Morgunblaðið - 24.12.1991, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. DESEMBER 1991
47
Kveðjuorð:
Valborg Bentsdóttir
skrifstofustjóri
Fædd 24. desember 1911
Dáin 2. nóvember 1991
Það er mildur nóvemberdagur.
Ég sit í Borgarleikhúsinu í Uppsöl-
um og hlusta á própfessor í ræðu-
mennsku fjalla um spurninguna: „Á
Svíþjóð einhveija afburðaræðu-
menn?“ Hann segir frá Gustav
Vasa sem sameinaði Svíþjóð í eitt
ríki, hann talar um Per Albin Hans-
son forsætisráðherra sem kom
fyrstur með hugmyndina um þjóð-
arheimilið og Olof Palme. Þeir höfðu
allir verið ágætir ræðumenn þótt
þeir hefðu ekki skrifað bestu ræð-
urnar sínar sjálfir.
Á eftir voru umræður.
Ein kona spurði hvort ekki hefðu
verið neinar góðar ræðukonur í
Svíþjóð. Prófessorinn hló vand-
ræðalega, baðaði út höndunum og
fór að lýsa ræðustíl kvenna. Þær
væru alltaf að biðjast afsökunar á
sjálfum sér, ef ekki með orðum, þá
með hreyfingum sínum og lát-
bragði.
Þá kviknaði ljós.
Ég hverf tuttugu ár aftur í tím-
ann og er stödd í Norræna húsinu
í Reykjavík sem varaborgarfulltrúi
Framsóknarflokksins á fuhdi með
stúdentum um dagvistarmál. Hún
er ein þeirra sem biður um orðið,
Valborg Bentsdóttir. Hún gengur
að ræðustólnum, lágvaxin kona um
sextugt, svo grannvaxin að hún er
næstum beinaber, en hreyfingarnar
eru kvikar og ákveðnar. Nú stendur
hún í ræðustólnum, skarpleit, aug-
un liggja djúpt bakvið gleraugun
og hakan framstæð, eilítið ögrandi
gagnvart umhverfinu. Og hún byrj-
ar að tala. Hún hikar aldrei í ræðu
sinni, skoðanir hennar eru mótaðar,
hugsunin skörp. Það bregður fyrir
þurrlegri hæðni þegar hún talar um
þá sem ekki hafa skilning á nauð-
syn dagvistunar fyrir böm. Ég man
að ég nýliði á félagsmálasviðinu
dáðist að öryggi þessa ræðumanns
sem var á aldur við móður mína.
Og núna í Borgarleikhúsinu veit ég
að lýsing prófessorsins á ræðustíl
kvenna á ekki við þessa konu, hún
fellur ekki inn í ramma hans: Val-
borg Bentsdóttir baðst ekki afsök-
unar á sjálfri sér.
Þannig minnist ég Valborgar
Bentsdóttur í fýrsta sinn. Ég hafði
heyrt hennar getið áður, einkum
fyrir það að hún hafði gerst svo
djörf að yrkja ástarljóð til karla sem
birtust í bókinni Til þín. Það þótti
hálfóviðfelldið á þeim tíma eins og
hún væri að þrengja sér inn á svið
þar sem konur ættu ekki að vera.
Valborg Bentsdóttir átti langan
feril að baki og hafði komið víða
við þegar fundum okkar bar saman
í Norræna húsinu. Hún var þá skrif-
stofustjóri á Veðurstofunni og í
stjórn Kvenréttindafélags íslands.
Hún hafði verið varaborgarfulltrúi
Framsóknarflokksins eitt kjörtíma-
Blömastofa
Fríöfims
Suðuriandsbraut 10
108 Reykjavík. Sími 31099
Opið öllkvöld
til kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við öll tilefni.
Gjafavörur.
bil 1958-62 og setið í barnavernd-
arnefnd Reykjavíkur í rúman ára-
tug. Hún hafði átt sæti í stjórnskip-
uðum nefndum til að endurskoða
skattamál hjóna 1957-58 og í jafn-
launanefnd 1958-60 og starfað
mikið að félagsmálum innan Starfs-
mannafélags ríkisstofnana og
BSRB. Ég held að Kvenréttindafé-
lag íslands hafi alltaf staðið hjarta
hennar næst. Hún gekk í félagið
1946 og átti sæti í stjórn þess frá
1960 eða í fjóra áratugi. Réttinda-
mál kvenna voru hennar hjartans
mál. Réttleysi kvenna hafði á sínum
tíma orðið þess valdandi að hún
komst sjálf ekki í menntaskóla og
háskóla en til þess skorti hana
hvorki gáfur né dugnað.
Frá barnæsku hafði hún sótt í
bækur. í Konur skrifa til heiðurs
Önnu Sigurðardóttur (1980) ræðir
hún um æskudrauminn: „Þann
draum, sem lagður var í kistu minn-
inganna vorið 1927, þegar ég lauk
utan skóla, gagnfræðaprófi við
Menntaskólann í Reykjavík, 15 ára
gömul. Þá átti ég bara eina ósk.
Hún var ekki af þeirri gerð, sem
nú er sungið um í dægurljóðum.
Mín eina ósk var sú, að ég gæti
varið næstu þrem árum til að lesa
undir stúdentspróf." En fjárráð
heimilisins leyfðu eki menntaskóla-
nám. Valborg skrifar: „Piltar gátu
komist í vinnu og kostað sig til
náms, ef þeir voru duglegir, t.d. til
sjós. Telpukrakki gat farið í vist
og verið ríflega matvinnungur. Allir
karlar fengu betri laun en konur.
Þetta var svo sjálfsagður munur á
kynjum, að ég skildi ekki fyrr en
löngu seinna hvað launamisréttið
var ranglátt."
Valborg lauk kennaraprófi vorið
1934. Tveimur árum síðar giftist
hún Eiríki Baldvinssyni kennara og
eignuðust þau þijú börn, Silju Sjöfn
1937, Eddu Völvu 1939 og Véstein
Rúna 1944. Þau hjónin slitu sam-
vistum árið 1957. — Valborg sagði
mér að hún hefði hreinlega ekki
haft efni á því að fást við kennslu.
Enn reikar hugurinn.
Það var ekki hægt að starfa lengi
á vettvangi félagsmála án þess að
kynnast Valborgu. Og atvikin —
og þeir sérstöku kvenréttindatímar
sem fóru í hönd — höguðu því svo
að við áttum eftir að starfa mikið
og náið saman í fijálsu félagsmála-
starfi í nær tvo áratugi. Þar er eftir-
minnilegast framkvæmd Kvenna-
frís 24. október 1975 þegar konur
um allt land leggja niður störf til
að sýna fram á mikilvægi vinnu-
framlags síns. Það er dagurinn sem
heppnast svo vel að ein kona segir
að hún sé viss um að guð sé kona.
Það var Valborg sem orti ljóð dags-
ins Hvers vegna kvennafrí? undir
laginu Fijálst er í fjallasal. En hún
var einnig meðhöfundur að tveimur
dagskrárliðum, Kvennakróníku í
þríliðu og Völvuþætti. Hún hafði
yndi af að semja.
Á Lækjartorgi standa þrjátíu
þúsund konur og syngja:
Hvers vegna kvennafri?
Konurnar fagna því,
takast mun allsheijar eining.
Vanmetin voru störf,
vinnan þó reyndist þörf.
Aðeins i kaupi kyngreining.
Nú á að bijóta í blað
bráðlega sannast það,
við sigrum, ef saman við stöndum.
Konan á vilja og vit,
vilji hún sýna lit.
Tengjumst því baráttuböndum.
Metinn skal maðurinn,
manngildi er hugsjónin.
Enginn um ölmusu biður.
Hljómar um fjöll og Qörð:
Frelsi skal ríkja á jörð,
jafnrétti, framþióun, friður.
Og árin líða. Það er 1981. Félag
framsóknarkvenna í Reykjavík er
að undirbúa stofnun Landssam-
bands framsóknarkvenna. Valborg
á mikinn þátt í að móta lög sam-
bandsins. Nú er hún beðin að yrkja
ljóð í tilefni stofnfundar þótt fyrir-
vari sé stuttur og hún bregst vel
við. Satt að segja minnist ég þess
ekki að hún hafi nokkurn tíma skor-
ast undan þegar ég leitaði eftir
þátttöku hennar á félagsmálasvið-
inu. Og aldrei minnist ég þess að
hún hafi tekið sér umhugsunar-
frest. Hún tilheyrði þeim hópi
kvenna sem taldi að konur hefðu
ekki efni á því að segja nei þegar
leitað væri til þeirra til góðra verka.
Ég er stödd á heimili Valborgar
í Ljósheimum 16 b. Það er rúm-
gott, smekklegt, listrænt og út-
saumað. Anddyrið piýða net, neta-
kúlur og sjávardýr sem minna á
vestfirskan uppruna hennar,
Haukadal í Dýrafirði en foreldrar
Valborgar voru Karólína Friðrikka
Friðriksdóttir og Bent Bjarnason
kennari, bróðir sr. Böðvars Bjama-
sonar á Hrafnseyri. Mikill bóka-
kostur prýðir heimili Valborgar og
mikið og veglegt skrifborð ber vott
um virðingu eigandans á ritstörfum.
Hún hafði gert skrá yfir bækur
eftir konur 1800-1956 og gefið út
eina bók sem fyrr var nefnd, 'Til
þín, sögur og Ijóð 1962. Auk þess
ljóð, smásögur og frásagnir í blöð-
um og tímaritum og allmargar
greinar og útvarpserindi um skatta-
mál og jafnréttismál.
Og enn reikar hugurinn. Nú eru
konur úr stjórnmálaflokkunum að
stofna Friðarhreyfingu íslenskra
kvenna. Valborg er kvödd til þátt-
töku. Það er árið 1983. Fastur liður
í starfseminni verður friðarganga
niður Laugarveginn á Þorláksmessu
ásamt öðrum friðarhreyfingum. Við
Valborg stöndum á Hlemmi báðar
með kyndil í hendi. Það er frost og
það snjóar. Hún er klædd pelsinum
góða sem minnir á pardusdýr. Allt-
af mætt, alltaf með kyndiiinn. Og
við göngum niður Laugaveginn í
von um frið og betri heim.
Nú er lokið göngu Valborgar
Elísabetar Bentsdóttur eins og hún
hét fullu nafni. Að rétta hlut kvenna
varð hugsjón hennar og þar var hún
óþreytandi. — Valborg hlaut ýmsa
viðurkenningu fyrir félagsmála-
störf. Fálkaorðuna fékk hún árið
1982 og varð heiðursfélagi í Kven-
réttindafélagi íslands og Félagi
framsóknarkvenna í Reykjavík árið
1987. í fjöldamörg ár sat hún sem
fulltrúi Framsóknarflokksins í
stjórn Kvenréttindafélagsins. Fyrir
hönd framsóknarkvenna til ég
þakka þessari mætu baráttukonu
mikil störf í þágu kvenna og votta
aðstandendum innilega samúð.
Ég geng úr Borgarleikhúsinu í
Uppsölum út í nóvemberdaginn.
Það er tekið að rökkva. Þann 24.
desember hefði Valborg orðið átt-
ræð, hefði hún lifað. Þann dag mun
ég kveikja á kyndli til heiðurs Val-
borgu Bentsdóttur með virðingu og
þökk fyrir samfylgdina.
Gerður Steinþórsdóttir
+
Eiginmaður minn og faðir okkar,
BALDVIN ÞORSTEINSSON
skipstjóri,
Kotárgerði 20,
verður jarðsunginn frá Akureyrarkirkju laugardaginn 28. desem-
ber kl. 11.00.
Þeim, sem vildu minnast hans, er vinsamlegast bent á Landssam-
tök hjartasjúklinga.
Björg Finnbogadóttir,
Þorsteinn Már Baldvinsson,
Margrét Baldvinsdóttir,
Finnbogi A. Baldvinsson.
Útför föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
ÞORSTEINS KRISTJÁNSSONAR,
Laugarnesvegi 42,
fer fram 27. desember kl. 16.30 frá Fossvogskirkju.
Jarðsett verður frá Lágafelli.
Erla Þorsteinsdóttir,
Óli Þorsteinsson,
Rannveig Þorsteinsdóttir, Guðjón Eiríksson,
Henný Sigurjónsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Eiginmaður minn,
ARNGRÍMUR BJARNASON
fyrrverandi aðalfultrúi,
Byggðarvegi 84,
Akureyri,
verður jarðsunginn frá Akureyrarkirkju föstudaginn 27. desember
kl. 13.30.
Fyrir hönd fjölskyldunnar,
Ásta Friðriksdóttir.
+
Ástkaer eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afi,
BJÖRN BJÖRNSSON,
Kögurseli 20,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju föstudaginn 27. desember
kl. 15.00.
Elsa Unnur Guðmundsdóttir
Hafdís Björnsdóttir,
Valtýr Björnsson,
Anna Kristín Björnsdóttir,
Anna Birna Björnsdóttir,
Björn Björnsson,
Svanhildur Arnarsdóttir,
Guðfinna Arnarsdóttir,
Guðmundur Arnarsson,
Hrönn Arnarsdóttir,
Arna Bára Arnarsdóttir
Sævar Geirsson,
Guðmundur Halldórsson,
Kjartan Örvar,
Peter Moldt,
Bjarni Tryggvason,
Sigurbjörg Gunnarsdóttir,
Bergur Gunnarsson,
og barnabörn.
+
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda samúð og vináttu við andlát og útför
ástkærrar unnustu minnar, dóttur okkar og systur,
BÁRU BJÖRGVINSDÓTTUR.
Björn Ingvarsson,
Esther Guðmundsdóttir, Björgvin Jónsson,
Helga Dögg Björgvinsdóttir, Ragnheiður Björgvinsdóttir.
Við óskum ykkur öllum gleðilegra jóla.
+
Þökkum innilega samúð, vináttu og hlýhug við andlát og útför
ástkærrar móður minnar, tengdamóður og ömmu,
IÐUNNAR KRISTINSDÓTTUR,
Hrafnistu,
Hafnarfirði.
Sérstakar þakkir til hjúkrunarfólks og lækna Hrafnistu.
Þórhildur Ágústsdóttir, Erling Klemenz Antonsson
og barnabörn.
+
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hlýhug við andlát og útför
móður okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
SIGRÍÐAR GUNNLAUGSDÓTTUR.
Sérstakar þakkir eru sendar starfsfólki Seljahlíðar fyrir liðin ár.
Gleðileg jól.
Erling Jóhannsson, Þórunn Rut Þorsteinsdóttir,
Sigrún Jóhannsdóttir,
Fjóla Erlingsdóttir, Guðmundur H. Jónsson,
Agnes J. Erlingsdóttir, Þorsteinn Magnússon,
Anna Kristfn Guðmundsd., Kári Hólm Guðmundsson,
SigriðurÁsdis Guðmundsd., Hjörleifur Stefánsson,
Jóhanna Guðmundsdóttir, Jón Gerald Sullenberger,
Hildur Sigrún Guðmundsd., Jón Örn Stefánsson,
Inga Rakel Guðmundsdóttir
og barnabarnabörn.
Lokað
vegna jarðarfarar LILJU TORFADÓTTUR föstu-
daginn 27. desember.
Hárgreiðslu- og rakarastofan,
Klapparstíg 29.