Morgunblaðið - 13.04.1991, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1991
15
Frjáls verðmyndun á fiski
eftir Svein Rúnar
Valgeirsson
Það er ekki nýtt í íslandssögunni
að deilt sé um fiskverð. Deilur sjó-
manna við Útgerðarfélag Akur-
eyringa eru nýjasta dæmið sem
endurspeglar þann aðstöðumun sem
er að myndast milli sjómanna eftir
því hvaðan þeir róa á landinu. Að
vísu hefur lengi verið einhver mun-
ur á fiskverði, en þróunin virðist
stefna hratt í óheillavænlega átt.
Við sem vinnum við sjóinn álítum
að hlutverki Verðlagsráðs sjávarút-
vegsins sé að ljúka og í staðinn
komi annað hvort beinir samningar
milli kaupenda og seljenda víðsveg-
ar um landið og/eða uppboðs- og
fjarskiptamarkaðir. Allir sem koma
nærri sjávarútvegi vita að hið svo-
kallaða „Verðlagsráðsverð" gildir
varla nokkurs staðar og sums stað-
ar er langt síðan fiskverkendur fóru
að yfirbjóða fisk, sumir vertíða-
bundið sumir alltaf.
Rétt er það að Verðlagsráðsverð-
ið er lágmarksverð, viðmiðun sem
þó á að vera reiknuð út eftir vísinda-
legum aðferðum sem það verð sem
fiskvinnslan getur mest borgað til
að koma út á núlli þegar upp er
staðið. Tímarnir eru svo breyttir
nú, að það er engin þörf á lágmarks-
verði og það er raunar ekkert öryggi
í því fyrir sjómenn og útvegsmenn.
Miklu frekar er hætt við því að það
sé notað gegn því að sómasamlegt
verð náist.
Hagsmunir útgerðar og
fiskvinnslu
Samþykktir landsfundar Sjálf-
stæðisflokksins hafa eins og venju-
lega verið töluvert til umræðu hjá
andstæðingunum. Helst virðast for-
ystumenn annarra stjórnmála-
flokka hafa áhyggjur af því að ekki
sé nógu mikið af slagorðum og full-
yrðingum. Okkur sjálfstæðismönn-
um nægir alveg að segja að hveiju
við viljum stefna og hvers vegna
við viljum vinna að ákveðnum
markmiðum án þess að vera með
stóryrði og meiningalaust slag-
orðaglamur.
Um fijálst fiskverð og fiskmark-
aði segir í ályktun 29. landsfundar
Sjálfstæðisflokksins:
„Brýnt er að hagsmunir útgerðar
og fiskvinnslu fari saman. A und-
anförnum misserum hafa uppboðs-
markaðir gegnt veigamiklu hlut-
verki í framþróun sjávarútvegs,
enda mikilvægt skref til að virkja
markaðslögmálin til þróunar þess-
arar greinar."
Og áfram:
„Ennfremur verði stefnt að því
að allur ferskur fiskur veiddur á
íslandsmiðum verði boðinn íslensk-
um fiskvinnslustöðvum til kaups
eða seldur um innlenda fjarskipta-
eða uppboðsmarkaði áður en hann
er fluttur óunninn úr landi. Stefnt
verði að fijálsri verðmyndun á
ferskfíski. Tryggt verði að upplýs-
ingar um markaðsverð á fiski í ein-
stökum landshlutum liggi ávallt
fyrir.“
Við teljum að ekki sé ennþá kom-
inn sá tími að unnt sé að skylda
þá sem njóta veiðiheimilda á ís-
landsmiðum til að selja allan sinn
fisk í gegnum íslenska fískmark-
aði, en sá tími muni koma að skip
í eigu fískvinnslunnar, sem og önn-
ur skip, verði að selja sinn fisk í
gegnum fiskmarkaði hæstbjóðenda
til kaups og þar með verði rofín
einokun fiskvinnslunnar á þeim
fiski sem skip í þeirra eigu fá úthlut-
að til veiða. Til að þetta geti orðið
þurfa yfii-völd og hagsmunaaðilar
að sníða af nokkra augljósa galla
á núverandi kvótakerfi, sem mundi
aðlögunarvandi þeirra er svipaðs
eðlis og vandi setjara þegar offset-
prentun og tölvuvæðing hrakti þá
unnvörpum úr starfi eða vandi
þvottahúsastarfsmanna þegar heim-
ilisþvottavélar gerðust tíðar? Hvers
vegna að aðstoða bændur fremur
en verslunarfólk á Laugaveginum í
samkeppni við Kringluna eða inn-
lenda frystipressuframleiðendur í
samkeppni við útlendinga?
Meginástæðan er að bændur hafa
flestir fest allt sitt, atvinnutæki og
íbúðarhúsnæði, á bújörðum sínum
þaðan sem erfitt er að stunda aðra
vinnu en búvöruframleiðslu. Einnig
má til sanns vegar færa að þjóðin
skuldi bændastéttinni nokkuð eftir
að hafa látið hana komast upp með
að reyra sig í viðjar ofstjórnar og
miðstýringar í sextíu ár. Síðast en
ekki síst er eftir svo miklu að slægj-
ast í landbúnaðarhagræðingu, að
ábatinn er til skiptanna milli bænda
og neytenda. Út af fyrir sig hafa
kjósendur gott af að átta sig á því
hvaða íjármunir eru lagðir í landbún-
aðinn. Rætt er um að veija 30 mill-
jörðum króna til landbúnaðarins á
næstu 6 árum. Það eru um 5 milljón-
ir alls á hvert ársverk í hefðbundnum
landbúnaði og er þó ekki meira en
tíðkast hefur síðustu árin. Það er
óvíst að sjálfstæðismenn treysti sér
til að leysa landbúnaðarmálin fyrir
minna. En við treystum okkur til
að ná meiri hagræðingu og verð-
lækkunum og skila af okkur heil-
brigðari, sjálfstæðari og öflugri
landbúnaði en núverandi búvöru-
samningsdrög munu gera.
Viðskiptafrelsi og sóknarfæri
Sjálfstæðismenn hafa sæst á að
leggja innflutningsáform til hliðar
meðan átak er gert í innlendri hag-
ræðingu. Það er þó mín skoðun, að
engin haldbær rök knýji á um að
landbúnaðurinn njóti sérstakrar
verndar umfram aðrar atvinnugrein-
ar þegar aðlögun er lokið. Svo mikl-
ir möguleikar eru á hagræðingu og
verðlækHnnmn í,'í^npk^m landþún-
„Til að þetta geti orðið
þurfa yfirvöld og hags-
munaaðilar að sníða af
nokkra augljósa galla á
núverandi kvótakerfi,
sem mundi greiða fyrir
þróun frjáls fiskverðs,
en ekki sífellt að leggja
steina í’götu þróunar-
innar.“
greiða fyrir þróun frjáls fiskverðs,
en ekki sífellt að leggja steina í
götu þróunarinnar.
Fyrstu skref
Það þarf að breyta lögum um
Verðlagsráð sjávarútvegsins þannig
Sveinn Rúnar Valgeirsson
að ríkið hætti að skipa oddamann
í yfirnefnd og að meiríhlutinn geti
ákvarðað lágmarksverðið svokall-
aða. Þegar ró hefur skapast í kring-
um fiskverð ákvarðað með þessum
hætti munu menn sjá að Verðlags-
ráðið er óþarft og fískverðið yrði
þá orðið fijálst.
Þá hefur verið bent á að Afla-
miðlun gæti hugsanlega hjálpað til
með að gefa innlendum aðilum tæk-
ifæri til að bjóða í afla jafnframt
því að stýra sölu á ferskfiski til
útflutnings.
Það eru sjálfsagt til fleiri aðgerð-
ir sem styðja mundu við þróunina
í átt að fijálsu fískverði. En það
verður að gera ráð fyrir aðlögun-
artíma í þessum efnum eins og svo
mörgum öði’um. Vanhugsaðar koll-
steypur í skilyrðum til rekstrar sjáv-
arútvegsfyrirtækja eru beinlínis
hættulegar atvinnuöryggi sjó-
manna og fískverkunarfólks og ekki
síst efnahagslegu sjálfstæði þjóðar-
innar.
Höfundur er stýrimaður í
Vestmannaeyjum.
aði, að eftir hana verða hérlendir
bændur mun betur í stakk búnir til
að standast erlenda samkeppni en
nú. Því má heldur ekki gleyma að
aðstæður og samningar á alþjóða-
vettvangi geta þróast þannig að ís-
lendingar telji sig fyrr en varir knúna
til að leyfa verulegan búvöruinn-
flutning, og undir þær aðstæður
verða menn að vera búnir. Þess utan
þykir mér sjálfsagt að leyfa nú þeg-
ar innflutning á sérunnum landbún-
aðarvörum, sem ekki eru í sam-
keppni við algengar búvörur. Þess
var líka getið hér að framan, að ís-
lenskur landbúnaður kynni að hafa
hag af viðskiptafrelsi þegar til lengri
tíma er litið. Möguleikar á útflutn-
ingi liggja einmitt í sérunnum mat-
vörum, sem útlendingar kaupa
vegna séreinkenna, í og með af for-
vitni, rétt eins og íslenskir ferða-
menn erlendis laumast í forboðnar
spægipylsur og osta þegar tollarinn
horfír í hina áttina. Af hveiju skyldi
ekki kænlega seldir íslandsostar frá
Búðardal verða jafnfoiTÍtnilegir og
svissneskir ostar úr alpadölum? El-
legar ef hver Evrópumaður fengist
til að éta 10 grömm af íslensku
hangiketi á ári hveiju, væru það
1250 tonn af hangiketi og eftir að
hyggja að Ameríku og Asíu. í þess-
um efnum vinnur smæðin með okk-
ur, ef rétt er á haldið, því hversu
margir kvartmilljón manna hópar
aðrir en íslendingar hafa heilt land
og sérstætt til að vekja athygli á
vöruframleiðslu sinni? Enginn skyldi
ímynda sér að árangur náist án
hugkvæmni og fyrirhafnar eða að
skynsamlegt sé að sækja hann með
frumkvæði og á ábyrgð ríkisvalds-
ins. Minkasporin og sporðaköstin
hræða. Það kann þó að koma að
•því fyrr en síðar að íslenskir bænd-
ur hætti að verja undanhaldið og
leggi í landvinninga. Sjálfstæðis-
menn eru tilbúnir að leiða sóknina.
Höfundur er í iandbúnaðarnefnd
Sjilfstœðisflokksins.
Vorhátíb Kvennalistans
í menningarmibstöbinni Gerbubergi í dagy
laugardagy frá kl. 14.00-17.00
Leikur; upplestur; söngur og dansfyrirfyrir
böm ogfulloröna.
Kökubasar; leikjasmidja, flóamarkabur; blómasalay pólitískir
minjagripir, spákonay sem einnig rœöur drauma.
Frambjóöendurflytja ávörp ogsitja fyrir svörum.
Veriö öll velkomin.