Morgunblaðið - 28.05.1991, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. MAÍ 1991

Urræðaleysi sjálfstæð-
ismanna í borgarsljórn
eftir Ölínu
Þorvarðardóttur
Sú neyðarlega staða er nú komin
upp innan borgarstjórnar að hinn
„sterki og samstæði" meirihluti sjálf-
stæðismanna, sem svo vill vera að
láta, hefur afhjúpað vangetu sína og
gert sig beran að því að geta ekki
ráðið fram úr jafn einföldu máli og
ráðningu borgarstjóra. Davíð Odds-
son hefur verið borinn ráðum innan
borgarstjórnarflokks Sjálfstæðis-
flokksins, þar sem hver höndin er
upp á móti annarri — og á meðan
getur borgarstjóm ekki kjörið mann
í embættið sem henni þó ber að gera,
þegar sýnt er orðið að fráfarandi
borgarstjóri gegnir ekki störfum
lengur. A meðan situr staðgengill á
stóli borgasrstjóra, í mjög erfiðri
stöðu, og upplausnarástandið hefur
verið framlengt um sex vikur, að
minnsta kosti.
Öll er þessi uppákoma alvarlegur
álitshnekkir fyrir meirihlutaveldi
sjálfstæðismanna í borginni. En það
sem verra er; með framferði sínu
hafa borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins gert sjálfri borgarstjóm
hneisu.
Blekkingar
Raunar höfðu borgarfulltrúar ver-
ið búnir undir það, að á þessum borg-
arstjórnarfundi yrði gengið til kosn-
„Sú ákvörðun að fresta
borgarstjórnarkjörinu,
kom óneitanlega á
óvart. Staðreyndin er
nefnilega sú, að á borg-
arráðsfundi tveim dög-
um áður, þriðjudaginn
14. maí, kvaddi Davíð
Oddsson sína sam-
starfsmenn í borgar-
ráði með pompi og
prakt.“
inga um nýjan borgarstjóra í stað
Davíðs Oddssonar, og vissu menn
ekki betur en svo yrði. Daginn fyrir
borgarstjómarfund kom hinsvegar
babb í bátinn og borgarfulltrúar
máttu hlusta á þær fréttir í fjölmiðl-
um, að ekkert yrði af kjörinu að sinni.
Málið var því ekki á dagskrá borgar-
stjórnarfundar og þurfti andstaðan
að fara fram á utandagskrárumræðu
til þess að segja skoðun sína á hinni
óvæntu — og vægast sagt vandræða-
legu stöðu.
Sú ákvörðun að fresta borgar-
stjórnarkjörinu, kom óneitanlega á
óvart. Staðreyndin er nefnilega sú,
að á borgarráðsfundi tveim dögum
áður, þriðjudaginn 14. maí, kvaddi
Davíð Oddsson sína samstarfsmenn
í borgarráði með pompi og prakt.
Undirrituð var viðstödd þau ræðu-
höld, handabönd og kveðjukossa og
var ekki laust við að sumir kæmust
við af andakt.
Sjálfur hafði borgarstjóri að lýst
því yfir í fjölmiðlum að miðvikudag-
inn 16. maí væri von á tilnefningu.
Þann örlagaríka dag brá hinsvegar
svo undarlega við að tilnefningunni
var frestað — ekki um nokkra daga
— heldur um sex vikur og á meðan
skyldi fenginn staðgengill í embætti
borgarstjóra.
Og þar við situr: Davíð Oddsson
er horfínn til annarra starfa og meiri-
hluti sjálfstæðismanna í borgarstjóm
stendur ráðþrota frammi fyrir þeirri
ráðgátu, hver sé hæfur til að gegna
starfínu. Þetta er trúlega ekki sú
staða sem kjósendur Sjálfstæðis-
flokksins frá því í vor höfðu gert sér
vonir um. Þvert á móti var þeim tal-
in trú um það að Davíð Oddsson
væri borgarstjóraefni þessa kjör-
tímabils. Enginn lagði meiri áherslu
á það en einmitt sjálfstæðismenn,
að verið væri að kjósa um borgar-
stjóra og sjálfur borgarstjóri að hann
hefði fullan hug á að gegna starfinu
áfram.
Hvað skal með Davíð?
Frambjóðendur stjómarandstöð-
unnar hafa reyndar — allt frá síð-
ustu borgarstjómarkosningum —
Tveggjaflokkakerfi
- eins og skák: hvítur. gegn svörtum
eftir Þór Jakobsson
Rétt fyrir kosningar birti Morg-
unblaðið grein eftir mig um
tveggjaflokkakerfi á íslandi. Um
leið og ég þakka birtinguna og vísa
lesendum í greinina (sjá Mbl.,
fimmtudaginn 18. apríl 1991, bls.
55) bið ég fyrir örstutta viðbót áður
en ég segi skilið við efnið, þar sem
undirtektir hafa verið harla góðar.
Stjómarmyndun tók að þessu
sinni óvenjuskamman tíma, 10
daga, og er það hrósvert. í tveggja-
flokkakerfi gæti hins vegar nægt
sólarhringur. Strax kosninganótt-
ina yrði ljóst, hvor fylkingin færi
með stjóm næsta kjörtímabil og
hvorri þeirra bæri hið vandasama
og virðingarverða hlutverk stjórn-
arandstöðunnar. „Þreifingar" leynt
eða ljóst að loknum kosningum yrðu
úr sögunni. Sömuleiðis prívatprútt
flokksforingja með misstóran at-
kvæðafeng sinn í boði. Domi kjós-
enda yrði hlítt án tafar.
í fyrrnefndri grein minni um efl-
ingu Alþingis, kerfisbundna upp-
byggingu lýðræðislegra „undir-
þinga“ og sjálfa stjórnamálaflokk-
ana, stakk ég upp á að lágmarks-
fylgi flokks til að fá fulltrúa á Al-
þingi yrði hækkað næstu áratugina,
fyrst í 5% og að lokum í 35%. Sam-
kvæmt þessu hefur Sjálfstæðis-
flokkur einn náð „æðsta þroska-
stigi“ nú þegar. Hann þyrfti því í
rauninni engin 20 ár lánist honum
að halda fylgi sínu, en aðrir fengju
ráðrúm til að renna saman eða
mynda annan öflugan flokk á borð
við Sjálfstæðisflokkinn.
Hin nýja ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks telur sig
samhenta og svo er að heyra, að
liðsmenn hennar vilji ríkja vel og
lengi — saman. Ég geri það því
að tillögu minni, að stjórnar-
flokkarnir tveir geri sér ekki upp
ágreining þegar dregur að næstu
kosningum, heidur verði sam-
herjar í kosningunum engu síður
en í ríkisstjórn komandi ára.
Samruni yrði eðlilegur, þannig að
„Góða síjórn viljum við
hafa á hlutunum, en
hún batnar við góða
gagnrýni. Við viijum
góða stjórn og góða
s1jórnarandstöðu.“
úr yrði Sjálfstæðisflokkur með um
það bil helming kjósenda á landinu.
Hinn helmingur kjósenda sam-
einaðist á næstu árum í sífellt færri
og öflugri flokka sem að lokum
mynduðu aðra breiðfylkingu. Hún
nætti kallast nýju heiti, svo sem
Miðflokkur, eða gömlu, svo sem
Framsóknarflokkur. Hleypidóma-
laust ættu menn að geta fallist á,
að það sé snoturt nafn, iíkt og nafn-
ið Sjálfstæðisflokkur.
Líkja má tveggjaflokkakerfi við
tafl. Tvær fylkingar mætast, hvítur
mót svörtum. Góða stjórn viljum
við hafa á hlutunum, en hún batnar
við góða gagnrýni. Við viljum góða
stjórn og góða stjómarandstöðu.
En einföldum líka leikinn. Einungis
tvær fylkingar eigast við á skák-
Ólína Þorvarðardóttir
bent á það hvert stefndi með borgar-
stjórastólinn og að það væri verið
að blekkja kjósendur. Nú er komið
á daginn, að þau vamaðarorð áttu
við rök að styðjast. Það var einmitt
ekki verið að kjósa um borgarstjóra,
heldur einungis um fjölda borgarfull-
trúa Sjálfstæðisflokksins.
Það dylst engum sem vill sjá, að
borgarstjóri er ekki fær um að gegna
störfum sínum lengur. Hann hefur
vart sést í eigin persónu á fundum
borgarstjómar frá þvi að formann-
slagurinn í eigin persónu á fundum
borgarstjórnar frá því að formanns-
lagurinn hófst innan Sjálfstæðis-
flokksins, og geta menn þá rétt leitt
líkur að því hvemig honum ætti að
takast að gegna starfi forsætisráð-
herra samhliða borgarstjórastarfí.
Þór Jakobsson
borðinu, hvítur og svartur. Samt
er hinn göfugi leikur, taflið, svo
flókið, að áhöld em um hvort telja
megi list, íþrótt eða vísindi. Svipað
gæti fjölbreytni stjórnmálalegra
samskipta vissulega haldist i
tveggjaflokkakerfi.
Læt ég svo skákþjóðinni eftir að
íhuga málið.
Höfundur er veðurfræðingur.
Hvort tveggja era krefjandi og
ábyrgðarmikil trúnaðarstörf sem
ekki eru á einn mann leggjandi. Og
raunar ætti engum að lýðast, að
gegna jafn valdamiklum embættum
samtímis, jafnvel þó einhver teldi sig
þess umkominn. Það er hvorki fræði-
legur möguleiki — eins og borgarfull-
trúar hafa reyndar orðið áþreifanlega
varir við — né heldur er það æski-
legt, hvorki af formlegum né siðferði-
legum ástæðum, að sami maður
gegni báðum störfum.
Hlutverk borgarstjóra
Nú mætti með rökum halda því
fram að borgarstjóm væri nóg að
ráða óháðan framkvæmdastjóra sem
hlýddi einfaldlega meirihluta borgar-
stjórnar. Það er vissulega möguleiki
sem vel er þess virði að ræða — en
gallinn er bara sá að sjálfstæðismenn
hafa byggt sitt valdakerfi öðravísi
upp. Þeir velja jafnan pólitískan leið-
toga til forystu, aðila sem tekur
framkvæði, og ákvarðanir fyrir þá.
Það sjá borgarfulltrúar andstöðunnar
best þegar kemur að handaupprétt-
ingu í borgarstjóm — ef forystusauð-
urinn gleymir að gefa merkið.
Sú leiðtogadýrkunin sem hefur
einkennt sjálfstæðismenn til þessa
er að koma þeim sjálfum í koll núna
— því trúlega treystir enginn þeirra
sér til þess að viðhalda sömu stjóm-
arstefnu og ríkt hefur í tíð Davíðs
Oddssonar, þegar allt kemur til alls.
Sé það hinsvegar álit manna að
borgarstjóri eigi að vera kosinn pólit-
ískri kosningu, er óeðlilegt annað en
að hann sé sjálfur viðstaddur umræð-
ur og átök um mál sem borgarstjóra
fjallar um hveiju sinni. Þegar sýnt
er að hann er ekki fær um að gegna
þeirri skyldu sinni, ætti hann sjálfur
að sjá sóma sinn í því að víkja —
ekki einungis sjálfs síns vegna heldur
einnig af virðingu við störf borgar-
stjómar. Að öðrum kosti verða menn
að draga þá ályktun að umræður
innan borgarstjómar eigi ekki erindi
inn um hlustir borgarstjóra, og að
hann geti tekið sína ákvarðanir óháð
þeim sjónarmiðum sem koma fram
í borgarstjórn.
Óviðunandi ástand
Af framansögðu má ljóst vera að
borgarstjórn Reykjavíkur hefur verið
sett í óviðunandi stöðu. Því samein-
uðust fulltrúar andstöðunnar í borg-
arstjóm á síðasta fundi hennar um
tillögu þess efnis að borgarstjóri
segði starfí sínu þegar lausu og að
staðan yrði auglýst laus til umsókn-
ar. Eins og við var að búast var tillag-
an felld af sjálfstæðismönnum, en
boðskapur hennar stendur þó óhagg-
anlegur eftir sem áður: Borgarstjóra
ber að segja af sér.
Rökin sem hér hafa verið rakin
koma að mestu fram í bókun sem
borgarfulltrúar Nýs vettvangs lögðu
fram af þessu tilefni. Þar er lýst
vanþóknun á þeim vandræðagangi
sem uppvís er orðinn við val á borgar-
stjóra og ennfremur vakin sú spurn-
ing sem hlýtur að glymja mörgum
um þessar mundir: Er þessum ósam-
stæða og ráðalausa meirihluta trey-
standi til þess að fara með stjóm
borgarinnar?
Höfundur er borgarfulltrúi Nýs
vettvangs.
FLUGLEIÐIR
JJpplý«ngat4-sím»690300 (alla 7 daga vikunnaF)á söluskrifstofum okkar, hjá umboðsmönnum um land allt og ferðaskrifstofum.
*Stgr. i manninn m.v. 4 ■» bíl í b-flokki (2 fullorðna og 2 börn, 2-11 ára).
23 CB