Morgunblaðið - 13.04.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1991
K
O S N I N G A R
Kosningahúmor með kaffinu
Það virðist létt yfir bæði starfsfólkinu og frambjóðandanum á vinnu-
staðafundi sjálfstæðismanna á Hafrannsóknastofnun á fimmtudag.
Hér slær Geir H. Haarde á létta strengi, en hann kynnti stefnu Sjálf-
stæðisflokksins fyrir starfsmönnum ásamt Birni Bjarnásyni.

AROÐUR FORSÆTIS-
RAÐHERRA
eftir Magnús
Thoroddsen
Á kosningafundi, er haldinn var á
Akureyri nýverið, hélt hæstvirtur
forsætisráðherra því fram, að í næstu
alþingiskosningum væri kosið um
aðild Islands að Evrópubandalaginu
(EB). Þetta er fráleit fullyrðing og
fjarri sanni af eftirgreindum ástæð-
um:
I fyrsta lagi geta úrslit næstu al-
þingiskosninga engu ráðið um aðild
Islands að Evrópubandalaginu.
í öðru lagi standa nú yfir samn-
ingaviðræður milli EFT[A (sem ísland
er aðili að) og Evrópubandalagsins
um evrópskt efnahagssvæði, sem
miða að því að veita EFTA-ríkjum
margvísleg fríðindi innan EB án þess
að þau þurfi að gerast aðilar að band-
alaginu. Þessar viðræður fara vita-
skuld frara af íslands hálfu á ábyrgð
ríkisstjórnar Steingríms Hermanns-
sonar.
I þriðja lagi væri ekkert vit í að
bera mál þetta undir þjóðarátkvæði
fyrr en að undapgenginni rækilegri
kynningu á eðli, skipulagi og vald-
sviði EB.
I fjórða lagi er ekki um neitt að
kjósa í þessu efni nema fyrir liggi
niðurstaða úr hugsanlegum samn-
ingaviðræðum milli íslands og EB,
um það með hvaða skilyrðum og
undapþágum frá Rómarsáttmálan-
um íslandi stæði til boða að gerast
aðili að EB.
í fímmta lagi er á það að líta að
þótt samþykkt yrði við þjóðarat-
kvæði — að undangengnum framan-
greindum undirbúningi — að ísland
gerðist aðili að EB, nægði það ekki
til aðildar að íslenskum lögum. Stafar
það af því að við aðild að EB flyst
„Þegar slíkt framsal á
ríkisvaldi frá stjórnlaga-
bundnum stofnunum í
hinu íslenska lýðveldi á
sér stað til yfirþjóðlegra
stofnana, útheimtir það
stjórnarskrárbreytingu.
Samkvæmt 79. grein
stjórnarskrár lýðveldisins
íslands, nr. 33,17. júní
1944, þarf tvö þing — með
þingrofi og kosningum á
milli — til að samþykkja
stj órnarskrárbreytingu. “
æðsta stjóm í málefnum EB frá að-
ildarríkjunum til hinna yfirþjóðlegu
stofnana EB í Brussel. Þessar stofn-
anir eru Ráðherranefndin og Fram-
kvæmdastjórnin, er setja lög EB
ýmist í samvinnu eða samráði við
Evrópuþingið og Efnahags- og fé-
lagsmálanefndina. Lög og landsrétt-
ur, þar með taldar stjómarskrár að-
ildarríkjanna, verða að víkja fyrir
lögum EB, sem eru landsrétti æðri.
Ennfremur ber að hafa í huga,
að við aðild að EB flyst dómsvald,
að því er varðar fyrirfram túlkun
(„preliminary rulings") á Evrópu-
rétti, frá dómstólum aðildarríkjanna
til Evrópudómstólsins í Lúxemborg.
Dómstólar aðildarríkjanna eru
bundnir af þessari túlkun Evrópu-
dómstólsins.
Þegar slíkt framsal á ríkisvaldi frá
stjórnlagabundnum stofnunum í hinu
íslenska lýðveldi á sér stað til yfir-
þjóðlegra stofnana, útheimtir það
stjórnarskrárbreytingu.
Samkvæmt 79. grein stjórnar-
Magnús Thoroddsen
skrár lýðveldisins íslands, nr. 33, 17.
júní 1944, þarf tvö þing — með þin-
grofi og kosningum á milli — til að
samþykkja stjómarskrárbreytingu.
Eitt þing getur því aldrei sam-
þykkt aðild íslands að Evrópu-
bandalaginu. Þjóðin hefur ævinlega
úrslitaáhrif í þeim efnum með at-
kvæði sínu, þegar þar að kemur.
Þá veit hún hvað er í boði og veg-
ur það og metur eftir þekkingu sinni,
greind og samvisku, hvort hún vill
aðild Islands að Evrópubandalaginu
eða ekki.
Það eru því staðlausir stafir að
halda því fram, að í komandi Alþing-
iskosningum sé kosið um aðild Is-
lands að Evrópubandalaginu og um
leið er það lítilsvirðing við heilbrigða
dómgreind kjósenda.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaöur og starfaði
sl. ár í lögfræðideild EFTA.
Sjálfstæðisflokkurinn
o g landbúnaðarmálin
eftir Markús Möller
Nokkur umræða hefur orðið und-
anfarið um landbúnaðarstefnu Sjálf-
stæðisflokksins eða meint stefnu-
leysi. Nú síðast þykist Tíminn hafa
þann himin höndum tekið að formað-
ur og varaformaður Sjálfstæðis-
flokksins séu komnir í hár saman
um hvort flokkurinn hafi skipt um
stefnu í landbúnaðarmálum (sjá for-
síðu Tímans 4. apríl). Þar á bæ hef-
ur mönnum hentað að horfa fram
hjá þeirri stefnumörkun sem átti sér
stað á landsfundi flokksins árið
1989. Síðan hafa menn skrafað fátt
opinberlega, enda hafa aðrir menn
með aðrar skoðanir setið á valdastól-
um. Meira hefur verið rætt og unnið
í kyrrþey, og ég leyfi mér að full-
yrða að sjálfstæðismenn eru nú al-
búnir að standa að sátt milli neyt-
enda og bænda á eftirfarandi nótum:
Að hugmyndir um frjálsan innflutn-
ing búvara verði lagðar til hliðar,
að minnsta kosti í rúmu bili, en þess
í stað verði blásið til aihliða fram-
leiðnisóknar í landbúnaði og búvöru-
vinnslu með aukinni samkeppni, af-
námi miðstýringar og áherslu á að
nýta þá miklu möguleika sem eru á
að lækka verð innlendrar fram-
leiðslu. Þeim sem kannast ekki við
þetta sem stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins, má benda á landsfundarsam-
þykkt frá haustinu ’89, sem ítrekuð
var nú í mars. Þar er talað um
áherslu á aukna hagkvæmni og verð-
lækkun, sem eitt og sér gæti fiokk-
ast undir almennt snakk og góðar
fyrirbænir, en þeim fyrirbænum er
fylgt eftir með því að leggja til af-
nám aðfangaskatta, svo sem skatta
á „kjarnfóður, aukna samkep>pni í
vinnslu og dreifihgu buvára ög að-'
stöðujöfnun milli búgreina. Tak-
markið sé að leggja niður kvóta- og
haftakerfi í landbúnaðinum. Hvað
varðar framkvæmd aðlögunar, er
lagt til að niðurgreiðslur renni beint
til bænda, eldra fólki verði gert kleift
að búa áfram með tilstyrk lífeyris-
greiðslna, og að þeir sem vilji selja
jarðir sínar, fái til þess aðstoð.
Aðlögun landbúnaðarins verður
ekki auðveld fyrir bændur, og hana
þarf að létta. Fyrstu skrefin verða
ekki alls ólík því sem kveðið er á um
í tillögum þeim að búvörusamningi
sem fráfarandi landbúnaðarráðherra
hugðist leggja fyrir næsta Alþingi
til staðfestingar. Þar þarf þó að taka
á fleiru og með skilvirkari hætti,
opna fyrir samkeppni í framleiðslu,
vinnslu og sölu kjöts og hefja starf-
ið í mjólkurframleiðslunni, þar sem
möguleikar eru á gríðarlegum um-
bótum og verðlækkunum. Að Iokinni
aðlögun gæti farið svo að íslenskur
landbúnaður yrði sá rennilegasti í
Evrópu og sæktist ekki eftir öðru
meir en viðskiptafrelsi.
Landbúnaðarvandinn
Vandinn sem snýr að neytendum
er gríðarhátt verð á nauðsynjavöru,
mjólk og hvers kyns kjötvörum.
Þrátt fyrir að launafólk sé nú mun
skemur að vinna fyrir mjólkurpotti
en t.d. fyrir seinni heimsstyijöld,
vantar mikið á að það standi jafn
vel að vígi og grannþjóðirnar. Suma-
rið 1989 kostaði óniðurgreiddur
mjólkurpottur án söluskatts 70 krón-
ur í Reykjavík en 43 krónur í Stokk-
hólmi, og kjúklingakílóið kostaði 427
krónur í Reykjavík á móti 172 krón-
um í Stokkhólmi. Svíar eru fyrir
'áhnað þekktari eri Iágt matváelaverð,
„Að hugmyndir um
frjálsan innflutning bú-
vara verði lagðar til
hliðar, að minnsta kosti
í rúmu bili, en þess í
stað verði blásið til al-
hliða framleiðnisóknar
í landbúnaði og búvöru-
vinnslu með aukinni
samkeppni, afnámi
miðstýringar og
áherslu á að nýta þá
miklu möguleika sem
eru á að lækka verð
innlendrar fram-
Ieiðslu.“
og má mikið vera ef ekki er unnt
að koma íslensku búvöruverði niður
undir Stokkhólmsstigið.
Vandi bænda, ef vanda skyldi
kalla, er í aðalatriðum þær gífurlegu
framfarir sem orðið hafa í fram-
leiðslu búvara á þessari öld. Á árun-
um fyrir seinni heimsstyijöldina voru
ársverk í landbúnaði um 17.000,
kindakjötsframleiðslan var um 11
þúsund tonn og mjólkurframleiðsla
um 60 milljón lítrar. Nú eru ársverk
í hefðbundnum landbúnaði talin um
6.000, kindakjötsframleiðslan 9.000
tonn og mjólkurframleiðslan um 100
milljón lítrar. Samt verður að halda
aftur af bændum. Með nýtísku bú-
skaparháttum þarf varla nema 2.000
ársverk til að sýma innanlandsmark-
aði. Það væri gróft reiknað tíföldun
framfeiðslú á' ársverk' 'frá lðío og
Markús Möller
geri aðrir betur.
Gallinn er sá, að mikilli framleiðn-
iaukningu í atvinnugreinum með
þröngan markað fylgir oftast veru-
legur aðlögunarvandi. Færri komast
að en vilja, og ef samkeppni er óheft,
verða lífskjörin rýr og margir flosna
upp. Hver man ekki eftir örvæntingu
breskra prentara eða kolanámu-
manna? Aðferðirnar sem beitt hefur
verið gegn aðlögunarvandanum á
íslandi eru líkar því sem tíðkast
hafa í landbúnaði í ýmsum grannl-
öndum: Annars vegar að halda aftur
af framförunum með kvótastýringu
í hefðbundnum greinum og skatt-
lagningu í nýjum, og hins vegar stór-
brotin frumskógarækt millifærslna
og niðurgreiðslna í mjólkuriðnaðin-
um. Þótt stýringin á hveijum tíma
hafi verið tilraun til að bregðast við
raunverulegum vanda sem blasti við
bændastéttinni, þá hefur hún löngu
gengið sér til húðar. Lausnin er ekki
að stöðva framfarir, heldur að létta
aðlögunina.
Líkt og ólíkt
Það hefur komiði fram. I .urnræð-
unni, að ýmislegt f búvörusamnings-
drögunum sé keimlíkt því sem Sjálf-
stæðismenn hafa verið að ræða.
Rétt er það og ekki að.undra, því
bæði eru hagræðingarhugmyndirnar
alþekktar úr hagfræðibókum og al-
þjóðlegri umræðu og eins hefur
ýmislegt af því sem við höfum verið
að ræða síast inn í starf nefndarinn-
ar sem lagði grunninn að drögunum.
Sumt sem menn fussuðu og sveiuðu
yfir í Bændahöllinni þegar það lak
út frá okkur er nú komið hálfa leið
inn í búvörusamning og er síður en
svo ástæða til að sýta það. Þar ber
hæst að gera aðstoð við bændur til-
tölulega óháða framleiðslumagni,
þótt sjömannanefndin fræga gangi
þar skemmra en vert er. í stað þess
að binda stuðning við bændur því
skilyrði að þeir stundi alltof dýran
búskap á alltof litlum búum, er mun
hagkvæmara að gera stuðninginn
óháðan því hvort þeir halda áfram
eða taka upp annan starfa í heima-
byggð eða á nýjum vettvangi. Fleira
ber á milli. Samkvæmt fyrirliggjandi
tillögum yrði erfitt fyrir fullorðna
bændur að draga saman búskap en
búa áfram á jörðum sínum. Því er
hægt og skylt að breyta, engum er
metnaðarmál að hrúga saman fólki
í flóttamannabúðum í þéttbýli. Einn-
ig er skynsamlegt að tilkynna nú
þegar að kvótastýring verði afnumin
innan fárra ára.
Seljanlegur, áframhaldandi kvóti,
eins og nú er ráðgerður, stendur í
vegi fyrir verðlækkunum, enda þurfa
þá þeir sem áfram halda að kaupa
út hina sem hætta. Áframhaldandi
kvóti letur líka bændur til að draga
úr framleiðslu. Líklegt má telja að
fjölmargir fullorðnir bændur búi í
rauninni stærra en þeim hentar en
hiki við að selja kvóta og draga sam-
an af ótta við að með því dæmi þeir
jörðina í eyði um alla framtíð. Þar
fyrir utan eru höft og miðstýring
ekki uppáhaldsverkfæri sjálfstæðis-
manna.
Hvers vegna sérmeðferð?
. En hvers vegna á að styðja sér-
átakle&k'við 'bákið á bændúrn, þégar