Morgunblaðið - 13.04.1991, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1991
49
Hjördís Tryggvadóttir
Kvaran — Minning
Fædd 27. ágúst 1920
Dáin 6. mars 1991
Það var í anddyri Kaupfélags
Þingeyinga, við minnismerki Jakobs
Hálfdánarsonar, fyrsta kaupfélags-
stjóra á íslandi, að hrygg nágranna-
kona Hjördísar sagði mér látið
hennar að morgni 6. mars sl. Stað-
urinn var við hæfi, af því Hjördís
hafði „gegnt starfi“ kaupfélags-
stjórafrúar af miklum myndarskap
í samtals 41 ár, en andlátsfregn
hennar fannst mér berast full-
snemma. Hjördís var rétt liðlega
sjötug og ein af þeim manneskjum
sem alltaf stafaði frá svo mikið líf
og Jífsgleði.
Ég kveið því mjög að koma í
Safnahúsið á Húsavík, fyrsta sinni
eftir lát Hjördísar. Þar hafði hún
verið safnvörður og „húsmóðir" í
11 ár og ég bjóst við yfirþyrmandi
tómleikatilfinningu, en ég á margar
góðar minningar um Hjördísi og
þær hjálpa til að fylla tómið. Ég
minnist hennar með virðingu og
þökk. Ég man eftir mér sem barni
að leik á eldhúsgólfinu hjá henni.
Ég man eftir sérstæðu röddinni
hennar og glöðum hlátrinum er hún
leit inn i Árnahúsi hjá ömmu á
morgnana. Ég man líka eftir því
þegar Finnur leit inn siðdegis. Þá
sagði hann stundum að leiðin heim
að skrifstofu kaupfélagsins lægi í
gegnum Ámahúsið, hann kom inn
um norðurdyrnar og fór út um suð-
urdyrnar, oft eftir að hafa hitt Kinn-
unga hjá afa og ömmu, gamla sveit-
unga þeirra allra. Ég man eftir af-
mælisveislunum hans afa, er ég
sofnaði út frá glaðværum hlátri og
framandi angan af vindlum og víni
í staupum. Yfirleitt voru fáir góðir
vinir í þessum veislum, en Finn og
Hjördísi vantaði aldrei. Og eftir að
afi dó héldu þau áfram að heim-
sækja ömmu á afmælisdaginn hans,
fannst ekki við hæfí að minnast
vina sinna með sorg og sút.
Sumarið 1985 var mér treyst til
að gæta óskabarnsins þeirra Finns
og Hjördísar, safnanna í Safnahús-
inu á Húsavík, meðan þau tóku
sumarleyfi. Þá kynntist ég vel af
hve miklum myndarskap, alúð og
áhuga þau höfðu komið söfnunum
fyrir og af hve mikiili reisn þau
gegndu störfum sínum við þau. í
rúm átta ár hef ég starfað við frétt-
amennsku á Húsavík og hef því
haft tal af flestum þeim er sett
hafa upp sýningar í Safnahúsinu,
og einu hef ég tekið eftir í viðtölum
við þetta fólk, einróma lofi um elsk-
ulegheit, hjálpsemi og góða fyr-
irgreiðslu af hálfu Hjördísar og
Finns.
Um áramótin var Finnur sæmdur
fálkaorðunni af forseta íslands fyr-
ir störf sín að safnamálum. Síðasta
minning mín um Hjördísi er að ég
hitti hana í Kaupfélaginu og óskaði
henni til hamingju með þessa verð-
skulduðu viðurkenningu bónda síns,
en bætti því jafnframt við að mér
þætti hún eiga fyllilega sinn hlut
af viðurkenningunni þó nafnið
hennar hefði ekki verið nefnt í því
sambandi. Þá brosti Hjördís svo
undur fallega, brosi þeirrar konu
sem metur heiður eiginmannsins
framar sínum eigin, en með blik í
auga sem sýndi að henni þótti jafn-
framt svolítið gaman að þessu kven-
réttindatali.
Hjördís Björg Tryggvadóttir
Kvaran var prestsdóttir frá Mæli-
felli í Skagafirði. Foreldrar hennar
vom sr. Tryggvi Kvaran og Anna
Grímsdóttir Thorarensen frá
Kirkjubæ á Rangái’völlum. Eina
systur átti Hjördís, Jónínu, sem lést
1985, og fósturbróður, Kristmund
Bjarnason á Sjávarborg í Skaga-
firði.
Hjördís Björg hét eftir ömmu
sinni og afa, sr. Hjörleifi Einarssyni
frá Undirfelli í Vatnsdal og Björgu
Einarsdóttur, sem misst hafði mann
sinn og átti heima á Mælifelli á
uppvaxtarárum Hjördísar. Mjög
gestkvæmt var á Mælifelli og þar
hélt sr. Tryggvi skóla fyrir unglinga
sem voru að búa sig undir mennta-
skólanám. Snemma fékk Hjördís
að sitja á skólabekk með þessum
unglingum en síðar kostaði Björg
amma hennar hana til náms í Sam-
vinnuskólanum í Reykjavík. Það var
örlagarík skólaganga því er Hjördís
var nemandi í yngri deild, kynntist
hún skólabróður sínum, Finni
Kristjánssyni frá Halldórsstöðum í
Kinn, sem síðar varð eiginmaður
hennar.
Skólagöngu Hjördísar var þó
ekki lokið því Björg amma hennar
kostaði hana til náms í kvennaskól-
anum í Reykjavík 1937—1938.
Sr. Sighvatur Karlsson flutti
minningarræðu um Hjördísi við íjöl-
menna útför hennar frá Húsavíkur-
kirkju 14. mars sl. Hann hefur góð-
fúslega veitt leyfi sitt til birtingar
Jónas Gunnlaugs-
son - Kveðjuorð
Fæddur 19. júní 1910
Dáinn 20. mars 1991
Okkur langar til að minnast afa
okkar í fáum orðum. Nú er hann
elsku afi okkar, Jónas Gunnlaugs-
son, farinn frá okkur.
Afi þurfti á hvíldinni að halda,
því hann átti við veikindi að stríða.
Hann lést á sjúkrahúsinu á Akra-
nesi 20. mars sl.
Við munum geyma góðar minn-
ingar í hjörtum okkar og minnumst
hans fyrir allar góðar stundir sem
við áttum með honum.
Ekki er langt síðan hún amma
okkar dó, tæplega eitt ár. Við mun-
um sakna þeirra mikið og minning-
ar þeirra munu lifa með okkur.
Við viljum senda börnum þeirra,
barnabörnum og barnabarnabörn-
um innilegar samúðarkveðjur og
biðjum Guð að gefa þeim styrk.
Megi afi okkar hvíla í friði og í
góðum höndum Guðs.
Margs er að minnast,
margterhéraðþakka.
Guði sp lof fyrir liðna tíð.
Margseraðminnast,
margs er að sakna,
Guð þerri tregatárin stríð.
Heiðrún, Viðar, Kolbrún,
Auður, Sigurveig, Hildur,
Berglind og Hrund, Jakaseli.
•,_____ ____________ . . .
gestum af miklum myndarskap, en
gestagangur fylgdi starfi Finns líkt
og á Svalbarðseyri. Hjördís var
kaupfélagsstjóranum stoð og stytta
og er um hægðist á heimilinu hóf
hún störf hjá kaupfélaginu í ýmsum
deildum þess. Margir starfsfélag-
arnir urðu góðir vinir hennar.
Hjördís hafði mikinn áhuga á
bókmenntum og það leið ekki sá
dagur að hún Iæsi ekki ljóð. Hún
var einnig hagyrðingur góður en
fór dult með þá gáfu sína.
Um áramótin 1979—1980 urðu
kaflaskipti í lífi þeirra hjóna. Finnur
hætti sem kaupfélagsstjöri eftir 41
ár en tók við stöðu forstöðumanns
Safnahússins á Húsavík. Þeirri
stöðu hefur hann gegnt síðan með
Hjördísi fast við hlið sér. Þau hafa
einnig annast útgáfu Árbókar Þing-
eyinga, sem er mikið starf og gefið
út Safnarit til styrktar Safnahús-
inu.
Safnahúsið var formlega opnað
í maí 1980 og síðan hafa margir
gengið þar um sali og orðið margs
fróðari um þingeyska menningu
undir leiðsögn Finns og Hjördísar.
Safnahúsið er nú fullnýtt og ver-
ið er að byggja viðbyggingu sem
m.a. á að hýsa sjóminjasafn. Söfnin
sem Finnur og Hjördís settu upp
eru: Byggðasafn, náttúrugripasafn,
myndlistasafn, ljósmyndasafn og
skjalasafn, sem mun hafa verið
uppáhaldsstarfsvettvangur Hjördís-
ar, en uppsetning þess hefur kostað
gífurlega vinnu sejn hvergi er kast-
að til höndunum. í safninu er einn-
ig kapella með kirkjumunum og
þrjár minningarstofur.
Hjördís kunni vel þá list að taka
á móti gestum Safnahússins, af
mikilli reisn, hlýju og eðlislægri ís-
ienskri gestrisni. Nú stendur Finnur
einn eftir í starfi sínu og á heimil-
inu og tekur sínum mikia missi af
karlmennsku og skynsemi. Einstök
kona hefur fylgt honum um rúm-
lega hálfrar aldar skeið og slíka
samfylgd ber vissulega að þakka.
Ég bið góðan guð að styrkja Finn
og fjölskyldu hans.
Ingibjörg Magnúsdóttir
Kveðja:
Pálmi J
Kveðja frá Kringiunni
Pálmi Jónsson í Hagkaup er fall-
inn frá á 68. aldursári. Með honum
er genginn einn helsti brautryðjandi
smásöluverslunar hér á landi á síð-
ustu áratugum og frumkvöðull að
byggingu verslunarmiðstöðvarinn-
ar Kringlunnar.
Pálmi gekk ekki heill til skógar
hin síðari ár en fylgdist þrátt fyrir
það ótrauður með vexti og fram-
gangi Kringlunnar og fyrirtækja
sinna.
Ekki er hægt að segja að Pálmi
hafi verið maður fjölmiðlanna og
hann hafði sig lítið í frammi á opin-
berurn vettvangi, en lét verkin tala.
Verslunarrekstur var ævistarf
Pálma. Fyrir rúmum þremur ára-
tugum stofnaði hann Hagkaup. Allt
frá upphafi hefut' Hagkaup rutt
brautina og innleitt margar nýjung-
ar í verslunarháttum hér á landi.
Undir öruggri stjórn Pálma hefur
fyrirtækið þróast úr lítilli póstversl-
un í stærstu verslunarkeðju lands-
ins.
Þetta gerðist ekki baráttulaust.
Margir reyndu að standa á móti
tilraunum Pálma til framfara, en
honum tókst að koma flestum hug-
sjónum sínum í framkvæmd með
framsýni og dugnaði.
Hann fylgdist vel með þróun í
viðskiptaháttum og því sem var að
gerast á þessu sviði, bæði austan
hafs og vestan. Er þeir Hagkaups-
menn fóru í byijun síðasta áratugar
að huga að byggingu aðalstöðva
fyrir fyrirtækið, var víða leitað
fanga og m.a. til erlendra sérfræð-
inga í verslunarrekstri og byggingu
stórverslana. Eftir ítarlega athugun
var ákveðið að reisa verslunarsam-
stæðu í nýja miðbænum í Reykja-
vík, þar sem viðskiptavinir gætþ
ónsson
sinnt erindum sínum undir einu
þaki óháð veðri og vindum.
Þegar í upphafi var sett það
markmið að verslunarmiðstöðin
gæfi ekki eftir því besta, sem þekk-
ist i verslun og viðskiptum erlendis.
Húsið reis og var gefið nafnið
Kringlan.
Bygging Kringlunnar er með
stærstu verkefnum sem einkafyrir-
tæki hefur ráðist í hér á landi.
Verkefnið var báéði umfangsmikið
og áhættusamt. Mikil vinna var lögð
í allan undirbúning byggingarinnar
og einnig voru farnar óhefðbundnar
leiðir við fjármögnun hennar. Það
er ljóst að ef framsýni, dirfsku og
þrautseigju Pálma heitins Jónsson-
ar hefði ekki notið við væri Kringl-
an ekki til í dag.
Kringlan er glæsilegur minnis-
varði um mikið og heilladrjúgt lífs-
starf Pálma heitins. Við sem höfum
fengið að taka þátt í Kringluævin-
týrinu með Pálma, erum honum
þakklát fyrir þann stórhug og dugn-
að er hann sýndi við að láta þessa
hugsjón sína verða að veruleika.
Verk Pálma munu lifa áfram í nafni
Hagkaups, þessa stærsta verslunar-
fyrirtækis landsins og halda þannig
minningu hans á lofti um ókomna
tíð.
Að leiðarlokum vottum við eigin-
konu hans, Jónínu S. Gísladóttur,
börnum og öðrum ættingjum dýpstu
samúð vegna fráfalls brautryðjand-
ans Pálma Jónssonar.
Vegna mistaka við birtingu
þessarar kveðju í blaðinu í gær
eru þau birt hér aftur um leið
og beðist er velvirðingar á mis-
tökunum.
+
Okkar bestu þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við fráfall
móður okkar, tengdamóður og ömmu,
EYGERÐAR BJARIMFREÐSDÓTTUR,
Stigahlíð 20,
Reykjavík.
Jarðarförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Hafþór Ingi Jónsson, Kristin Egilsdóttir,
Helga María Jónsdóttir, Ingimundur Magnússon
og barnabörn.
á kafla úr ræðunni þar sem greinir
frá brúðkaupi og sambúð Finns og
Hjördísar:
„Þau Finnur gengu í hjónaband
að Mælifelli 9. september 1939 og,
þau voru síðustu hjónin sem sr.
Tryggvi gifti en hann lést skömmu
síðar. Það var heiðríkja og algjört
logn þegar þau giftu sig. Þá varð
ömmu hennar að orði: „Mikið verð-
ur þetta gott hjónaband. Ég sé það
á heiðríkjunni og logninu."
Þegar verið var að undirbúa
brúðkaupið þá kom í ljós að Hjör-
dís vildi láta syngja sálminn „Á
hendur fel þú honum“. Það leist
föður hennar ekki á, né heldur
tengdaföður hennar, Kristjáni á
Halldórsstöðum, sem hafði verið
kirkjuorganisti í Ljósavatnskirkju í
40 ár. En þeir sögðu að þetta væri
jarðarfararsálmur. Þá sagði Hjör-
dís: „Þetta er ekki jarðarfararsálm-
ur. Þetta er fyrirbænasálmur og
veitir manni nokkuð af því að fá
góðar fyrirbænir við þessar kring-
umstæður."
Þá gekk amma hennar fram fyr-
ir skjöldu og Hjördís fékk sinn fyrir-
bænasálm: „Á hendur fel þú hon-
um.“
Síðar er þau héldu upp á 50 ára
brúðkaupsafmæli sitt í hálöndum
Skotlands þá sagði Hjördís við Finn:
„Sjáðu hvað spádómur ömmu
minnar hefur ræst með heiðríkjuna
og lognið og hvað fyrirbænasálmur-
inn minn „Á hendur fel þú honum“
hefur reynst okkur vel.“
Þess má geta í þessu sambandi
að hjónaband þeirra einkenndist af
mikilli vináttu og samvinnu. Þau
voru svo sannarlega sem einn mað-
ur í hveiju því sem þau tóku sér
fyrir hendur. Þau voru svo samstíga
að eitt skóhljóð barst af för þeirra
um lífsins veg.
Þegar hún var 19 ára gömul
fluttist hún í Þingeyjarsýslu. Hún
hafði einu sinni áður komið í þá
sýslu með hóp unglinga úr Skaga-
firði. Þeir stoppuðu þá við Ljósa-
vatn, þar sem skógurinn er. En hún
hafði að eigin sögn aldrei séð skóg-
arhríslu fyrr. Hún var svo hrifin
af skóginum að hún sagði: „Ég
ætla að ná mér í Þingeying.“ Það
urðu orð að sönnu.“
Finnur og Hjördís hófu búskap
sinn að Halldórsstöðum í Kinn 1939
en fluttu síðar að Svalbarðseyri þar
sem Finnur var kaupfélagsstjóri í
14 ár. Segir hann að á þeim árum
hafí aldrei liðið gestlaus dagur á
heimili þeirra.
Á Svalbarðseyri fæddust Hjördísi
og Finni öll þijú börnin _ þeirra:
Tryggvi sem kvæntur er Áslaugu
Þorgeirsdóttur, en þau búa á Húsa-
vík; Guðrún sem gift er Pálma
Karlssyni. Þau búa í Kópavogi;
Anna sem er gift Ólafi Gunnars-
syni. Þaú búa einnig í Kópavogi.
Hjördís og Finnur eiga átta barna-
börn og tvö barnabarnabörn.
Finnur tók við starfi kaupfélags-
stjóra Kaupfélags Þingeyinga 1953
og þá flutti fjölskyldan til Húsavík-
ur. Þau bjuggu fyrstu árin í For-
mannshúsinu við Garðarsbraut, en
byggðu síðan einbýlishúsið að Ket-
ilsbraut 23, og þar hafa þau hjónin
ræktað upp myndarlegan tijágarð.
Hjördís bjó manni sínum fallegt
heimili. Með gleði tók hún á móti