann.“
—En var ekki eðli samningsins
einmitt það að BHMR fengi launa-
hækkanir umfram aðra launþega-
hópa?
„í fyrsta lagi var eðli samningsins
að kanna það og meta hvort það
væri munur milli BHMR og háskóla-
menntaðra manna á almennum
markaði. Þeirri athugun er ekki lok-
ið, og það liggur ekki fyrir hvort sá
munur er fyrir hendi eða ekki. Þessi
4,5% hækkun er greiðsla upp í leið-
réttingu á þeim mun, sem ekkert
liggur fyrir hvort er fyrir hendi eða
ekki,“ sagði Ólafur.
Hann sagði einnig rétt 'að hafa
það í huga, að 4,5% kaupbreyting á
tímum mikillar verðbólgu, þætti ekki
sæta miklum tíðindum eða setti
efnahagslífið úr skorðum. En 4,5%
launabreyting nú, þegar verið væri
að horfa á prósentubrot, væri auðvit-
að risavaxin og gæti valdið miklum
breytingum. „Það er það sem mér
finnst sérkennilegt, að Félagsdómur
skuli ekki horfa í að þessi afgerandi
þáttaskil hafi orðið, þannig að allar
tölulegar stærðir í kjarasamningum
hljóta að merkja annað, með tilliti
til ytri kringumstæðna, en þærgerðu
við samningsgerðina," sagði Ólafur
Ragnar Grímsson.