Morgunblaðið - 07.04.1992, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL 1992
X
Laufey Bjamadóttir
Snævarr - Minning
Fædd 15. október 1917
Dáin 29. mars 1992
Einu sinni var ...
Telpunni hafði verið sagt að jafn-
aldra hennar í Galtafelli væri
frænka hennar. Þetta var einhvern
tímann á árunum eftir stríð og
handan við Laufástunið, ofar í hæð-
inni, blasti við henni þetta tígulega
hvíta hús með turni. Forvitnin að
, kynnast þessari frænku og fá að
skyggnast inn í „húsið“ var til þess
að dag einn knúði hún dyra á Galta-
felli, og heimurinn var ekki samur
eftir.
Hún eignaðist vinkonu, og fólkið
og lífið í Galtafelli við Laufásveg
varð hluti af æsku hennar.
Foreldrar nýju vinkonunnar, þau
Árni og Bíbí, tóku þessari forvitnu
hnátu forkunnar vel. Henni leið vel
í návist þeirra en þau höfðu ein-
stakt lag á að láta henni finnast
hún vera aufúsugestur, bæði sem
bam, .unglingur og sem fullorðin
kona. Hún fékk að kynnast stóríjöl-
skyldunni og taka þátt í leikjum og
hátíðum þeirra, ferðum til Þing-
;valla, að ógieymdum sunnudags
„menningarferðum“ í Nýja-bíó.
Undursamíegir hringstigar
leiddu vinkonurnar um bernskuna
og um þetta hús, fyrst hjá Árna
og Bíbí, síðan upp á miðhæðina til
ömmu Sesselju og afa Bjarna, og
síðan upp í þetta dularfulla turnher-
bergi. Fyrstu kynni telpunnar af
verkum íslensku meistaramna í
umgjörð sem nefna má listasafn var
án efa í rismikla „holinu“ á miðhæð-
inni.
-4 Allt þetta fólk.er konunní nú enn
Ijóslifandi í minningunni sem gott,
umhyggjusamt, mannlegt, og ævin-
týralegt, e.t.v. eins og húsið.
í minningu Bjama og Sesselju,
Áma og elsku Bíbí vill hún þakka
fyrir að hafa fengið að kynnast
þessu ævintýri.
Æskuvinkonu minni, Lillý Svövu,
systrum hennar og fjölskyldum
þeirra votta ég mína dýpstu samúð.
Arndís S. Árnadóttir.
Laufey Bjamadóttir Snævarr er
horfin okkur, en minningu um ein-
staklega góða og fallega konu geym-
um við í helgistað minninganna. Oft
gekk ég að kommóðunni hennar
,mömmu og dró út efstu skúffuna.
' Þar vissi ég af mynd af fallegri ungri
stúlku, sem brosti svo blítt til mín.
Ég vissi að þesi unga stúlka átti að
verða tengdadóttir fósturforeldra
minna, hún var heitbundin elsta fós-
aturbróður mínum. Þótt hún væri
kölluð Bíbí af öllum bar hun sama
nafn og önnur stúlka sem var mér
kær. Á vikulangri sjóferð að heiman
til Reykjavíkur hafði hlaðist upp í
huga mínum kvíði fyrir því sem í
vændum var á ókunnum slóðum. En
þegar ég kom á áfangastað mætti
mér sama hlýja brosið, sem svo oft
hafði yljað mér frá myndinni í skúff-
unni hennar mömmu og allur kvíði
hvarf mér.
Það fór ekki hjá því að kynni okk-
ar yrðu náin, í 5 ár átti ég heimili
mitt hjá þeim Árna og Bíbí og þá
var lagður grunnur að ævilangri vin-
áttu. Þótt Bíbí væri bara fímm árum
eldri en ég þá var hún lífsreyndari
en ég og ekki leið á löngu að ég
lagði allar mína áhyggjur á hennar
ungu herðar. Ekki stóð á vilja henn-
ar að leysa sem best úr vanda mín-
um. Þegar Bíbí byijaði að búa var
algengt að ungar konur hefðu heimil-
ishjálp, en vel man ég hvað allt fékk
annan svip og eins og meiri glans
þega hún vann verkin sjálf. Öll mat-
argerð og allur bakstur lék í höndum
hennar, aldrei man ég eftir að hafa
séð mislukkaða köku hjá henni.
Margoft stóð ég hjá og fylgdist með
þegar Bíbí baðaði og klæddi litlu
dætur sínar, hvað hún var fumlaus
og fallegar hendurnar hennar fóru
varfærnislega að öllu. Seinna, þegar
að mér kom að annast ungbörn,
reyndi ég að muna hvernig Bíbí hafði
gert. Af mörgu því í fari Bíbíar sem
ég dáðist að og reyndi að tileinka
mér, var eitt öðru fremur, en það
var að hún kvartaði aldrei.
Þegar hún var unglingur fékk hún
snert af berklum, en hélt því leyndu
fyrir foreldrum sínum. Svo batnaði
þetta og gleymdist. Mörgum árum
seinna brotnaði sárið upp og þá þurfti
að blása inn á lungun og það var
gert í mörg ár. Þá kom nýr læknir,
sem aftók með öllu að þessu yrði
haldið áfram. Þá sagði Bíbí við mig:
„Ég held að ég hefði ekki haldið
þetta út miklu lengur.“ Ég varð undr-
andi að heyra þetta, því aldrei. hafði
hún heyrst kvarta öllu þessi ár. Slík
hetja gat þessi litla, fíngerða 'kóna
verið. Sjálfsagt er hætt við að þeir
sem eru viljasterkir beygi þessar
blíðu sálir, en við sem þekktum Bíbí
vissum að hún gat verið fosf fyrir
og að það var ástin til hennar nán-
ustu sem gerði henni svo Ijúft að
láta undan.
Á sorgartímum, þegar tvær systur
hennar dóu með stuttu millibíli, var
hún mikil stoð og stytta forfeldrum
sínum. Um líkt leýti kö'm hún inn'í
fjölskylduna með sinn góða mann,
sem fljótt varð handgenginri foreldr-
um hennar sem besti sonur. Þegar
fyrsta dóttir þeirra Árna og Bíbíar
fæddist, sá ég hvernig þessi litla
stúlka, sem hlaut nöfn systranna sem
dánar voru, yljaði öllum, ékki síst
afa og ömmu. Svo fjölgaði börnum
í fjölskyldunni og þessum litlu mann-
verum var vel fagnað enda voru þær
duglegar við að ýta burt sorginni,
sem grúfði yfir heimili og æ sjaldnar
sáust tár á kinn ömmu. Vegna
veikinda Bíbíar hafði samband við
hana rofnað síðustu árin, en þegar
ég stóð við kistuna hennar og horfði
á þetta kæra andlit fann ég hvað ég
hafði saknað hennar. Eitt augnablik
óskaði ég þess að allt gæti aftur
orðið eins og þegar það var best.
En tíminn gengur ekki afturábak og
dauðinn skilar engu aftur. Ég er
þakklát fyrir það sem var og tel það
gæfu mína að hafa átt Bfbíu að vini.
Hugurinn leita til Stefaníu, systur
Bíbíar, sem nú fylgir síðasta systkini
sínu til grafar. Ég votta henni mína
innilegustu samúð. Við Jón og börn-
in okkar viljum þakka Bíbí fyrir allt
sem hún gerði fyrir okkur og var
okkur. Dætrum Árna og Bíbíar og
fjölskyldum þeirra vottum við okkar
innilegustu samúð.
Hún var kvenna prúðust, gekk
hljóðlátum skrefum gegnum lífíð og
hljóðlega hvarf hún á braut.
Blessuð sé minning hennar.
Guðrún.
Elskuleg tengdamóðir mín Lauf-
ey Snævarr, Bíbí, eins og hún var
kölluð í daglegu tali, lést að morgni
sunnudagsins 29. mars sl.
Mjirgs er að minnast og margt
kemur upp i hugann sem of langt
mál væri að telja upp, en hæst ber
minninguna um ljúfar móttökur og
yndislegar stundir á heimili þeirra
Áma á Laufásveginum, þar sem
hún naut sín sem gestgjafí og mat-
móðir.
Ég átti svo sannarlega góða
tengdamóður. Svo undarlega hög-
uðu örlögin því að dóttir okkar
Stellu, Sesselja, eignaðist litla
stúlku daginn eftir, þann 30 mars,
fyrsta barn hennar og þriðja barna-
barn Bíbíar. Hún kom sem ljós-
geisli sem breytti sorg í gleði á
þessum erfiðu stundum. Með þess-
um fáu orðum vil ég kveðja elsku-
lega tengdamóður mína og þakka
henni fyrir allt og allt. Bið ég algóð-
an guð að geyma hana og blessa
minningu hennar.
Lárus Guðmundsson.
Flestir Reykvíkingar kannast við
Galtafell við Laufásveg, hvítmálað
glæsilegt hús í kastalastíl á horni
Bragagötu og Laufásvegs. Hús
þetta lét Pétur Thorsteinsson á
Bíldudal byggja árið 1918, en arki-
tekt var Einar Erlendsson, húsa-
meistari ríkisins. Árið 1921 keypti
Bjarni Jónsson, forstjóri Nýja Bíós,
þetta hús og hét það eftir bemsku-
heimili sínu að Galtafelli í Hmna-
mannahreppi. Bjarni Jónsson hafði
numið húsgagnasmíði í Kaup-
mannahöfn um aldamótin, samtíða
bróður sínum Einar Jónssyni, sem
var við nám í höggmyndalist. Heim-
kominn frá námi stofnaði Bjarni
ásamt fleirum Gamla Kompaníið í
Reykjavík, en árið 1916 keypti hann
Nýja Bíó, en við það var hann
kenndur æ síðan.
Bjarni Jónsson var tvíkvæntur.
Fyrri konu sína, Stefaníu Stefáns-
dóttur, missti hann eftir skamma
sambúð. Síðari kona hans var Sess-
elja Guðmundsdóttir frá Feijukoti
í Borgarfirði, einstök mvndarkona.
Bjarni og Sesselja bjuggu að Galta-
felli nær 50 ár. Heimilið í Galta-
felli var annálað fyrir gestrisni og
glæsileik. Þar var hver hlutur dýr.
Þeim Galtafellshjónum varð fimm
b.ama auðið og einn son átti Bjarni
með fyrri konu sinni. Börnin í Galta-
felli héldu gjarnan utan til náms,
þar sem þau námu tungur og til-
einkuðu sér erlenda menningar-
strauma. Þó gleymdi sorgin ekki
þessu húsi. Þijú barnanna, Stefán
sonur Bjarna og dæturnar. Lillý og
Svava, dóu í blóma lífsins, Lillý 17
ára, Svava frá eiginmanni sínum
þýskum og Stefán frá konu og ung-
um sonum. Eftir lifðu þau Hörður
húsameistari, Stefanía Thors og
Laufey, sú sem hér er kvödd.
Laufey Bjarnadóttir Snævarr
fæddist í Reykjávík 15. október
1917, dóttir áðurnefndra merkis-
hjóna, Sesselju Guðmundsdóttur og
Bjarna Jónssonar frá Galtafelli.
Laufey, eða Bíbí eins og hún var
ávallt kölluð, ólst upp í stórum
systkinahópi á hinu listræna menn-
ingarheimili foreldra sinna í Galta-
felli við Laufásveg. Að loknu námi
við Kvennaskólann á Reykjavík
hélt Laufey til Þýskalands og nam
snyrtingu í Dresden 1935-36, en
þar var Hörður bróðir hennar einn-
ig við nám í húsgerðarlist. Meðal
námsmanna í Dresden var einnig á
þessum árum ungur Norðfirðingur,
Árni Snævarr að nafni, og las verk-
fræði. Má leiða að því líkur að dvöl-
in í Dresden hafi orðið þessum ung-
mennum örlagarík, og vart er það
tilviljun að Katla Pálsdóttir, er síðar
varð eiginkona Harðar Bjarnason-
ar, var við nám í Leipzig á sama
tíma. Námi Laufeyjar erlendis lauk
með matreiðslunámi í Danmörku
síðari hluta árs 1938, og átti sá er
þetta ritar eftir að njóta góðs af.
Laufey giftist Árna Snævarr verk-
fræðingi 19. ágúst 1939. Þau Lauf-
ey og Árni bjuggu lengst af á neðri
hæðinni í Galtafelli í tvíbýli við for-
eldra Laufeyjar. Um 1960 keyptu
þau húseignina að Laufásvegi 63,
en byggðu loks um 1970 tvíbýlishús
að Laufásvegi 47, gegnt Galtafelli,
í félagi við Hörð Bjarnason húsa-
smíðameistara og Kötlu konu hans.
Þar sameinaðist allur hópurinn frá
Dresden og Leipzig í uppruna sín-
um.
Laufeyju og Árna varð fjögurra
dætra auðið. Elst er Lillý Svava,
skrifstofustjóri Póstgíróstofunnar,
fædd 1940, gift Sverri Ingólfssyni
viðskiptafræðingi og Iöggiltum end-
urskoðanda. Þau eiga þrjár dætur,
Unni lögfræðing, Svövu Guðlaugu
viðskiptafræðinema og Layfeyju
Brynju stúdent. Síðan kemur Stef-
anía, húsmóðir, fædd 1947, gift
Lárusi Guðmundssyni umsjónar-
manni á Dalbraut. Þau eiga tvö
börn, Árna og Sesselju. Næst í röð-
inni er Sesselja, yfirkennari, gift
Kristjáni Steinssyni gigtarlækni.
Þeirra börn eru Helga líffræðingur,
Halldóra menntaskólanemi og Hild-
ur og Kristján Árni nemar. Yngst
er Sigrún fóstra, fædd 1951, gift
Jakobi Möller kennara og verslun-
armanni. Þeirra börn eru Sunna
Dóra menntaskólanemi, Kristín
Þóra og Árni Baldur nemar.
Eftir heimkomuna frá Dresden
rak Laufey ásamt fleirum snyrti-
stofuna Pirolu og um hríð rak hún
eigin stofu í Austurstræti. Heimilis-
störfin og annir húsbóndans leyfðu
þó ekki útivinnu húsmóðurinnar til
frambúðar og starfsvettvangur
hennar var því innan veggja heimil-
isins upp frá því.
Árni stofnaði ásamt fleirum Al-
menna byggingafélagið árið 1941
og var ásamt félaga sínum, Gústafi
E. Pálssyni, framkvæmdastjóri þess
um aldarfjórðungsskeið, eða þar til
hann tók við embætti ráðuneytis-
stjóra í iðnaðarráðuneytinu árið
1970.
Heimili Laufeyjar og Árna var
fágaður griðastaður, kannski svolít-
ill helgidómur. Á löngum kvöldum
sat húsmóðirin við lestur en hús-
bóndinn að tafli við sígilda tónlist.
Þar var aldrei hávaði þrátt fyrir
ærsl barnanna. Það átti einhvern
veginn ekki við. Á hátíðarstundum
var heimili þeirra samkomustaður
fjölskyldunnar. Þar gat að líta hús-
bóndann að leikjum við börn eða
leggjandi þrautir iyrir fullorðna, en
húsmóðirin dekraði við gesti sína.
Laufey Snævarr var afar fírtgerð
kona, fremur lágvaxin og fríð sín-
um. Öll framkoma hennar ein-
kenndist af hljóðlátri háttvísi og
hógværð. Hún var. einkar smekkleg
en látlaus í klæðaburði, tandurhrein
og sá aldrei á hrukku. Hún var
skipulögð verkmanneskja og vann
öll sín störf af undarlegu áreynslu-
leysi. Laufey var fagurkeri eins og
hún átti ætt til, hafði yndi af fögr-
um listum og naut þess að leyfa
þeim að erta skilningarvitin. Laufey
hafði næmt tóneyra og tungumál
voru henni opin bók. En hún var
líka viðkvæm, kannski öll of fíngerð
fyrir þennan heim.
Hálf öld er liðin frá því að sá sem
hér heldur á penna sá Laufeyju
Snævarr fyrst. Hún kom út úr heitri
sumarþokunni á Héraði í fylgd með
móðurbróður mínum, Árna Snæv-
arr. Undirrituðum, þá þriggja ára
snáða, varð starsýnt á þessa konu.
Það var yfir henni einhver fram-
andi fágun, blær evrópskrar menn-
ingar ættaðrar sunnan fyrir Rín.
Mér fannst hún ekki snerta jörðina,
en draga skósíða kápuna. Það
hvarflaði að mér hvort þetta mundi
ekki álfkona. Með elskulegri fram-
komu sinni tókst henni fljótt að
yfirvinna styggð sveitabarnsins.
Það voru heldur ekki margir á þeim
árum, sem töluðu við hann eins og
jafningja.
Mörgum árum síðar buðu þau
mér til sín, Árni og Laufey, til að
hefja nám við Menntaskólann í
Reykjavík. í raun tóku þau mig í
fóstur öll mín menntaskólaár og
raunar gott lengur. Þannig urðu
þessi elskulegu hjón mínir örlaga-
valdar. Það var mikið ævintýri ung-
um dreng austan af landi að koma
að Galtafelli við Laufásveg. Þar
ríkti glæsileiki utan dyra sem inn-
Aldarminning:
Halldóra Ólafsdóttir
í dag eru liðin hundrað ár frá
fæðingu Halldóru Ólafsdóttur skól-
ameistarafrúar, en hún fæddist 7.
apríl 1892 að Kálfholti í Holtum.
Foreldrar hennar voru Ólafur
Finnsson prestur í Kálfholti og kona
hans Þórunn Ólafsdóttir. Þórunn
par ættuð frá Mýrarhúsum á Sel-
tjarnarnesi, Ólafur faðir hennar var
þar útvegsbóndi, merkismaður sem
beitti sér fyrir stofnun barnaskóla
á Seltjarnarnesi árið 1875. Séra
Ólafur Finnsson var frá Meðálfelli
í Kjós, einnig af merkum bændaætt-
um.
Halldóra_ ólst upp í menningar-
•^mhverfi. Á öldinni sem leið voru
prestheimili oft gróðrarstöðvar
menningar^og .mennta í sy^itum og
svo mun hafæ verið um heimilið í
Kálfholti. Hún naut góðrar mennt-
unar, talsvert umfram það sem al-
gengj, var. Tvítug að aldri lauk hún
námi við húsmæðraskóla í Dan-
mörku. Eftir það gerðist hún kenn-
ari á Eyrarbakka þar sem hún
kenndi í tvö ár, en þá fluttist hún
til Reykjavíkur og fór að kenna við
Heyrnleysingjáskólann.
Árið 1915 giftist Halldóra Sig-
urði Guðmundssyni. Hann Var fjór-
tán árum eldri en hún, hafði lokið
meistaraprófí f íslenskum fræðum
í Kaupmannahöfn árið 1910, stund-
aði kennslu og ritstörf í Reykjavík,
hafði orð á sér fyrir gáfur en þótti
sérkennilegur. Halldóra var þá að-
eins tuttugu og þriggja ára. Kom
ýmsum á óvænt að þessi unga og
glæsilega kona skyldi velja sér
mann svo miklu eldri, sem þar að
auki þótti nokkuð sérvitur, þótt
enginn frýði honum vits. En það
kom fljótt á daginn að Halldóra
hafði valið vel.
Sex árum síðar fluttust þau hjón-
in til Akureyrar þar sem Sigurði
hafði verið falin stjórn gagnfræða-
gkólans. Þar áttu þau síðan heimili
í tuttugu og sjö ár. Á þeim tíma
óx skólinn úr gagnfræðaskóla með
um hundrað nemendur í mennta-
skóla með hálft fjórða hundrað
nemenda. Þessi tími var að kalla
má óslitið gróskutímabil skólans,
en hann var þó ekki tími neinnar
lognmollu. Oft var stormasamt í
kringum Sigurð, hann sótti á bratt-
ann fyrir skólans hönd, var vakinn
og sofínn í starfi sínu, lagði sig
allan fram við að gera skólann
menntandi og mannbætandi,
draumur hans var að skapa skóla
sem væri ekki aðeins fræðslustofn-
un heldur vekjandi uppeldisstofnun.
Sigurður skólameistari Guð-
mundsson var sérstæður maður,
persónuleiki hans ofínn úr mörgum
ólíkum þáttum. Hann var geðríkur
kappsmaður, málafylgjumaður
mikill, en jafnframt svo ofuivið-
kvæmur að smá atvik gátu komið
honum í uppnám. Slíkum manni er
lífsnauðsyn að eiga góðan bakhjarl.
Óhætt er að fullyrða, að Sigurður
hefði aldrei orðið það sem hann
varð, hefði hann ekki notið frú
Halldóru. Hún vargædd miklu jafn-
lyndi og rósemi sem kom sér áreið-
anlega oft vel. Hún stóð við hlið
bónda síns í hverium vanda sem
að höndum bar, jók honum kjark
þegar á þurfti að halda, en var einn-
ig mannasættir og miðlaði málum
þegar þess þurfti með. Hún bjó Sig-
urði heimili sem gott var að hverfa
til frá önnum og amstri daganna.
Hún átti einnig sinn hlut í að gera
skólann að öðru heimili þeirra er
þar dvöldust, enda var heimsvistar-
bragur á Akureyri sérstakur. Nem-
endur fundu að þeir áttu þar heim-
ili sem þeim þótti vænt um. Fram-
koma Halldóru og persónuleiki voni