Morgunblaðið - 07.04.1992, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. APRIL 1992

KÓPAL
o%;
tilhögun er vandséður. Námsmenn
tapa og bankarnir græða.
Þingmenn vísvitandi blekktir?
Það er erfitt fyrir námsmenn að
svara öllum þeim áróðri og jafnvel
óhróðri sem hafður er í frampii af
hálfu ráðamanna og aðstoðarmanna
þeirra, ekki síst þegar beitt er röng-
um upplýsingum. Þetta er því miður
tilfellið, jafnvel á hinu háa Alþingi.
í þeim tilgangi að sýna fram á
velmegun íslenskra námsmanna er
í fylgiskjali með frumvarpinu gerður
samanburður á námslánum íslensks
námsmanns í Danmörku og þeirri
aðstoð sem danskur skólafélagi hans
fær frá danska ríkinu. Sú meðferð
upplýsinga sem hér er um að ræða
ber annaðhvort vitni um vanhæfni
höfunda frumvarpsins eða um að
vísvitandi sé verið að blekkja alþing-
ismenn og aðra þá er frumvarpið
lesæ
í fylgiskjali númer 2 bls. 26 er
stillt upp dæmi því sem sýnt er í
töflu 1. Taflan sýnir einnig dæmið
um einhleypa danska námsmanninn
með réttum upplýsingum. Allar upp-
hæðir eru í íslenskum krónum.
í upplýsingunum er varða styrk-
inn til Danans er í báðum tilvikum
um rangar upplýsingar að ræða. Sú
upphæð sem notuð er, á í raun við
einstakling er býr í foreldrahúsum.
Rétt upphæð er 29.554 og samtals
er aðstoðin því 42.794. (Gengi 9,25.)
Þess ber að geta að Daninn greiðir
á mánuði ca. 2.500 af styrknum í
skatt.
Fyrir utan þessar röngu upplýs-
ingai' eru dæmin í hæsta máta vill-
andi. Daninn fær í báðum tilvikum
aðstoð 12 mánuði á ári en íslending-
urinn aðeins á námstíma (9-10
mánuði). í dærninu um fjölskyldu-
manninn er íslendingnum ætlað lán
til framfærslu íjölskyldu sinnar, en
ekki á það minnst að maki Danans
hefui' tekjur eða fær atvinnuleysis-
bætur eða aðra félagslega aðstoð,
þar sem auðvitað er tekið tillit til
framfærslu barna. Þessar tekj-
ur/aðstoð við maka koma ekki til
skerðingar námsaðstoðar.
Villandi samanburður
í umræðum um frumvarpið á Al-
þingi hefur einn af höfundum frum-
varpsins, notað það sem rökstuðning
Farseðill inn í framtíðina
- um skammsýni og rangfærslur í umræðum um LÍN
Haft hefur verið eftir forsætisráð-
herra, Davíð Oddssyni, að á íslandi
sé óþarfi að gera fjárhagsáætlanir,
þær standist hvort eð er aldrei. Ef
höfð er í huga reynsla Davíðs af fjár-
hagsáætlunum, kemur þetta ekki á
óvart, en engu að síður er þetta slá-
andi fullyrðing.
Þessi skoðun forsætisráðherra má
segja að skíni í gegn I nýju frum-
varpi til laga um Lánasjóð íslenskra
námsmanna, sem nú liggur fyrir
Alþingi. Námsmenn sem nú eru í
miðju námi mega, ef frumvarpið
verður að lögum, horfa uppá að
áætlanir sem gerðar voru í byijun
náms, eru einskis virði.
Er þetta ekki bara .enn ein grát-
kviðan frá ofdekruðum námsmönn-
um, spyija nú eflaust margir.
Námsmenn eru ekki úr svo mikl-
um tengslum við raunveruleikann
að þeir átti sig ekki á, að þegar
harðnar í ári verði þeir að taka á
sig skerðingu eins og aðrir hópar í
þjóðfélaginu. Á síðasta ári var fram-
færslugrundvöllur námslána skorinn
niður um tæp 20% og þó þetta hafi
verið mikil skerðing, skildu flestir
ástæðurnar sem lágu að baki og
bitu í það súra epli, enda ekki aðrir
valkostir í boði.
Hver er að fjárfesta?
Með því frumvarpi sem nú liggur
fyrir Alþingi, er ekki verið að lög-
festa frekari beinan niðurskurð á
námslánum. En af hveiju eru náms-
menn þá að kvarta núna? spyija ein-
hveijir aftur.
Fyrst ber að telja þá grundvallar-
breytingu á menntastefnu íslensku
þjóðarinnar, að námslán til fram-
færslu námsmanna skuli bera vexti.
í núverandi kerfi endurgreiða náms-
menn lán sín með ftillri verðtiygg-
ingu en án vaxta. í frumvarpinu er
lagt til að lánin beri að auki 3%
raunvexti.
Með þessari breytingu er verið að
undirstrika það að ákveðnir einstakl-
ingar séu að fjárfesta í menntun í
gróðasjónarmiði en ekki að þjóð-
félagið sem heild sé að fjárfesta í
menntuðu fólki. Það er sjálfsögð og
skiljanleg krafa að þjóðin vill fá arð
af eigin fjármagni — einnig af því
fé sem fer í Lánasjóðinn. Spurningin
er hins vegar: Á þessi arður að koma
frain í bókhaldi lánasjóðsins frekar
en í velmenntaðri þjóð? Svarið við
þessari grundvallarspurningu um
menntastefnu þjóðarinnar hlýtur að
vera, NEI!
Aætlanir að engu gerðar
Ef frumvarpið verður samþykkt
óbreytt, hefur það í för með sér stór-
aukna greiðslubyrði af námslánum.
Hér er vert að undirstrika það strax,
til að koma í veg fyrir misskilning,
að námsmönnum þykir sjálfsagt að
endurgreiða lán sín. I frumvarpinu
er lagt til að endurgreiðsla lánanna
heíjist strax einu ári eftir námslok
í stað þriggja áður. Endurgreiðslan
fyrstu fjögur árin nemi 4% af út-
svarsstofni fyrra árs en eftir það
allt að 8%. Þetta samsvarar því að
ein brúttómánaðariaun á ári fari í
að greiða af námslánunum. í núver-
andi kerfi er endurgreiðslan hæst
3,75% af útsvarsstofni.
Hér er komið að því sem áður var
nefnt um áætlanir námsmanna.
Námsmaður sem nú er í miðju námi
og gerði sínar áætlanir eftir núgild-
andi reglum um endurgreiðslu, á
samkvæmt frumvarpinu um tvennt
að velja. Annarsvegar að sameina
gömlu lánin nýju lánunum og greiða
alla upphæðina til baka samkvæmt
nýjum reglum. Hinsvegar að greiða
gömlu lánin samkvæmt núgildandi
reglum og jafnframt að greiða af
nýjum lánum samkvæmt breyttum
reglum. Þetta þýðir í raun að fimm
árum eftir námslok getur greiðslu-
byrðin orðið 11,75% af útsvarsstofni
eða sem getur numið um það bil
fimmtungi tekna eftir skatt.
Greiðslubyrðin er í raun þrisvar sinn-
um meiri en gert var ráo fyrir í
upphafi náms. Fjölskyldufólk sem
kemur úr námi með þessa greiðslu-
byrði á erfitt uppdráttar fjárhags-
lega; og getur ekki einu sinni sjálfu
sér um kennt. Þessi greiðslubyrði
leggst á, einmitt á þeim árum þegar
fólk er að koma sér upþ þaki yfir
höfuðið.
Geðþóttaákvarðanir
stjórnar LÍN
í frumvarpinu er gert ráð fyrir
miklu valdi til handa stjórnar Lána-
sjóðsins. Þetta eykur enn á óvissu
námsmanna þar sem úthlutunarregl-
ur verða algerlega háðar duttlungum
ráðamanna á hveijum tíma. Sem
dæmi um þetta má nefna að í frum-
varpinu er kveðið á um að námslán
„nægi hveijum námsmanni til að
TAFLA 1.
standa straum af náms- og fram-
færslukostnaði meðan á nárni stend-
ur“. Ekki eitt orð um félagslegar
aðstæður svo sem fjölskyldustærð
eða eins og segir í 3. grein núver-
andi laga frá 1982 „ ... þegar eðli-
legt tillit hefur verið tekið til fjöl-
skyldustærðar...“
Markaðsvextir á námstíma
Frumvarpið kveður á um að lánin
séu vaxtalaus meðan á námi stend-
ur. Er þetta i\ú sannleikanum sam-
kvæmt? Á öðrum stað í frumvarpinu
segir nefnilega að „Námslán skal
aldrei veitt fyrr en námsmaður hefur
skilað vottorði um skólasókn og
námsárangur", og síðar að „Náms-
lán skal ekki veitt nema námsfram-
vinda sé með eðlilegum hætti“.
Skilgreining á eðlile^ri námsfrain-
vindu er eins og svo margt annað í
frumvarpinu lagt í hendur stjórnar
sjóðsins, en hver svo sem skilgrein-
ingin verður, þýðir þetta í raun, að
námsmaður fær aldrei útborgað
námslán fyrr en að loknu hveiju
misseri. Námsmaður verður því að
fjármagna framfærslu sína og fjöl-
skyldu sinnar með bankalánum á
markaðsvöxtum. Ráðstöfunarfé
námsmannsins skerðist »því sem
nemur þessum vöxtum sem renna
beint úr vasa hans og í bankakerfið.
Sparnaður Lánasjóðsins með þessari
möUÆt>i
* \.°£0r

§ Óseyri 4, Auðbrekku 2, Skeifunni 13, §
Akureyri Kópavogi Reykjavik
'ODÝKT //
Einstaklingar fullu háskólanámi, sem búa í leiguhúsnæði
Dani íslendingur
Skv. fylgiskj. Réttar uppl.
Styrkur 16.800 29.554 0
Lán 13.240 13.240 46.300
Samtals 30.040 42.794 46.300
Námsmaður í fullu námi, með tvö börn. Maki ekki í námi. Búa í leiguhúsnæði
Dani íslendingur
Styrkur 16.800 0
Lán 13.240 104.180
Samtals 30.040 104.180