Morgunblaðið - 13.09.1990, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B
STOFNAÐ 1913
207. tbl. 78. árg.
FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 1990
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Tímamótasáttmáli í sögu Evrópu undirritaður í Moskvu:
Friðargjörð Fjórveldanna
og sameinaðs Þýskalands
Míkhaíl Gorbatsjov, forseti Sov-
étríkjanna, og utanríkisráðherr-
ar Fjórveldanna og þýsku
ríkjanna skáluðu að lokinni und-
irritun tímamótasáttmála um
stöðu sameinaðs Þýskalands á
alþjóðavettvangi í Moskvu í gær.
A myndinni eru (f.v.) Roland
Dumas, James Baker, Gorbatsj-
ov, Hans-Dietrich Genscher,
Douglas Hurd og Lothar de
Maiziere.
Formleg- endalok skiptingar Evrópu
Moskvu. Reuter, dpa.
UTANRÍKISRAÐHERRAR Fjórveldanna; Frakklands, Bretlands,
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna og þýsku ríkjanna tveggja undir-
rituðu í gær í Moskvu tímamótasáttmála um stöðu sameinaðs Þýska-
lands á alþjóðavettvangi. Samningurinn er í senn friðarsáttmáli
milli sigurvegaranna í síðari heimsstyrjöldinni og Þýskalands og
markar jafnframt formleg endalok skiptingar Evrópu en kalda
stríðið milli austurs og vesturs spratt af henni.
Reuter
Líklegt talið að Ryzhkov
víki vegna ágreinings
Samningaviðræður um samruna
þýsku ríkjanna tóku aðeins sjö
mánuði, sem þykir með ólíkindum
skammur tími í Ijósi þess að sam-
eining Þýskalands umbyltir með
formlegum hætti valdajafnvæginu,
sem ríkti í Evrópu frá ofanverðum
fimmta áratugnum og þar til
síðasta haust er Berlínarmúrinn
féll og valdakerfi kommúnista
hrundi í ríkjunum austan Járn-
tjaldsins. Sovétstjórnin freistaði
þess í hvívetna að hafa áhrif á
bæði hvernig staðið yrði að samein-
ingu Austur- og Vestur-Þýska-
lands og framtíðarstöðu landsins á
vettvangi öryggis- og varnarmála
en féll að lokum frá helstu kröfum
sínum. Þýskaland hið nýja verður
eitt af aðildarríkjum Atlantshafs-
bandalagsins (NATO), leyfilegur
hámarksherafli verður 370.000
menn og Þjóðveijar hafa lýst yfir
því að þeir ætli hvorki að eignast
efna- og kjarnorkuvopn né fram-
leiða þau. Að sögn vestur-þýskra
embættismanna er sérstakt við-
bótarákvæði að finna í samningn-
um þess efnis að Þjóðverjar skuld-
bindi sig til að virða hagsmuni
ríkjanna sem að sáttmálanum
standa þegar teknar verða ákvarð-
anir m.a. varðandi æfingar og við-
búnað NATO-hersveita í Þýska-
landi. Var með þessum hætti kom-
ið til móts við kröfur Sovétstjórnar-
innar en sovéskir ráðamenn höfðu
lýst yfir því að heræfingar á land-
svæði því sem nú -heyrir Austur-
Þjóðveijum til, fyrrum banda-
mönnum þeirra innan Varsjár-
bandalagsins, gætu ógnað öryggis-
hagsmunum ríkisins. Þjóðveijar
munu hins vegar greiða þann
kostnað sem hlýst af heimkvaðn-
ingu um 360.000 sovéskra her-
manna frá Austur-Þýskalandi,
samtals tæpa 500 milljarða ísl. kr.
Míkhaíl S. Gorbatsjov, leiðtogi
sovéska kommúnistaflokksins, var
viðstaddur undirSkriftina sem fram
fór á Oktíjabrskaja-glæsihótelinu
í Moskvu. Sjálf athöfnin tók aðeins
fimm mínútur og undirritaði
Hans-Dietrich Genscher, utanríkis-
ráðherra Vestur-Þýskalands,
samninginn fyrstur. Síðan stungu
menn kínversku lindarpennunum í
bijóstvasann og skáluðu í
kampavíni.
í ræðu sem Genscher flutti áður
en sáttmálinn var staðfestur gerði
hann að umtalsefni ógnarstjórn
Adolfs Hitlers, sem kallaði dauða
og eyðileggingu yfir ríki Evrópu
og forsmáði helgasta rétt gyðinga
í álfunni. Genscher rifjaði upp
.valdatöku Hitlers í Þýskalandi og
sagði: „Þann 30. janúar 1933 féll
skuggi fasismans yfir Þýskaland.
Á þessari stundu rifjum við upp
þær óendanlegu þjáningar sem
fólk varð að líða og þá ekki ein-
göngu ríkisborgarar þeirra ríkja
sem við érum hér í forsvari fyrir.
Hugur okkar leitar einkum til gyð-
inga.“ í sáttmálanum skuldbinda
stjórnvöld í Þýskalandi sig til að
vinna gegn uppgangi öfgastefnu
og fasisma auk þess sem kveðið
er á um að vesturlandamæri Pól-
lands skuli standa óhögguð.
Samningurinn sem ráðherrarnir
undirrituðu öðlast ekki lagagildi
fyrr en hann hefur verið staðfestur
af þjóðþingum viðkomandi ríkja.
Hans-Dietrich Genscher sagði hins
vegar að sérréttindi bandamanna
í Þýskalandi heyrðu í raun sögunni
til þann 3. október er ríkin renna
formlega saman í eitt. Allt frá lok-
um síðari heimstyijaldarinnar hafa
bandamenn haft úrslitavald í mál-
efnum Berlínar en Austur- og
Vestur-Þýskaland urðu fullvalda
ríki 1954 og 1955. Genscher lét
þess getið að samningur, sem
formlega mun binda enda á sér-
réttindi og skyldur Fjórveldanna í
Þýskalandi, yrði undirritaður í New
York þann 1. næsta mánaðar.
Moskvu. DPA. Daily Telegraph.
MIKHAIL Gorbatsjov, leiðtogi I
sovéska kommúnistaflokksins, |
sagði í gærkvöldi að tekist hefði
að semja áætlun um innleiðingu
frjáls markaðskerfis í Sovétríkj-
unum og yrðu þing lýðveldanna
að samþykkja hana auk sovéska
þingsins. Talið var að nú kynni
að hitna undir Níkolaj Ryzhkov
forsætisráðherra sem er sagður
í aðal atriðum andvígur þeirri
áætlun sem fyrir liggur.
Ryzhkov sagði að samþykkti
sovéska þingið áætlun um einka-
væðingu sem stjórnin styddi ekki
ætti hún ekki annarra kosta völ
en fara frá. Gorbatsjov sagði að
áætlunin sem fyrir Iiggur sé að
mestu byggð á tillögum hagfræð-
ingsins Stanislavs Sjatalíns en
einnig væri þar að finna tillögur
forsætisráðherrans og annarra sér-
fræðinga. Hefjast umræður um
áætlunina í þinginu næstkomandi
mánudag.
Ryzhkov lagðist gegn áætlun
Sjatalíns í fyrradag og sagði hana
hafa í för með sér óðaverðbólgu,
atvinnuleysi og mun þrengri kjör
fyrir landslýð. Hét hann því að
stjórn sín myndi ekki hrinda í fram-
kvæmd áætlun sem hún hefði enga
trú á.
í viðtali við austurríska sjón-
varpið í fyrrakvöld sagðist Ryz-
hkov óttast að Sovétríkin liðist í
sundur náist ekki samkomulag um
efnahagsumbætur, en áætlun hans
kveður á um mun hófstilltari um-
skipti á vettvangi sovéskra efna-
hagsmála en tillögur Sjatalíns.
Sjá „Foringjar í Rauða hern-
um kunna að ... “ á bls. 25.
* * \
Fögimður í
Færeyjum
GEYSILEG gleði braust út í
Færeyjum eftir að Færeyingar
höfðu unnið óvæntan sigur, 1:0,
yfír Austurríkismönnum í
Evrópukeppni landsliða í knatt-
spyrnu í gærkvöldi. Leikurinn
fór fram í Landskrona í Svíþjóð.
Þegar sigurinn var í höfn flykkt-
ist fólk út á götur, dansaði og söng.
Flugeldum var skotið á loft og
skipslúðrar þeyttir. „Stemmningin
hér er geysileg. Það er eins og 01-
afsvakan væri hafin,“ sagði Snorri
Halldórsson, fréttaritari Morgun-
blaðsins í Þórshöfn.
„Þetta var ljúfur sigur. Aust-
urríkismenn voru ekki eins eitraðir
og okkur var sagt,“ sagði Islending-
urinn Páll Guðlaugsson, þjálfari
Færeyinga.
Sjá nánar á íþróttasíðu bls. 51.
Múrinn meitlaður
Reuter
Ronald Reagan, fyn-verandi Bandaríkjaforseti, heimsótti Beriín í gær
og gekk þá m.a. í gegnum Brandenborgarhliðið en við svo búið tók
hann sér hamar og meitil í hönd og hjó flögur úr leifum Berlínarmúfsins.
Sjá „Reagan hjó flís úr leifum Berlínarmúrsins" á bls. 24.