Morgunblaðið - 28.05.1991, Blaðsíða 28

<■28.
MORGUNBLAÐID ]»U11)JUDAGUR 28. MAl l991
Páfabréf um þró-
un alþjóðamála
Kaupmannahöfn. Frá Sigrúnu Davíösdóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
ÞEGAR leiðtogi jafn voldugrar hreyfingar og kaþólsku kirkjunn-
ar, sem nær til allra heimshorna, tekur upp pennann og skrifar
niður hugsanir sínar um gang heimsmála, þá er tekið eftir því.
Og það hefur heldur ekki skort umræður um páfabréf Jóhannes-
ar Páls II. sem hann lét frá sér fara í byijun mai. Fyrir hundrað
árum skrifaði þáverandi páfi, Leó XIII. „Rerum Novarum", Nýir
hlutir, fyrsta páfabréfið, sem fjallaði um félagsleg málefni. Þar
velti hann fyrir sér komandi tímum og andmælti meðal annars
skoðunum Karls Marx um félagslegt réttlæti og þróun þjóðfélags-
íns.
Hundrað árum síðar, og eftir
að hafa séð þjóðfélög Austur-Evr-
ópu í upplausn eftir tilraunir, sem
gerðar voru í nafni Marx, sendir
Jóhannes Páll páfi frá sér „Cent-
esimus Annus“, Hundraðasta árið,
og miðar nafnið við áðurnefnt bréf.
Sjálfur kemur páfí úr austri og
hefur haft ómæld áhrif meðal ka-
þólskra í heimalandi sínu, Pól-
landi, einnig í Tekkóslóvakíu,
Ungveijalandi og jafnvel í Sovét-
ríkjunum, svo ekki séu nefnd áhrif
kaþólsku kirkjunnar í Suður-
Ameríku og miklu víðar.
Bréfíð, sem frekar er bók en
bréf, er í sex köflum upp á rúm-
lega hundrað blaðsíður. Þar er lit-
ið aftur til bréfs Leós XIII og síð-
an til samtímans, með viðmiðun í
atburði ársins 1989. Siðan er fjall-
að um einkaeignina, sem lengi
hefur verið umrædd innan ka-
þólsku kirkjunnar, eins og lesend-
ur Nafns rósarinnar muna vísast,
um hlutverk ríkisins og að lokum
um samband mannsins og kirkj-
unnar.
Þegar bréfíð var kynnt blaða-
mönnum á fundi í Páfagarði, sagði
kardínáiinn, sem kynnti útkom-
una, að það væri versta útlegging-
in að leggja skrif páfa út sem
and-bandarísk. Það segir nokkuð ■
um hvers eðlis innihaldið er. Páfí
er nefnilega ekki hræddur við að
fjalla um þjóðskipulag marxisma
og markaðshyggju. Hann fagnar
umbyltingu Austur-Evrópu og tal-
ar um að arðsemi sé ekki syndsam-
leg, ef hún sé notuð manninum
til góðs. Hann varar hins vegar
við þeirri markaðshyggju og auð-
söfnun, sem er stefnt gegn mann-
inum, en er ekki nýtt í þágu hans.
Bréfíð hefur verið eitt helsta
fréttaefni ítalskra fjölmiðla og sitt
sýnist hveijum. Sumir segja bréfíð
yfírborðslegt hjal, þar sem hvergi
sé gripið á neinu. En langflestir
taka þó afstöðu til bréfsins sem
veigamikillar umfjöllunar um nú-
tímasamfélag. Og það er mest
rætt um þá kafla bréfsins, sem
fjalla um samtímann. Flestir eru
sammála um að páfí fordæmi sós-
íalískt þjóðskipulag eins og það
hefur verið framkvæmt í Austur-
Evrópu, en vari um leið við oftrú
á markaðshyggju Vesturlanda,
sem breikki bil milli ríkra og fá-
tækra, bæði innan einstakra landa
og milli þróaðra og vanþróaðra
landa. Einnig fordæmi hann þá
markaðshyggju, sem gangi of
nærri náttúrunni. Bréfínu er tekið
fagnandi af ýmsum þeim, sem
hafa haft ótrú á tilraunum komm-
únista í Austur-Evrópu, án þess
að fá glýju í augun af efnahags-
legri velgengni Vesturlanda.
Reuter
Rahul Gandhi heldur á duftkeri með ösku föður síns, Rajivs Gandhis,
sem myrtur var í sprengjutilræði í síðustu viku.
■ PARÍS - Hubert Vedrine,
aðaltalsmaður Francois Mitter-
ands Frakklandsforseta, sagði í
gær að Mitterand og Helmut Kohl,
kanslari Þýskalands, myndu á fundi
sínum í næstu viku ræða beiðni
Mikhails Gorbatsjovs Sovétleið-
toga um að fá að sitja fund með
leiðtogum sjö helstu iðnríkja heims
í júlí í sumar. Bandaríkjamenn hafa
tekið hugmyndinni heldur fálega
en Frakkar eru alls ekki afhuga
henni. „Hvers vegna ættu Sovét-
menn ekki að taka þátt í fundinum
á einn eða annan hátt til að ræða
mál sem eiga erindi við iðnríkin
sjö?,“ sagði Vedrin.
■ BERN - í skýrslu sem birt var
í Sviss í gær segir að ríkisstjórnin
hyggist leggja til að regiur verði
rýmkaðar varðandi innflutning
fólks frá Evrópubandalags- og
EFTA-löndum og muni það hafa
forgang fram yfir ríkisborgara ann-
arra landa. í næsta hópi eru
Bandaríkin og Kanada og hugsan-
lega gætu A-Evrópulönd bæst í
hann. Þriðja hópinn mynda öll
önnur lönd.
■ NEW HAVEN - George
Bush Bandaríkjaforseti sagðist í
gær ætla að leggja það til við
Bandaríkjaþing að Kínverjar nytu
bestu kjara í viðskiptum við
Bandaríkin í eitt ár enn. Jafnframt
mæltist hann til þess að hömlur
yrðu lagðar á útflutning hátækni-
búnaðar til Kína. Ástæðan er ótti
bandarískra stjómvalda við að eld-
flaugar og önnur háþróuð vopn
komist í hendur ýmissa ríkja í Aust-
ur- og Mið-Asíu.
Morðið á Rajiv Gandhi:
Lögreglan leitar þriggja
meintra vitorðsmanna
Nýju Delhí. Reuter.
INDVERSKA lögreglan leitar
nú konu og tveggja karlmanna,
sem grunuð eru um að hafa
verið í vitorði með konunni er
myrti Rajiv Gandhi, fyrrverandi
forsætisráðherra Indlands, í
sprengjutilræði í síðustu viku.
Lögreglan telur að morðinginn
hafí borið belti með plastsprengi-
efni og hundruðum stálhagla. Hún
hafí tendrað sprengjuna með rofa
er hún kraup fyrir framan Gandhi
til að votta honum virðingu sína.
Áður hafði hún fært honum blóm-
STUDENTAFAGNAÐUR
Nemendasambands Menntaskólans í Reykjavík
verður haldinn föstudaginn 31. maí á Hótel Islandi
oghefstkl. 19.00.
Nýstúdentar og allir afmælisárgangar eru velkomnir
og hvattir til þess að fjölmenna.
Miðasala verður í anddyri Hótels íslands miðvikud. 29. maí
og fimmtud. 30. maí kl. 16-19 báða dagana.
Samkvæmisklæðnaður
Stjórnin.
vönd. Sautján manns biðu bana í
sprengjutilræðinu og hefur tekist
að bera kennsl á þá alla nema
morðingjann.
Sjónarvottar sögðu að morðing-
inn hafí komið í bíl með annarri
konu, ungum manni og bilstjóra.
Talið er að síðamefnda konan sé
Tamíli, annaðhvort frá Indlandi
eða Sri Lanka. Lögreglan telur að
Frelsishreyfing tamílsku tígranna
á Sri Lanka beri ábyrgð á tilræð-
inu.
Forystumenn flokks Gandhis,
Kongressflokksins, reyna nú að
afstýra valdabaráttu innan flokks-
ins fyrir síðari hluta kosninganna,
sem frestað hefur verið til 12. og
15. júní. Búist er við að þeir biðji
Narasimha Rao, fyrrverandi ut-
anríkisráðherra, um að taka við
leiðtogastöðunni til bráðabirgða
siðar í vikunni. Rao er sjötugur
og við slæma heilsu en talið er
að hann geti tryggt einingu innan
flokksins fram að kosningum. Tal-
ið er að flokkurinn verði sá stærsti
á þinginu en nái ekki meirihluta.
Búist er við að valdabaráttan hefj-
ist ekki af alvöru fyrr en þing-
flokkurinn velur sér leiðtoga, sem
kynni að verða forsætisráðherra.
Aska Gandhis var flutt í stórum,
skreyttum duftkerum með lest til
heimkynna forfeðra hans í norður-
hluta landsins. Öskjurnar verða til
sýnis í dag í húsi afa hans og fyrsta
forætisráðherra Indlands, Jawa-
harlals Nehrus. Siðar um daginn
verður öskunni kastað í heig fljót,
þar sem hinsta ferð hans hefst inn
í nýtt líf, samkvæmt trú hindúa.
Skotland:
Hverfa sögufrægar
hlíðar Dunsinanes?
St. Andrews. Frá Guðmundi H. Frímannssyni, fréttaritara Morgunbladsins.
NÚ STENDUR til að hefja gijótnám í sögufrægum hlíðum Dunsin-
anes við innanverðan Tayfjörð, þar sem William Shakespeare lét
Makbeð heyja lokaorustu sína.
Makbeð var þjánn af Cawdor
og konungur Skota. Hann háði
lokaorustu sína við Sívarð, jarl af
Norðimbralandi, árið 1054 við virki
sitt í hlíðum Dunsinanes. En hann
lét ekki lífíð þar heldur var hann
veginn þremur árum síðar í Lump-
hanan nálægt Aberdeen.
Shakespeare tekur sér skálda-
leyfí í leikriti sínu um Makbeð,
bæði um endalok hans og um það
hvers konar konungur hann var.
Ýmsir skoskir sagnfræðingar
halda því fram, að Makbeð hafi
verið mikill merkiskonungur í sögu
Skota en ekki svo metnaðarsjúkur,
að hann væri reiðubúinn að myrða
hvem sem stóð í vegi hans, eins
W TÓBAKSVARNANEFN
og kemur fram í leikriti Shakespe-
ares.
Nú hafa borgaryfírvöld í Dundee
sótt um það til yfirvalda í Perth-
skíri, þar sem Dunsinane er, að fá
að hefja gijótnám í hlíðum Dunsin-
anes. Yfírvöid Perth-skíris höfnuðu
umsókninni, en þeirri ákvörðun
hefur nú verið áfrýjað til Skot-
landsmálaráðherrans.
Þessi áform hafa vakið harða
andstöðu þeirra, sem líta á sögu-
frægar hlíðar Dunsinane sem
menningarverðmæti. Ýmsir heima-
menn hafa lagst gegn þessum
áformum og fengið í lið með sér
merkismenn. Þekktust eru leikkon-
an Judi Dench, skáldkonan Iris
Murdoch og maður hennar, John
Bayley, prófessor í enskum bók-
menntum við háskólann í Oxford.
Þau hafa öll ritað undir bréf, sem
mótmælir þessum áformum.
Murdoch hefur sagt um Dunsin-
ane: „Dunsinane er einstæður stað-
ur til fomleifarannsókna og hann
hefur mikla bókmenntalega þýð-
ingu, ekki bara fyrir Skotland held-
ur fyrir allan hinn enskumælandi
heim. Það getur ekki verið rétt að
hætta slíkum stað fyrir stækkun á
gijótnámu . .. Það væri skammar-
legt hugsunarleysi og vanvirðing
við eftirkomenduma."