Morgunblaðið - 24.12.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 1991
Sj ómannaafslátt-
urinn var varinn
eftirÁrna Johnsen
Sjómannaafslátturinn var varinn
af fullri einurð innanborðs á Alþingi
þegar kom til endurskoðunar á þess-
um tekjuþætti sjómanna vegna aug-
ljósrar mismununar og misnotkunar.
I ljósi þess að hvarvetna er nú tekið
á í útgjaldaliðum í gerð íjárlaga þjóð-
arbúsins var ugglaust stefnt að því
að skerðingin á sjómannaafslættin-
um yrði meiri en raun varð á. Það
er ekki hægt að loka augunum fyrir
því að við ramman reip er að draga
og það er af illri nauðsyn að tekið er
á svo viðkvæmum málum. Uppsafnað
slugs í stjórn landsins undanfarin ár
er hins vegar svo mikið að það geng-
ur ekki lengur og snúa verður blað-
inu við. Liður í því er að lækka halla
ríkissjóðs, sem var um ellefu milljarð-
ar króna á þessu ári niður í þrjá til
íjóra milljarða og stuðla þannig að
jafnvægi í efnahagsmálum, stór-
lækkun vaxta og jarðveg fyrir grósku
í athafnalífi og mannlífi landsmanna.
Við sem vildum ekki hreyfa við sjó-
mannaafslættinum urðum undir, en
snerum þá vörn í sókn og fiskuðum
agnúana út til þess að tryggja stöðu
þeirra sem raunverulega eiga að
njóta réttarins. Á þeim grunni náðum
við samkomulagi og þau sjónarmið
nutu einnig skilnings ráðherranna.
Gremja sjómanna er vel skiljanleg
þegar tekið er á þætti sem varðar
kjör þeirra, ekki síst á tíma aflasam-
dráttar, en því miður verður það að
viðurkennast að kerfið gaf færi á
umtalsverðri misnotkun. Niðurstaða
málsins við lokaafgreiðslu á Alþingi
var hins vegar mun jákvæðari en
reikna mátti með í byijun, því fast
var sótt á báða bóga eins og eðlilegt
er, en útkoman tryggir betra kerfi
sjómanna gagnvart afslættinum eg
auðveldara er fyrir sjómenn að sækja
rétt sinn. Hjá þeim sem sækja sjóinn
mest er engin skerðing, hjá mörgum
öðrum sem hafa ekki nýtt allan rétt
sinn vegna deilna um framkvæmda-
atriði afsláttarins eykst rétturinn á
afslættinum vegna margfeldisstuðuls
1,49 og hjá öðrum er um skerðingu
að ræða á bilinu 0-6% á afslættinum
sjálfum í þessum tilvikum. Heils árs
sjómenn halda rétti sínum til fulls
og hinir fá hlutfallslegan rétt, en
viðmiðunartalan er 5 dögum hærri
en skattaregiur hafa miðað við upp
á síðkastið.
í baráttunni fyrir því að halda sjó-
mannaafslættinum óbreyttum hjá
sjómönnum voru margir sem lögðu
hönd á plóginn í snarpri lotu Alþing-
is. Málið hvíldi mest á stjórnarsinnum
enda hlutverk þeirra í stöðunni. Við
sem sóttum málið sérstaklega fyrir
sjómenn notuðum rök og ráð þeirra
talsmanna sjómanna sem gerst
þekkja kerfið. Við bárum mikið sam-
an bækur og unnum að vörn og sókn
málsins nokkrir þingmenn. Guðjón
A. Kristjánsson forseti Farmanna og
fiskimanna, Guðmundur Hallvarðs-
son formaður Sjómannafélags
Reykjavíkur, Karl Steinar Guðnason
formaður Verkalýðs- og sjómannafé-
lags Keflavíkur og einnig þingmenn-
imir Guðjón Guðmundsson og Einar
K. Guðfinnsson svo nokkrir séu
nefndir. Þetta var „sjómannaliðið"
sem hélt saman í slagnum með stuðn-
ingi margra annarra þingmanna.
Varnarbaráttan skilaði miklum
árangri og snarpur þrýstingur af
hálfu sjómanna var af hinu góða,
því hann undirstrikaði mikilvægi
málsins. Þegar niðurstaðan liggur
fyrir geta sjómenn andað léttar, það
munu þeir sjá þegar málið er skoðað
ofan í kjölinn. Vissulega er um ei-
litla skerðingu að ræða í sumum til-
vikum á afslættinum, en á móti kem-
ur miklu skilvirkara og sterkara kerfi
fyrir þá sem sækja sjóinn mest. Kerf-
ið var orðið mjög umdeilt og það
má ekki vera svo að allir sjómenn,
hvort sem þeir eru aðeins hluta árs-
ins eða allt árið, njóti sama réttar á
greiðslu fyrir allt árið.
Samkvæmt niðurstöðu Alþingis
skulu allir lögskráðir dagar reiknaðir
auk slysa- og veikindadaga. Þeir sjó-
menn sem ná 245 dögum fá afslátt
fyrir 365 daga, eða með öðrum orð-
um er stuðullinn í dæminu 1,49 sem
þýðir að fyrir hveija 30 daga á sjó
fá menn gert upp með afslætti fyrir
45 daga. Síðan fá aðrir sjómenn í
hlutfalli við það. Menn mega sem
sagt vera 120 daga í landi en njóta
samt fulls sjómannaafsláttar fyrir
alla daga ársins. Kerfið tryggir nú
fullan rétt þeirra sem sækja sjóinn
mest, en af um 11 þúsund sjómönn-
um eru um 3 þúsund sem kallast
heilsárs menn á fiskiskipaflotanum.
Hjá þeim er engin skerðing miðað
við 245 dagana, sem liggja nær al-
veg við fyrri mörk og lögskráningin
gildir. Kerfið var orðið all mengað.
Það kom til dæmis í ljós að um 100
menn sem höfðu engar tekjur af sjó-
mennsku nutu sjómannaafsláttar og
það er einnig ljóst að nokkur hundr-
uð ársverk munu detta út úr kerfinu
vegna þess hvernig hægt var að spila
á það framhjá anda laganna, en það
þýðir enn fleiri hundruð manna sem
voru ekki á réttum forsendum með
afslátt, en sóttu hann í skjóli þeirra
sem sækja sjóinn mestan hluta árs-
ins. Nú er búið að spúla dekkið í
þessum efnum og festa klárara kerfi
í sessi eins og Friðrik Sóphusson fjár-
málaráðherra orðaði það.
Sjómenn á trillum fara nú út úr
kerfinu ef minna en 30% af tekjum
þeirra eni vegna sjómennsku, en
hátt í 1.000 trillur af liðlega 2.000
á landinu, eða um 1.500 sjómenn
alls eru eftir með sjómannaafslátt
að hluta eða öllu leyti. Talsmenn
þeirra eru sammála um að ímynd
kerfisins sé nú mun betri og traust-
ari og að það sé nokkurs virði að
gefa eftir út á það.
Sjómenn fá nú sjómannaafslátt í
eðlilegu hlutfalli innbyrðis miðað við
lögskráningardaga, skarpari skil eru
á milli sjómanna í aðalstarfi og hluta-
starfi. Þá munu sjómenn fá uppgjör
jafnharðan á afslættinum en þurfa
ekki í sumum tilvikum að bíða til
næsta árs. Þetta þýðir beinharða
peninga.
Ég hygg að það sé ljóst að póli-
tíska lausnin í þessu máli var mun
jákvæðari en menn þorðu að vona.
Það var skemmtilegt að vinna þessa
vamar- og sóknarbaráttu með sjó-
mönnum. Menn þurftu að nota press-
una og það gekk á málefnalegum
rökum, enda engin ástæða til þess
að blanda pólitík inn í málið þótt það
væri reynt. Ég sendi sjómönnum
bréf, bæði á.haf út og í Morgunblað-
Árni Johnsen
„Við sem vildum ekki
hreyfa við sjómannaaf-
slættinum urðum undir,
en snerum þá vörn í
sókn og fiskuðum agnú-
ana út til þess að
tryggja stöðu þeirra
sem raunverulega eiga
að njóta réttarins.“
ið og fékk mikil og góð viðbrögð sem
ég þakka fyrir. Þau viðbrögðum og
ábendingar nýttust vel innan veggja
Alþingis og „Sjómannaliðið“ sótti
fast með fullum skilningi forsætis-
ráðherra, sjávarútvegsráðherra og
fjármálaráðherra sem gengu
skemmra en þeir töidu raunverulega
rök fyrir við uppstokkun kerfis sem
kallaði að mörgu leyti á lagfæringu.
Nú eru vafaatriðin fá, kerfið réttlát-
ara, heils árs sjómenn halda fullum
rétti, hinir hlutfallslega. Sumir fá
meira vegna skirvirkari reglna, aðrir
einhveijum prósentum minna, en
þeir sem áttu ekki raunverulegan
rétt fara út úr kerfinu og þaðan
næst mesta skerðingin á heildartölu
sjómannaafsláttarins, þessar 180
milljónir sem um er talað af alls
1500 milljónum króna.
Hér fara á eftir nokkur dæmi um
niðustöður fyrir og eftir breytinguna:
Maður var lögskráður 235 daga á
árinu. Jafnframt var hann frá vegna
veikinda í 15 daga á árinu. Hann
hafði tekjur af öðru en sjómennsku
og var ráðinn hjá útgerðinni allt árið.
Hann fékk því 365 daga í sjómanna-
afslátt.
Eftir breytinguna fær þessi maður
sjómannaafslátt í (235*365/245+15
daga = 235*1,49+15 daga, eða) 365
daga eða jafn marga daga og fyrir
breytingu á lögunum. Lagabreyting-
in hefur því engin áhrif á þenítan
mann.
Maður var ráðinn hjá útgerð frá
16. janúar til 15. desember. Frá 1.1.-
15.1. og 16.12.-31.12. var hann á
atvinnuleysisbótum eða alls 30 daga.
Hann var lögskráður í 225 daga og
fékk því sjómannaafslátt í 335 daga
á árinu, eða allan ráðningartímann.
Eftir breytinguna á hann rétt á
(225*365/245 = 225*1,49 dögum
eða) 335 dögum. Þessi maður er jafn
vel settur eftir breytingu á lögunum.
Maður var lögskráður 235 daga á
árinu. Hann hafði ekki tekjur af öðru
en sjómennsku og var ráðinn hjá
útgerðinni allt árið. Hann fékk því
365 daga í sjómannaafslátt.
Eftir breytingu fær þessi maður
sjómannaafslátt í (235*365/245
daga = 235*1,49 daga eða) 350
daga. Hann skerðist um (365-350)
15 daga eða 9.900 kr. ári sem er
4,1% af sjómannaafslættinum. Miðað
við 2.000 þús. kr. tekjur skerðast
ráðstöfunartekjur hans um 0,6%.
Maður var ráðinn allt árið hjá út-
gerð og hafði ekki tekjur af öðrum.
Hann var ekkert frá vegna veikinda
eða slysa. Hann var lögskráður í 220
daga og fékk 365 daga í sjómannaf-
slátt.
Eftir breytingu fær hann
(220*365/245 = 220*1,49 daga eða)
328 daga í sjómannaafslátt. Skerð-
ingin er því (365-328) 37 dagar eða
24.420 kr. á árinu, sem er 10% af
sjómannaafslættinum. Miðað við
2.000 þús. kr. árstekjur skerðast
ráðstöfunartekjur hans um 1,4%.
Þessi dæmi sýna svart á hvítu
niðurstöður í málinu. Það hvein oft
1 svo glumdi í brúnni þegar málið
var varið og sótt á Alþingi, en það
er trú mín að innst inni séu sjómenn
sáttir við þessa niðurstöðu eins og
ástatt er. Miðað við 2 millj. kr. árs-
tekjur hefur sjómaður með fullan
sjómannaafslátt 1.723.164 kr. í ráð-
stöfunartekjur. Reiknaður skattur af
2 millj. kr. er 795.800 kr. en frá
dregst sjómannaafsláttur upp á
240.900 kr. og persónuafsláttur upp
á 287.064 kr. Þannig að skatturinn
verður 267.836 kr.
Allt er í heiminum hverfult, en
mikilvægt er að spila úr hveiju máli
eins vel og kostur er. Að endingu.
Gleðileg jól og gjöfult nýtt ár til sjós
og lands.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í
Suðurlandskjördæmi.
Reykholtsskóli:
Líf o g starf í heimavistarskóla
er skemmtilegt og þroskandi
eftír Sunnu Ósk
*
Logadóttur og Olaf
R. Ingason
Ástæðan fyrir skrifum þessarar
greinar er sú að okkur nemendum
og kennurum í Reykholtsskóla
fannst tími til kominn að öðrum
gæfist tækifæri til að vega og meta
nokkra augljósa kosti heimavistar-
skóla í sveit.
Héraðsskólinn i Reykholti stend-
ur eins og nafnið ber með sér á
holti einu í hjarta Reykholtsdals.
Þegar komið er inn í dalinn ber
reisulegar byggingar við himinn.
Innan veggja Héraðsskólans hafa
hundruð nemenda tekið út þroska,
andlegan og líkamlegan, við leik
og störf.
Þar hafa menn bundist böndum
ástar og vináttu sem enst hafa
ævilangt. En látum nú staðar num-
ið að sinni við rómantískar hugleið-
ingar og snúum okkur að alvör-
unni. Markmið þessarar greinar er
eins og fram er komið að veita
upplýsingar og með þeim að laða
að skólanum framsækið æskufólk.
Árið 1931 var settur skóli í Reyk-
holti þannig að hann á sextíu ára
afmæli í ár. Skólinn var arftaki
Hvítárbakkaskólans og fluttur í
Reykholt að tilstuðlan UMSB og
manna sem börðust ötullega fyrir
þessum flutningi bæði í orði og
verki. Jarðhiti skipti sköpum þegar
staður var valinn. Fyrstu árin starf-
aði Alþýðuskóli í Reykholti. Árið
1940 voru staðfest ný lög um Hér-
aðsskóla. í framhaldi af því færðist
kennsla yfir á gagnfræðastig. Þesar
breytingar tóku um tíu ár. Samfara
þessum breytingum tekur ríkið við
rekstri skólans af sýslunefndum.
Árið 1974 verður aftur breyting
með tilkomu grunnskólalaganna í
framhaldi lagasetningarinnar tekur
grunnskólapróf við af landsprófi og
gagnfræðaprófi. Þessar breytingar
eru um garð gengnar 1977. í dag
er boðið upp á tveggja til þriggja
vetra nám í framhaldsdeildum.
Uppbygging hefur verið mikil í
Reykholti. Þar er nú heimavistar-
rými fyrir 120—130 nemendur.
Nýtt mötuneyti var tekið í notkun
fyrir tveimur árum. Þar er góður
samkomusalur. í gamla skólahús-
inu er innisundlaug. Þar er gufu-
bað. í viðbyggingu er leikfimisalur
skólans og í tengslum við hann
þrekþjálfunaraðstaða allgóð.
Námsframboð framhaldsdeild-
anna hefur miðast við almenna
bóknámsbraut fyrir þá sem hyggj-
ast stunda menntaskólanám eða
sambærilegt nám í fjölbrautakerf-
inu. Viðskiptabraut sem lýkur með
verslunarprófi eftir tveggja vetra
nám en gefur jafnframt möguleika
á áframhaldandi námi á hagfræði-
braut til stúdentsprófs, íþróttabraut
sem stefnir til stúdentsprófs. Jafn-
framt þessu er fornámsbraut fyrir
nemendur sem þurfa á betri undir-
búningi að halda í einstökum grein-
um áður en þeir taka upp glímuna
á einstökum brautum. Lengd forná-
msins er ýmist ein eða tvær annir
og fer eftir því hvernig nemendur
eru staddir í viðkomandi grein. Nám
í kjamagreinum á fyrstu árum í
áfangakerfisskóla er orðið að mestu
samræmt fyrir allar brautir. Auk
þess eru ákveðnir valáfangar orðnir
þeir sömu fyrir margar brautir.
Þótt nefndar séu aðeins þijár meg-
inbrautir við Héraðsskólann í Reyk-
holti geta nemendur sem hyggja á
nám á öðrum brautum vel stundað
nám sitt fyrstu árin í Reykholti.
Héraðsskólinn í Reykholti er sam-
starfsskóli Fjölbrautaskóla Vestur-
lands og skipuleggur nám sitt sam-
kvæmt námsvísi þeirrar stofnunar.
Allar námsáætlanir og próf eru
unnin sameiginlega af kennurum
og skólastjórum. Þetta tryggir nem-
endum greiða leið á milli skóla.
Skólar sem eru með samskonar
námsvísa og Vesturlandsskólarnir
eru Fjölbrautaskóli Suðurnesja og
Fjölbrautaskólinn á Selfossi. Aðrir
skólar sem gamlir Reykhyltingar
hafa sótt eru meðal annars Armúla-
skólinn og Menntaskólinn við
Hamrahlíð.
Félagslífið
Starfandi eru ýmsir klúbbar og
ráð innan skólans. Fjöldi þeirra
undangengin ár hefur ráðist af
dugnaði og áhuga nemenda. Að-
staða nemenda til ýmissa félags-
starfa er með ágætum. Þegar nýja
mötuneytið var tekið í notkun Iögðu
nemendur undir sig sal og eldhús
þess gamla og settu þar upp að-
stöðu til að spila borðtennis, snók-
er, tefla og spila, stunda pílukast
og annað sem þeir hafa áhuga á.
Æfingaaðstaða skólahljómsveitar-
innar er nú í gamla eldhúsinu.
Ágæt aðstaða er til ljósmyndagerð-
ar. íþróttaklúbbar nýta sundlaug
og íþróttasal að vild eftir skólatíma.
Skólafélagsstóm hefur funda- og
skrifstofuaðstöðu á annarri hæð í
gamla skólanum. Skólafélagið rek-
ur skólasjoppuna í forsal nýja mötu-
neytisins. Skólafélagið á mynd-
bandstæki og eru sýndar myndir
nokkrum sinnum í viku. Á öllum
setustofum vistanna eru sjónvarps-
tæki.
Eins og í öllum gömlum og góð-
um skólum hafa skapast ýmsar
hefðir í skólastarfinu. Þær verða
ekki tíundaðar hér heldur hjúpaðar1
leynd og koma á óvart liveijum
nýnema.
Starfstími — kostnaður —
þjónusta
Fyrir ungt fólk sem stefnir að
framhaldsskólanámi skiptir kostn-
aður mjög miklu máli. Helstu kostn-
aðarliðir fyrir utan bækur og rit-
föng eru: Fæði, húsnæði og þvott-
ar. Jafnframt þarf að gera ráð fyr-
ir einhveijum vasapeningum. Á síð-
ustu önn greiddu nemendur kring-
um níuhundruð krónur á dag í fæði,
húsæði og þvotta. Samanburður við
aðra skóla er því mjög hagstæður.
Vorönn hefst kringum 10. janúar
og lýkur með prófum í maí. Skóla
er oftast slitið 10.—15. maí. Póst-
hús og símstöð eru í Reykholti, jafn-
framt er nýlenduvöruverslun í ná-
grenninu. Bóksala er rekin í skólan-
um. Áætlunarferðir eru til og frá
Reykholti alla daga vikunnar.
Líf og starf í heimavistarskóla
er skemmtilegt og þroskandi. Þar
skiptast á skin og skúrir og vissu-
lega er misjafnt hvað hver einstakl-
ingur fær út úr dvöl sinni. En dug-
mikið ungt fólk sem keppir að
ákveðnu markmiði og vill vinna
undir eðlilegum aga nær árangri.
Lítill heimavistarskóli býður upp á
mikla möguleika í aðstoð við ein-
staklingana. í Héraðsskólanum í
Reykholti er leitast við að sinna
þörfum hvers og eins. Lestímar á
eftirmiðdögum þar sem kennari
gengur um og aðstoðar við heima-
nám og litlar bekkjardeildir gefa
mikla möguleika í þessum efnum.
Lítið hefur verið rætt og skrifað
um heimavistarskóla landsins. Það
er eins og þeir séu gleymdir í hug-
; um landsmanna og er það miður.
Eins og þegar Ármúlaskólinn varð
tíu ára í haust var mikið um það
talað, en færri vita að Reykholts-
skóli varð sextíu ára í ár, sem sagt
sex sinnum eldri! I Reykholti ríkir
skemmtilegur og óþvingaður andi
og teljum við það víst að þeir sem
einu sinni hafí verið þar við nám
vilji koma aftur.
Höfundar eru nemendur í
Reykholtsskóla.