Morgunblaðið - 13.04.1991, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1991

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Hámark hræsninnar
Alþýðubandalagið hefur kynnt
sérstaka kosningaáætlun
um bætt kjör láglaunafólks í
gegnum skattakerfíð. Hækka
skal skattleysismörk og bama-
bætur og húsaleigustyrkir
greiddir. Formaður flokksins,
Olafur Ragnar Grímsson, er sér-
stakur boðberi áætlunarinnar og
kynnti hana á forsíðu Þjóðviljans
sl. miðvikudag. Hann segir þar,
að útreikningar hans sýni, að til
láglaunafólksins sé hægt að flytja
allt að 2 þúsund milljónir króna
með sérstökum 10% hátekju-
skatti. Sérstakur skattur á fjár-
magnstekjur (sparifé) geti gefið
þijá til fjóra milljarða og loks séu
hugmyndir um aðrar álögur, sem
geti gefíð fjóra til sex milljarða.
Fjármálaráðherrann er hér að
kynna áætlun um allt að 12 millj-
arða króna nýja skattheimtu fái
hann til þess áframhaldandi völd.
Hafa þarf í huga, að Steingrímur
Hermannsson, forsætisráðherra,
hefur tekið undir nauðsyn skatta-
hækkana vegna gífurlegs halla
ríkissjóðs.
Miðstýring og útþensla ríkisins
hefur verið þungamiðjan í efna-
hagsstefnu Alþýðubandalagsins
og foringja þess. Þeir virðast telja
hlutverk sitt að keyra alla lands-
menn niður að fátækramörkum
í stað þess að lyfta láglaunafólk-
inu upp til velsældar. Forysta
Alþýðubandalagsins hefur ekkert
lært af hruni kommúnismans í
Austur-Evrópu og skilur ekki
ástæður efnahagslegs skipbrots
miðstjómarvaldsins. Forystu-
mennirnir stefna enn að miðstýr-
ingunni og ríkisafskiptunum, sem
hneppt hafa íbúa' Austur-Evrópu
í fjötra ófrelsis og kæft framtaks-
vilja einstaklinganna.
Kosningaáætlun Alþýðu-
bandalagsins sýnir, að foringjar
þess halda að leiðin til bættra
kjara láglaunafólks sé aukin
skattheimta. Þeir vilja hækka
laun þess með uppbótum teknum
af launum þeirra sem betur eru
settir. Þeir skilja ekki, að eina
raunhæfa leiðin til bættra kjara
er aukinn hagvöxtur og niður-
skurður ríkisútgjalda. Það þarf
að stækka þjóðarkökuna svo
meira sé til skiptanna, t.d. með
stóriðju, en það mega Alþýðu-
bandalagsmenn ekki heyra nefnt.
Ólafur Ragnar Grímsson virð-
ist ekki skilja, að hann útdeilir
úr ríkissjóði fé, sem er afrakstur
vinnu og strits launþega. í hvert
sinn, sem hann eykur útgjöldin,
verða launþegar að leggja á sig
meiri vinnu eða minnka neyzluna.
Alþýðubandalagið boðar enn
einu sinni sérstakan skatt á spari-
fé. Kannanir sýna þó, að eigend-
ur stærsta hluta sparifjárins eru
ungmenni, sem eru að safna sér
fyrir íbúð, og gamalt fólk, sem
hefur lagt fyrir til elliáranna.
Ríkissjóður er í gífurlegri þörf
fyrir lánsfé. Áætlað er, að hann
þurfi á þessu ári sjö krónur af
hveijum tíu af nýjum spamaði í
landinu. Aukinn sparnaður lands-
manna er brýn nauðsyn til að
íjármagna lánsfjárþörf opinberra
aðila, fyrirtækja og einstaklinga.
Skattlagning vaxtatekna af al-
mennu sparifé fælir fólk frá því
að spara. Það þýðir, að eftirspurn
eftir lánsfé þrýstir upp vöxtunum
og auknar erlendar lántökur auka
verðbólguna. Skattlagning
vaxtatekna af almennu sparifé
er því fráleit stefna við núverandi
aðstæður.
Áætlun Alþýðubandalagsins
um húsaleigustyrki mun hafa í
för með sér nýtt ríkisbákn og
sóun verðmæta, sem betur væri
varið til að lyfta láglaunafólki upp
til bættra lífskjara með öðrum
hætti, auk þess sem það er niður-
lægjandi fyrir vinnandi fólk að
verða styrkþegar með þessum
hætti.
Jón Baldvin Hannibalsson, fv.
fjármálaráðherra^ hefur nýlega
upplýst, að Ólafur Ragnar
Grímsson hafi rýrt kjör launþega
verulega með því að ákvarða
skattleysismörk 57 þúsund krón-
ur í stað 65 þúsund, sem þau
ættu að vera, ef fylgt hefði verið
verðlagshækkunum eins og
ákveðið var, þegar staðgreiðslan
var tekin upp. Þetta er framlag
formanns Alþýðubandalagsins til
bættra kjara láglaunafólks, sem
hann þykist bera fyrir bijósti.
Fjármálaráðherrann hefur haft í
hendi sér að hækka skattleysis-
mörkin, en nú, fáum dögum áður
en hann lætur af embætti, kynn-
ir hann sérstaka áætlun sína þess
efnis. Það er hámark hræsninnar.
Fj árm ál aráðherrann hefur
ekki talið ríkissjóð aflögufæran
til að bæta kjör láglaunafólks.
Peningar hafa þó ekki verið
vandamál, þegar ráðherrar Al-
þýðubandalagsins vilja skreyta
sig með kosningafjöðrum. Stutt
er síðan fjármálaráðherra fékk
lánsfjárheimildir upp á nær 27
milljarða, landbúnaðarráðherr-
ann hefur undirritað 30-40 millj-
arða búvörusamning, samgöngu-
ráðherrann áætlar að byggja
jarðgöng fyrir tíu milljarða,
grunnskólalög menntamálaráð-
herra kosta 8 milljarða. Alþýðu-
bandalagsráðherrarnir undirrita
verksamninga daglega . sem
skuldbinda ríkissjóð til framtíðar
upp á nokkra milljarða. Nýkeypt
sláturhús SS mun endurbætt
kosta 730 milljónir. íjóðarbók-
hlaðan er þó hálfbyggð.
Ráðherrar Alþýðubandalags-
ins ausa fé á báðar hendur úr
opinberum sjóðum, en það er
fjárskortur, þegar bæta skal kjör
láglaunafólksins. Kosningaáætl-
un Alþýðubandalagsins er ætlað
að fela þá staðreynd.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1991
31
Morgunblaðið/KGA
Ragnar Björnsson flytur erindi fyrir hönd Blindravinafélagsins. Aðrir á myndinni frá vinstri eru Ásta
B. Þorsteinsdóttir, formaður Þroskahjálpar, Ragnheiður Davíðsdóttir, táknmálstúlkur, og Arnór Helgason.
Ráðstefna um fjölmiðla og fatlaða;
Blindir vilja dagblöðin
sín í tölvutæku formi
RÁÐSTEFNA um fjölmiðla og fatlaða var haldin í menningarmiðstöð-
inni í Gerðubergi í gær í boði landssamtakanna Þroskahjálpar og
Öryrkjabandalags Islands. Markmið ráðstefnunnar var að vekja at-
hygli fjölmiðlafólks á rétti fatlaðra til að fylgjast með frétta- og
menningarefni í fjölmiðlum en gestafyrirlesarar voru ritstjórar, fjöl-
miðlamenn og aðrir er tengjast málinu.
Að sögn Ástu B. Þorsteinsdóttur,
formanns Þroskahjálpar, var meg-
inþema ráðstefnunnar á hvern hátt
fjölmiðlarnir gætu mætt þörfum
þessa fólks.
Ásta sagði að miklu skipti að
mál í dagblöðum væri sett fram á
aðgengilegan hátt, að letur væri
skýrt og stórt og myndmál tengt
texta. Þetta myndi gagnast andlega
þroskaheftum, sjónskertum og öldr-
uðu fólki. „Við viljum ná samstarfí
við fjölmiðla um að leysa þessi mál
og að dagblöðin sinni þessum hóp-
um meira en verið hefur. Ekki
væri fráleitt að hugsa sér að viku-
legt fréttayfirlit birtist í dagblöðum
á aðgengilegu máli. Blindir hafa
ekki getað nýtt sér dagblöðin fram
að þessu en framtíðin er sú að blind-
ir fái dagblöðin í tölvutæku formi,
á tölvudisklingi, og geti hlustað á
það sem í blöðunum stendur í gegn-
um talgervil," sagði Ásta.
Hún sagði að þetta yrði kostnað-
arsamt en Öryrkjabandalag íslands
og Háskólinn hefðu átt samvinnu
um að þróa íslenskan talgervil sem
nú er að verða tilbúinn. Hún sagði
að ekkert væri lengur því til fyrir-
stöðu tæknilega séð að senda blind-
um manni diskling með blaðburðar-
barninu á morgnana. Stóra málið
væri hver ætti að bera kostnað af
þessu en hagsmunasamtök fatlaðra
vilji hefja umræðu um á hvern hátt
hægt væri að standa að þessu. Vel
mætti hugsa sér að félags- og
menntamálaráðuneyti kæmi að
þessu máli.
Hún sagði að heyrnarlausir hefðu
einna mest látið í sér heyra hvað
varðaði aðgengilegt sjónvarp og
gert kröfu um textað efni og tákn-
mál. Það væri krafa hagsmunasam-
takanna að litið væri á þetta fólk
sem aðra neytendur og þeirra þörf-
um mætt. Heyrnarlausir hafa haft
5 mínútna táknmálsfréttatíma sem
þeir stýra sjálfir og bera sjálfir
kostnað af. Áðeins tækist að miðla
um 5% af fréttum dagsins í tákn-
málsfréttatímanum vegna þröngra
tímamarka. „Þetta er spurning um
það hvort fatlað fólk njóti borgara-
réttinda í lýðræðisþjóðfélagi, að
vera upplýstur,“ sagði Ásta.
I erindi sem Inga Jóna Þórðar-
dóttir, formaður útvarpsráðs, flutti
á ráðstefnunni, kom fram að stefnt
væri að því á afmæli Ríkissjón-
varpsins í haust að setja á laggirn-
ar svonefnt textavarp sem miðlað
getur ritmálsfréttum og öðrum upp-
lýsingum jafnt til fatlaðra sem ann-
arra.
Ásta kvaðst ekki telja að stofna
ætti til sérstakra fjölmiðla sem
tækju tillit til þarfa fatlaðra. „Við
höfum reynt að tryggja fötluðum
jafnrétti og sambærileg lífskjör á
við aðra. Þetta byggir á því að fatl-
aðir séu þátttakendur á öllum svið-
um samfélagsins og aðlaga samfé-
lagið að þeirra þörfum eftir því sem
kostur er. í því felst meðal annars
að gera fjölmiðlana aðgengilega
fyrir fatlaða. Við fmnum hljóm-
grunn og höfum trú á því að þetta
skili sér. Það er ágætt að hefja
þessar viðræður núna við þá sem
eru ráðandi í fjölmiðlaheiminum,"
sagði Ásta.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir KRISTÓFER M. KRISTINSSON
Vestur-Evrópusambandið:
Vettvangur allra Evrópu-
ííkja eða einskorðað við EB?
Það var Francois Mitterrand Frakklandsforseti (t.h) sem átt frum-
kvæði að því að endurvekja Vestur-Evrópusambandið, samráðsvett-
vang níu Evrópuríkja á sviði varnarmála. Sagt er að Frakkar telji
þetta heppilega leið til að teysta áhrif sín á vettvangi evrópskra
öryggis- og varnarmála og að þeir vilji með þessum hætti auka á
ný samstarf sitt við önnur ríki Atlantshafsbandalagsins en Frakkar
hættu að taka þátt í hernaðarsamstarfi NATO árið 1966. I Þýska-
landi fer fram lífleg umræða um framtíðarhlutverk Þjóðverja í vörn-
um Vesturlanda. Helmut Kohl kanslari (t.v) vill að sljórnarskrá lands-
ins verði breytt þannig að beita megi þýskum hersveitum utan skil-
greinds varnarsvæðis Atlantshafsbandalagsins.
í umræðum um öryggis- og
varnarmál í Evrópu ber Vestur-
Evrópusambandið (Western
Europen Union) æ oftar á góma
sem sameiginlegan vettvang
Evrópuríkjanna innan Atlants-
hafsbandalagsins (NATO). Innan
V estur-E vr ópusambandsins
(VES) eru níu Evrópuríki sem
öll eru jafnframt aðilar að Evr-
ópubandalaginu (EB). Aðild að
EB hefur þó engan veginn verið
skilyrði fyrir aðild að VES enda
VES tíu árum eldra að stofni til.
Þannig voru Bretar í hópi þeirra
fimm Evrópuríkja (Bretland,
Frakkland, Belgía, Holland og
Lúxemborg) sem undirrituðu
Brusselsáttmálann 1948. Kjarni
sáttmálans var gagnkvæm trygg-
ing á landamærum og yfirlýsing
um að árás á eitt ríkjanna bæri
að líta á sem árás á þau öll. Þetta
varð ári síðar grundvöllur Wash-
ington-sáttmálans sem lagði
grunninn að NATO. VES sprett-
ur síðan upp úr viðleitni Banda-
ríkjanna til að taka Þýskaland
inn í varnarsamstarf Evrópuríkj-
anna 1954.
Með aðild ítala og Þjóðveija urðu
aðildarríkin sjö, þeim fjölgaði ekki
aftur fyrr en með aðild Spánar og
Portúgals fyrir þremur árum, 14.
nóvember 1988. Enn sem komið er
hafa aðildarríki VES ekki sett fram
neinar tæmandi reglur um aðildar-
umsóknir. Það er t.d. ekki ljóst
hvort aðild að NATO et skilyrði
fyrir aðild að VES og hvort sama
gildi um EB. Frá því að Bretar
gengu í EB hafa VES-ríkin átt það
sameiginlegt að vera öll jafnframt
í Evrópubandalaginu.
Hlutverk VES
Segja má að Vestur Evrópusam-
bandið hafi sofið Þyrnirósarsvefni
í þijátíu ár. Atlantshafsbandalagið
yfirtók það hlutverk sem samband-
inu hafði verið ætlað og ef frá er
talin tilraun Frakka til að endurlífga
sambandið 1973 gerðist næsta fátt
innan þess fram til 1983 að Franco-
is Mitterrand Frakklandsforseti átti
frumkvæði að því að blása í sam-
bandið nýju lífi. Eftir að Bretum
var synjað um aðild að EB 1963
gegndi VES gagnlegu hlutverki
sem samráðsvettvangur EB-ríkj-
anna og Breta en utanríkisráðherr-
ar sambandsins hittust reglulega.
Innan sambandsins eru tvær stofn-
anir, annars vegar skrifstofur fram-
kvæmdastjórnar sem eru í London
og hins vegar þingmannasamband
sem hefur aðsetur í París. Rætt
hefur verið um að flytja höfuðstöðv-
ar VES til Brussel og tengja þær
NATO á þann hátt að fastafulltrúar
VES-ríkjanna hjá NATO verði að
sama skapi fastafulltrúar við VES.
Innan EB eru skiptar skoðanir
um hlutverk VES en frá 1984 hefur
sambandið verið vettvangur um-
ræðu um öryggis- og varnarmál
innan EB. Það fyrirkomulag hefur
hentað hlutleysi íra ágætlega og
gæti skipt miklu fyrir aðild Aust-
urríkis og Svíþjóðar að EB. Margir
telja að í framtíðinni henti VES
best sem brú á milli NATO og EB.
Þeir sem metnaðarfyllri eru fyrir
hönd EB hafa hins vegar lagt til
að VES verði innlimað í EB og
Brusselsáttmálinn gerður að hluta
af sáttmálum Evrópubandalagsins.
Inn í þessa umræðu fléttast hug-
myndir um evrópskar hraðsveitir
sem beita mætti í átökum þar sem
henta þætti. VES hefur þá sérstöðu
í samanburði við NATO að vera
ekki bundið ákveðnu landsvæði sem
m.a. gerði aðildarríkjum sambands-
ins kleift að nota VES til samráðs
og samræmingar á aðgerðum við
Persaflóa.
Það er hins vegar talið veikja
VES að tvær NATO-þjóðir innan
EB eru ekki aðilar að sambandinu,
Danmörk og Grikkland. Þá eru þrjú
aðildarríkja NATO í Evrópu utan
EB, ísland, Noregur og Tyrkland.
Tyrkir hafa lýst áhuga sínum á
aðild og Norðmenn eru og taldir
líklegir aðilar en Islendingar hafa
hins vegar lagt áherslu á að fullt,
samráð sé við þá haft án þéss að
taka afstöðu til aðildar.
Bandaríkjamenn hafa varað EB-
ríkin við því að halda hluta Evrópu-
ríkjanna í NATO utan við varnar-
samstarfíð og sömuleiðis hafa þeir
lagst gegn því að EB-ríkin samræmi
afstöðu sína í öryggis- og varnar-
málum sín á milli, það eigi að vera
megintilgangur NATO að vera
slíkur vettvangur fyrir öll aðild-
arríkin. Það þótti tíðindum sæta að
í tengslum við auka leiðtogafund
EB í Lúxemborg 8. apríl hittust
utanríkisráðherrar bandalagsins
undir merkjum VES til að fjalla um
ástandið við Persaflóa að Ioknu
stríði. írum og Tyrkjum, vegna
sérstakra hagsmuna, var boðið að
senda áheyrnarfulltrúa á fundinn.
Á ríkisstjórnaráðstefnu EB um auk-
ið pólitískt samstarf hefur VES
borið á góma. Samkomulag er um
mikilvægi sambandsins sem hins
evrópska stólpa í varnarsamstarf-
inu innan NATO en óleyst pólitískt
vandamál er staða Evrópuríkjanna
sem standa utan við sambandið.
Ef VES tengist EB á formlegan
hátt er ljóst að aðild að VES hlýtur
að byggjast á aðild að EB og verði
aðild að NATO ekki skilyrði munu
tengslin við það verða lausari.
í umræðum um hlutverk VES í
framtíðinni hefur verið lögð áhersla
á mikilvægi þess að treysta hags-
muni þeirra Evrópuríkja sem standa
utan við sambandið. Hefur m.a.
verið stungið upp á að þau geti
sent áheyrnarfulltrúa á ráðherra-
fundi þegar tilefni gefst til. Vafa-
samt þykir að NATO-þjóðirnar sem
standa utan við VES sætti sig við
slíkt fyrirkomulag. Rökin eru þau
að varnir Evrópu megi ekki verða
innanhússmál hjá EB.
Hraðsveitir
Nýlega setti framkvæmdastjóri
VES, Willem van Eekelen, fram
hugmyndir um stofnun sérstakra
evrópskra hersveita sem beita
rnætti í átökum í Mið- og Austur-
Evrópu. Hugmyndin virðist byggj-
ast á þeirri trú að her án aðildar
Bandaríkjamanna væri þolanlegri
íhlutun. Þessari hugmynd hefur
verið vísað á bug af flestum sem
um hana hafa fjaliað. Bent er á að
það stangist á við öll grundvallar-
viðhorf aðildarríkja NATO að fara
í herleiðangra í austurátt í hvaða
tilgangi sem er. Líklegasta skýring-
in á orðum van Eekelen er talin sú
að hann líkt og Jacques Delors,
forseti framkvæmdastjórnar EB, sé
að henda á loft hugmyndum til að
sjá hveijum verði hafnað. Ljóst er
að þau urðu örlög þessarar tillögu.
Jóhannes Nordal, Seðlabankastjóri:
Ríkisbankar hafa engu hlutverki að
gegna á frjálsum fjármagnsmarkaði
-og- eng-in haldbær rök eru lengur fyrir stj órnmálalegum áhrifum á þeim vettvangi
„Á frjálsum fjármagnsmarkaði hafa ríkisbankar engu sérstöku hlut-
verki að gegna og engin haldbær rök eru fyrir því að stjómmálaleg
áhrif eigi lengur nokkuð erindi á þessum vettvangi," sagði Jóhannes
Nordal bankastjóri Seðlabankans í erindi sem hann flutti á þingi Sam-
bands íslenskra bankamanna í gær. í erindi sínu vitnaði Jóhannes m.a.
í skýrslu sem Seðlabankinn fékk erlent ráðgjafafyrirtæki í bankamál-
um, Spicer & Oppenheim, til að gera fyrir skömmu um áhrif hinna
öru breytinga sem einkavæðing ríkisbankanna hefur haft í för með sér
á undanförnum misserum. Hann ságði fyrirtækið hafa lagt mikla
áherslu á að draga yrði úr pólitískum áhrifum á ákvarðanir bankanna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fremst á myndinni eru Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, Sigurð-
ur Blöndal, fyrmm skógræktarsljóri, verðlaunahafinn Garðar Péturs-
son, og Kristján Ragnarsson, sem var formaður dómnefndar.
Skilti við hafnir
„Eftir þær breytingar, sem orðið
hafa á starfsemi og skipulagi banka-
kerfisins undanfarin ár, verða ríkis-
bankarnir að standast samkeppni við
aðrar innlánsstofnanir og fjármála-
fyrirtæki án þess að njóta nokkurra
fríðinda, sem máli skipta," sagði Jó-
hannes.
„Eigi þeir að geta stáfJTst þessa
samkeppni, þurfa þeir að vera jafn
kröfuharðir um útlánsvexti og öryggi
lánveitinga eins og aðrir á markaðn-
um. Ef þeir láta undan þrýstingi,
t.d. með því að halda uppi rekstri til
að tryggja atvinnu, auka þeir stór-
lega tapsáhættu sína og veikja þann-
ig samkeppnisstöðu sína gagnvart
öðrum fjármálafyrirtækjum. Og ef
þeir eru neyddir til þess af stjórn-
málaástæðum að taka lægri vexti
en aðrir á markaðnum, veikja þeir
afkomu sína og samkeppnisstöðu og
stefna bæði eiginfjárhagstöðu sinni
og markaðshlutdeild í hættu,“ sagði
Jóhannes.
Hann sagði því allt bera að sama
brunni. Á frjálsum fjármagnsmark-
aði hefðu ríkisbankar engu sérstöku
hlutverki að gegna og engin haldbær
rök væru fyrir því, að stjórnmálaleg
áhrif ættu lengur nokkuð erindi á
þessum vettvangi. Jóhannes sagðist
einkum sjá tvo kosti þegar svo væri
komið. Fyrri kosturinn væri sá, að
ríkið ætti bankana áfram, en byggi
svo um hnútana að þeir yrðu reknir
eingöngu með viðskiptaleg sjónarmið
fyrir augum og án annarra mark-
miða af hálfu ríkisins en að þeir
gæfu sem bestan arð. Hinn kosturinn
væri að ríkið losaði sig út úr þessum
rekstri og seldi bankana einkaaðilum.
„Ég tek fyllilega undir þá skoðun
Spicer & Oppenheim, að nauðsynlegt
sé að gera veigamiklar breytingar á
starfsháttum ríkisviðskiptabanka,
jafnvel þótt þeir verði áfram í ríkis-
eign. Sérstaklega leggur fyrirtækið
áherslu á það, að draga þurfi úr
pólitískum áhrifum á ákvarðanir
bankanna, ef þeir eiga að geta verið
samkeppnishæfir við aðrar fjármála-
stofnanir á viðskiptalegum grund-
velli,“ sagði Jóhannes.
Hann sagði að í þessu efni benti
fyrirtækið einkum á óeðlileg áhrif
bankaráða á viðskiptalegar ákvarð-
anir, svo sem í vaxtamálum. Einnig
þyrfti að draga skýrari línur milli
ábyrgðar bankastjórna annars vegar,
en þær yrðu að hafa vald til að
stjórna rekstri bankans á viðskipta-
legum grundvelli, og bankaráðanna
hins vegar, sem réðu bankastjórana
og gætu sagt þeim upp starfi, en
gegndu að öðru leyti fyrst og fremst
eftirlitshlutverki.
„í samræmi við þetta er nauðsyn-
legt, að bankastjómirnar ráði alla
starfsmenn sem undir þær heyra,
þ.á.m. aðstoðarbankastjóra og úti-
bússtjóra, sem ný eru ráðnir af
bankaráðum. Spicer & Oppenheim
telur reyndar heppilegast, að einn
aðalbankastjóri sé ábyrgur fyrir
rekstri hvers banka gagnvart banka-
ráði,“ sagði Jóhannes.
Hann sagðist ekki sjá að nein
haldbær rök væru lengur fyrir því,
að ríkið tæki þátt í bankastarfsemi.
Þvert á móti myndi ríkið hafa af því
beinan fjárhagslegan hag að losa sig
út úr þessum rekstri. Þar sagði hann
einkum þrennt koma til. í fyrsta lagi
ætti ríkið mikið fjármagn bundið í
eigin fé ríkisviðskiptabankanna, sem
betur væri varið til annarra þarfa,
t.d. til niðurgreiðslna á dýrum lánum
ríkissjóðs. í öðru lagi myndi ríkissjóð-
ur með þessu losna við verulega
áhættu, sem fylgir ábyrgðum hans
á skuldbindingum ríkisviðskipta-
bankanna innan lands og utan. Loks
myndi hann losna við þá kvöð að
leggja ríkisviðskiptabönkunum til
nýtt eigið fé, ef þess gerðist þörf
vegna rekstrarörðugleika eða vegna
þess, að auknar kröfur yrðu í fram-
tíðinni gerðar til eiginfjárstöðu við-
skiptabanka.
Jóhannés nefndi nokkur atriði
varðandi hugsanlega einkavæðingu
íslensku ríkisviðskiptabankanna.
Hann sagðist telja ástæðulaust að
óttast að einkavæðing myndi hafa
neikvæð áhrif á stöðu núverandi ríki-
sviðskiptabanka á markaðnum, þar
sem löng reynsla af rekstri einka-
banka og sparisjóða við hlið ríkis-
banka benti ekki til þess, að spari-
fjáreigendur hér á landi treystu ríkis-
bönkum neitt betur fyrir fé sínu en
öðrum innlánsstofnunum. Hann
sagði hins vegar varhugavert að
irinda breytingum af þessu tagi of
ikyndilega í framkvæmd, þar sem
jðru máli gegndi um erlendar skuld-
lindingar því erlendir lánadrottnar
Ældu ábyrgð ríkisins skipta verulegu
náli. „Spicer & Oppenheim gerðu
lokkra athugun á þessu máli, sem
eiddi í ljós, að afnám ríkisábyrgðar
ig einkavæðing myndi bæði auka
lántökukostnað og draga úr aðgangi
viðkomandi banka að erlendu láns-
jfé,“ sagði Jóhannes.
Varðandi hlutafjárútboð og skil-
mála í sambandi við það sagði Jó-
hannes meðal annars: „í þessu efni
er margra kosta völ og nauðsynlegt
að kynna sér vel reynslu annarra
þjóða, sem áður hafa gengið sömu
braut. Athuga þarf hvort æskilegt
sé að setja sérstakar reglur eða haga
útboði þannig, að hlutabréf dreifist
á sem flestar hendur, til þess að
reyna að tryggja að enginn einn
aðili eða hópur hluthafa geti haft
veruleg áhrif á stjórn bankans. Hér
koma t.d. til greina reglur um há-
markshlutafjáreign eins aðila eða
hóps skyldra aðila eða takmörkun
atvkæðisréttar við ákveðið hámarks-
hlutfall gildra atkvæða.“
SKILTI með ábendingu til sjófar-
enda um mikilvægi þess að
menga ekki hafið verður sett upp
við flestar hafnir landsins í vor.
Efnt var til samkeppni um hönn-
un skiltisins og varð tillaga Garð-
ars Péturssonar, auglýsinga-
teiknara, í fyrsta sæti.
Samkeppnin um hönnun á skilt-
inu var haldin á vegum Norræns
umhverfisárs og Landverndar og
höfðu allir félagar Félags íslenskra
teiknara (FÍT) rétt til þátttöku.
Landssamband íslenskra útvegs-
manna gi'eiddi kostnaðinn við
keppnina og lagði fram verðlauna-
féð, 400 þúsund krónur.
39 tillögur bárust dómnefnd og
voru niðurstöður hennar kynntar í
Norræna húsinu í gær. Þá var jafn-
framt opnuð sýning á tillögunum,
sem stendur fram á sunnudag.
Við athöfnina fluttu erindi þeir
Sigurður Blöndal, fyrrum skóg-
ræktarstjóri, og Júlíus Sólnes, um-
hverfismálaráðherra. Kristján
Ragnarsson, framkvæmdastjóri
LÍU, sem var formaður dómnefndar
í samkeppninni, afhenti Garðari
Péturssyni verðlaunin.