Morgunblaðið - 13.09.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 1990
Heímkyimí í þrem-
ur heimsálfum
Jóhannes ásamt foreldrum sinum, Ólafi Ólafssyni og Herborgu.
Hann er fyrir miðju.
Fjölskylda Jóhannesar Ólafssonar og Áslaugar Johnsen. Myndin er
tekin fyrir mörgum árum, er þau voru heima í leyfi.
Kínverskur fijótabátur, svipaður þeim er Jóhannes ferðaðist mikið á
I Kína í æsku.
eftir Kjartan Jónsson
„Ég er fæddur í Noregi eftir sög-
ulega ferð í kviði móður minnar
yfir Síberíu og Rússland, eftir að
foreldrar mínir urðu að flýja frá
Kína árið 1927 vegna ófriðar-
ástands. Öllum útlendingum var þá
skipað aðbyfirgefa landið. Foreldrar
mínir höfðu þá lokið fyrra 7 ára
starfstímabili sínu þar. Tæplega
tveggja ára gamall fluttist ég til
Kína með foreldrum sínum og ólst
þar upp til 9 ára aldurs. Venjulega
var farið með skipum á milli Evrópu
og Austurlanda. Þetta var langt
ferðalag, sem tók margar vikur.
En því var ekki lokið, þótt komið
væri til Kína, því að þar tók við
mánaðar ferðalag eftir fljótum
þessa mikla ríkis, aðallega á litlum
bátum. Árnar voru aðalsamgöngu-
leiðirnar. Oft urðu tafir vegna
óeirða og uppivöðslusamra rænin-
gjaflokka, sem hreinsuðu landið,
þar sem þeir fóru, af mat og verð-
mætum. Faðir minn hefur lýst einni
slíkri ferð þannig: „í tíu daga var
báturinn í samfloti með ræningjum
og háður vilja og duttlungum
þeirra. Venjulega héldu ræningj-
arnir kyrru fyrir á daginn um borð
í bátnum, sváfu þá eða reyktu óp-
íum, sátu átveislur og svölluðu. Með
kvöldinu hófust ránsferðir og stóðu
til morguns. Margar nætur gátum
við ekki sofið fyrir skotum og skark-
ala.“ Heimili okkar var í Dengdjó,
bæ á miðri Honan-sléttu, sem er
austarlega í Mið-Kína.“
Það er Jóhannes Ólafsson, lækn-
ir og kristniboði, sem rifjar upp
endurminningar í stofunni hjá mér.
Hann býr og starfar í S-Noregi.
Jóhannes er orðinn rúmlega sextug-
ur óg hefur frá mörgu að segja,
enda hefur margt drifið á daga
hans. Hann er hár og grannur og
hefur erft hið hljóðlega og hógværa
fas móður sinnar, Herborgar, sem
er frá heimabyggð Ingólfs Arnar-
sonar í Noregi. Hún kynntist manni
sínum, Ólafi Ólafssyni, í Kína. Þar
hófu þau einnig sinn búskap. Ólafur
er löngu kunnur orðinn hér á
landi.. Hann var fyrsti íslenski
kristniboðinn innan þjóðkirkjunnar,
sem kostaður var til starfa af ís-
lenskum aðilum. Hann hafði eldmóð
og sannfæringu brautryðjandans,
enda tekur það enginn upp hjá sjálf-
um sér að yfirgefa ættjörðina og
leggja á sig þriggja mánaða ferða-
lag yfir hálfan hnöttinn til að búa
og starfa við erfiðar aðstæður á
lágum launum. Hann hafði köllun
frá Guði og var trúr henni í 14 ár
í Kína pg heima á íslandi til dauða-
dags. í merkilegri bók, „14 ár í
Kína“, segir hann frá lífinu þar.
Eldmóður föðurins hélst innan
fjölskyldunnar og tveir synir, Har-
aldur og Jóhannes, fetuðu í fótspor
foreldranna, ekki í Kína eins og til
stóð, heldur í Eþíópíu, vegna þess
að kommúnistar lokuðu hinu mikla
ríki í austri fyrir útlendingum. Har-
aldur er um þessar mundir að störf-
um í Eþíópíu. Hann átti stóran þátt
í sköpun ritmáls fyrir Órómómenn
(ákveðinn flokkur þjóðflokka; voru
áður kallaðir gallar) í suðurhluta
„Ég fór vegna þess að
ég hafði köllun til þess.
Þó að það sé gott að
vera heima, þá geta
menn svo auðveldlega
komist af án mín hér. A
íslandi er nóg af lækn-
um, en í Eþíópíu eru
þeir sárafáir og heilu
sveitirnar hafa löngum
ekki haft neina heil-
brigðisþjónustu.“
landsins og þýðingu Nýja testa-
mentisins á mál þeirra. Hann er
þekktur um sléttur Bórannamanna
í S-Eþíópíu og norðurhluta Kenýu.
Jóhannes var hér á ferð í sumar
til að taka þátt í læknaráðstefnu,
sem haldin var hérlendis, og_ til að
heimsækja vini og ættingja. Á með-
an á dvölinni stóð bjó hann hjá
dóttur sinni, sem gift er íslenskum
lækni. Seinni kona hans, Kari, sem
hefur starfað sem kristniboði um
margra ára skeið bæði í Eþíópíu
og Kenýu, var með honum í ferð-
inni. Fyrri konu sína, Áslaugu John-
sen frá Vestmannaeyjum, missti
hann fyrir fjórum árum. Honum er
illa við að vera í sviðsljósinu, en
féllst á að segja svolítið frá lífi sínu
í Eþíópíu. Þó að hann hafi búið leng-
ur erlendis en á íslandi, telur hann
sig alltaf vera Reykvíking. Hann
stundar læknisstörf í S-Noregi.
„En hvers vegna fórstu til Eþíóp-
íu? Þú hefðir getað haft það miklu
betra heima á íslandi." „Ég fór
vegna þess að ég hafði köllun til
þess. Þó að það sé gott að vera
heima, þá geta menn svo auðveld-
lega komist af án mín hér. Á ís-
landi er nóg af læknum, en í Eþíóp-
íu eru þeir sárafáir og heilu sveitirn-
ar hafa löngum ekki haft neina
heilbrigðisþjónustu. Það er því heill-
andi verkefni að fá umsjón yfir
stóru landssvæði og vera falið að
byggja upp heilbrigðisþjónustu þar.
Maður finnur að maður kemur að
gagni.“
JóhanneS var um tíma yfirmaður
allrar heilbrigðisþjónustu Sídamó-
fylkis (Provincial Medical Officer
of Health), sem hefur margar millj-
ónir íbúa. Hann byggði upp og skip-
ulagði kristniboðssjúkrahúsið í Gí-
dole í suðurhluta landsins, en hefur
starfað víðar, var m.a. um tíma
yfirmaður alls kristniboðsstarfs
Norðmanna og Islendinga í Eþíópíu,
sem sýnir það traust, sem sam-
starfsmenn hans báru til hans. Jó-
hannes þekkir tæplega nema af
afspum vaktaskipulag sjúkrahúsa.
í mörg ár var hann eini læknirinn
á sjúkrahúsinu og því á vakt allan
sólarhringinn. Dagamir hafa því oft
verið langir og erfiðir. Þess sér líka
merki á heilsunni, sem farin er að
gefa sig. Að sjálfsögðu hefur aldrei
verið um vaktaálag að ræða eða
borgun fyrir yfírvinnu, aðeins fram-
færslulaun. En Jóhannes hugsar
með hlýju til Eþíópíu og hefði helst
viljað fara þangað aftur og verja
síðustu kröftum sínum þar ef að-
stæður gerðu það kleift.
Er ég spyr hann hvort heilbrigð-
isþjónusta kristniboðsins hafi ein-
hvetja sérstöðu miðað við störf ann-
arra, verður honum greinilega mik-
ið niðri fyrir. „Kristniboðar eru
komnir til að vera í langan tíma,
en ekki í tvö til þijú ár eins og
sumir. Þeir læra mál og menningu
innfæddra og læra að starfa við þær
erfiðu aðstæður, sem þarna eru.
Eitt aðal vandamálið í heilbrigðis-
þjónustunni er ekki menntunarleysi
starfsfólks, heldur siðferði þess.
Víða er lyfjum stolið og síðan seld
á svörtum markaði eða notuð af
starfsfólkinu í starfsemi þess utan
sjúkrastofnananna. Fólk getur
skrifað sjúkraskýrslur án þess að
líta á sjúklinga, sprautað þá með
mjólk í stað pensilíns o.s.frv. Á
sjúkrahúsum kristniboðsins skapast
smám saman góðar hefðir og þar
er kristið siðgæði leiðarljós starfs-
ins. Þeir, sem fá sína þjálfun og
starfa þar í mörg ár fá varanlega
mótun. Kristindómurinn hefur
grundvallaráhrif á manninn hið
innra.“
Það er því ekki að undra þótt
yfirvöld hafi beðið kristniboðið um
að taka við sjúkrahúsum til að sjá
um rekstur þeirra. Jóhannes hefur
starfað á einu slíku í Arba Minch.
Það er stórt og glæsilegt sjúkrahús
á afrískan mælikvarða. Það væri
ekki erfitt að halda ríkisbúskapnum
hallalausum á íslandi ef íslensk
sjúkrahús væru jafn ódýr í rekstri
og það.
En hvernig tengist sjúkrastarfið
og kirkjan? Jóhannes kvaðst hafa
áhuga á að efla líknarþjónustu í
söfnuðunum og tengja þannig
sjúkra- og kirkjustarfið. í Gídole
báru meðlimir kirkjunnar sjúklinga
t.d. á sjúkrahúsið, þegar kólerufar-
aldur geisaði þar um slóðir fyrir
mörgum árum. Æskilegt væri að
meira væri gert af slíku. Sjúkrahús-
in bera þess merki, að þau eru rek-
in í kristnum anda og hver dagur
hefst með andakt, sem oft eru
haldnar af læknunum. Sérstakt
starfsfólk sinnir andlegri líðan
sjúklinganna.
Á síðari árum hafa orðið framfar-
ir í heilsugæslu Eþíópíu og starfs-
fólki hefur fjölgað mikið. Kúbu-
menn tóku að sér kennslu í Iæknis-
fræði við háskólann í Addis Abeba
eftir byltingu kommúnista. Lækn-
um hefur því fjölgað mikið, en
menntunarkröfur þeirra hafa hins
vegar minnkað. Það er því mikil-
vægt fyrir kristniboðslækna, að
hjálpa hinum innlendu læknum og
þjálfa þá. Kristniboðarnir hafa frá
fyrstu tíð þjálfað upp starfsfólk í
heilsugæslu og áætlanir eru nú
uppi um að hefja rekstur hjúkrun-
arskóla.
„Hvernig hefur verið að starfa
sem kristniboði í Eþíópíu eftir bylt-
ingu kommúnista?" „Yfirvöld gerðu
kristnum mönnum oft erfitt fyrir.
En það er greinilegt, að guðleysis-
áróður yfirvalda hafði öfug áhrif.
Hann myndaði andlegt tómarúm.
Það er greinilegt, að þörfin fyrir
einhvern hinsta sannleika hefur
aukist mjög mikið, sem sést í hlust-
un á kristna boðun. Fólk varð
miklu opnara eftir byltinguna en
áður.“ Undirritaður getur tekið
undir þetta. Á ferð um Addis Abeba
í fyrrasumar var algengt að sjá svo
marga kirkjugesti í sunnudags-
guðsþjónustum í kirkjum borgar-
innar, að stór hópur varð að standa
fyir utan.
Það er án efa gefandi að vera
starfandi í þeirri kirkju, sem vex
hraðast í heiminum.
Höíundur er kristniboði.
Útsýni úr kirkjuturninum á kristniboðsstöðinni í Dengdjó.
Turninn til vinstri er níu hæðir og yfir 1200 ára gamall.
Shór! — VerófaU!
3 daga lokatilboö
495,- 995,- 1.495,- 1.995,- 2.995,-
Skóverslun Þórðeri Kirkjustrætí 8 - s. 14181.