Morgunblaðið - 13.09.1990, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 1990
NEYTENDAMÁL
Mikilvægasta
máltíð dagsins
Morgunverður er sú máltíð dagsins sem hefur hvað mest áhrif á
starfsorku einstaklingsins. Þeim mun kjarnmeiri sem hann er vara
áhrifin lengur, það þykir nokkuð vel sannað. Vegna óvenju mikilla
viðbragða lesenda við greininni sem birtist hér á neytendasíðu í
síðustu viku, þar sem íjallað var um nauðsyri kjarngóðs morgunverð-
ar fyrir skólafólk, hafa komið fram óskir um fleiri hagnýtar og
fræðandi upplýsingar.
Farið var í smiðjur margra fræð-
ara. í upphafi er þó rétt að rifja
upp nokkrar staðreyndir úr okkar
eigin matarmenningu.
Hinn hefðbundni íslenski morg-
unverður, sem var á borðum lands-
manna fram um miðbik aldarinnar
og kannske lengur, var hið mesta
kjarnafæði. Hann samanstóð af
heitum hafragraut oft með slátur-
sneið eða lifrarpylsu, brauði með
kæfu og rúgbrauði með osti og glasi
af mjólk fyrir ungt fólk í vexti en
kaffi eða te fyrir hina fullorðnu.
Þessi morgunverður átti að gefa
orku fram að hádegisverði sem var
aðalmáltíð dagsins. Síðan var
síðdegiskaffi með brauði og áleggi
og stundum sneið af sætabrauði.
Flestum nægði síðan léttur kvöld-
verður. Á þessum tíma voru lands-
menn fremur grannvaxnir, aukabiti
á milli mála þekktist varla, enda
virtist ekki þörf á slíku. Matartímar
og lífsvenjur voru í föstum skorðum.
Án þess að við veittum því sér-
staka athygli varð breyting á
lífsmunstrinu. Fólksflutningar urðu
á milli landsvæða, bæjarfélögin
stækkuðu, atvinna varð fjölbreytt-
ari, húsmæður fóru í auknum mæli
út ,á vinnumarkaðinn, vinnustaðir
voru oft fjarri heimilum og hefð-
bundnir matmálstímar röskuðust.
Lítill tími var tekinn til undirbún-
ings morgunverðar og hinn hefð-
bundni heiti hádegisverður barna á
skólaaldri féll niður. Foreldrar
fengu margir hverjir sinn hádegis-
verð á vinnustað og hefur hann víða
fallið undir samningsbundin hlunn-
indi.
Ekki virðist það vera talið jafn
nauðsynlegt að börn og unglingar
fái lystuga málsverði í skólum, þ.e.
þeim vinnustað sem þeim ber, lög-
um samkvæmt, að dvelja á meira
og minna öll sín uppvaxtar- og
þroskaár. Allar slíkar kröfur hafa
til þessa verið kæfðar og ekki talið
þörf á slíku „bruðli“ með almanna
fé. Umræðan er í öðrum farvegi
þegar samið er um niðurgreidda
málsverði á vinnustað hina full-
orðnu, sem vilja sinn mat og engar
refj_ar!
Á þeim umbrotatímum sem orðið
hafa hér á landi á undanförnum
árum, í lífsstíl og heimilishaldi, hef-
ur engin opinber umræða farið fram
í sambandi við áhrif mataræðis á
líðan fólks og andlegs eða líkamlegs
heilbrigðis. Ráðamenn og foreldrar
ættu þó að íhuga vel áhrif einhæfr-
ar eða ónógrar næringar á líðan
barna og unglinga og beinlínis orku
þeirra og úthald til náms og starfa
í skólum. Gott mataræði getur haft
þar mikil áhrif.
í bók Adellu Davis „Lets eat right
to keep fit“ er að finna greinagóðar
upplýsingar um mikilvægi réttrar
fæðu fyrir líkamsstarfsemina. Jafn-
vægi á sykurmagni í blóði gegnir
það stóru hlutverki. Hún segir m.a.
að þúsundir blóðrannsókna sýni að
í heilbrigðum einstaklingi, sem ekki
hefur borðað í 12 klukkutíma, sé
sykurmagn í blóði um 80-120
milligrömm í 100 cc, (eða í 'A bolla).
Þetta magn segir hún ráðast af því
hvað borðað hafi verið í síðasta
málsverði. Eðlilegt sykurmagn í
blóði sé aftur á móti 90-95
milligrömm. Falli magn sykurs nið-
ur í 70 milligrömm kemur fram
Dagleg neysla mjólkur og osta fullnægir kalkþörf barna og fullorðinna.
Nauðsynleg prótein eru í iíski, kjöti, eggjum, baunategundum og hnetum.