Morgunblaðið - 12.04.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÍ) SUNMJDAGUR 12. AF’RIL 1992
Snorri Sveinn Friðriksson
Halldor Laxness
Sérútgáfa á sögunm
um Jón í Brauðhúsum
VAKA-Helgafell hefur gefið út á ný í stóru broti samásögu Halldórs
Laxness, Jón í Brauðhúsum, með vatnslitamyndum Snorra Sveins
Friðrikssonar. Halldór skrifaði söguna 1964 og birtist hún í Sjöstafa-
kverinu sama ár. Þessi útgáfa nú
dórs Laxness 23. apríl.
í fréttatilkynningu útgefenda seg-
ir m.a.: „í sögunni segir frá læri-
sveinunum Andrisi og Filpusi sem
hittast og taka tal saman við vatns-
þró á torgi eftir að meistari þeirra,
Jón í Brauðhúsum, er búinn að vera
fjarri í meira en tíu ár. Þeir minnast
hans og ber í engu saman um hann
en báðir bíða þeir eftir „ríkinu" sem
meistarinn sagði að kæmi. Undir
nýkveiktum mána skilja þeir síðan,
tortryggnir og varir um sig, og halda
hvor í sína áttina. Við vitum ekki
hvor hefur rétt fyrir sér um fortíðina
né hvort Jón í Brauðhúsum er
kannski í minningunni orðinn eins
og þeir vilja að hann hafi verið. Sag-
an veitir engin endanleg svör í þess-
um efnum. Halldór kveikir efa og
er í tilefni af níræðisafmæli Hall-
spurningar í huga lesandans — leyf-
ir óvissunni að lifa.
Snorri Sveinn hefur sagt um
myndskreytingu sína í sögunni að
hann hlusti eftir samtali þeirra And-
risar og Filpusar um samveru þeirra
með Jóni í Brauðhúsum og þá djúpu
reynslu sem þeir höfðu orðið fyrir.
Hún breytti allri persónugerð þeirra
og gerði þá að allt öðruvísi manneskj-
um en þeir höfðu verið áður. Snorri
Sveinn segist reyna að fanga
hugblæinn í samtalinu sem bæði sé
tregablandinn og jafnframt upphafin
gleði hjá þessum endubornu mönn-
um.“
Prentvinnsla á bókinni Jón í
Brauðhúsum fór fram í Odda hf.
ÁTAK FYRIR AFRÍKU
MILLJÓNIR SVELTA!
Þessi drengur þarfnast hjálpar þinnar.
Gíróseðlar í bönkum og sparisjóðum. .
HJÁLPARSTOFNUN KIRKJUNNAR
Ærður hugi Vojtseks veldur því að hann grípur til ódæðisverka.
Benedikt Axelsson og Guðfinna Gunnarsdóttir í hlutverkum Vojt-
seks og Maríu.
Yojtsek
ennáný
Leiklist
Gubrún Þóra Gunnarsdóttir
Leikhópur Fjölbrautaskóla Suð-
urlands sýnir á Hótel Selfossi
leikritið Vojtsek.
Höfundur: Georg Buchner.
Leikstjóri: Inga Bjarnason.
Umsjón búninga: Agústa Þóris-
dóttir.
Höfundur dansa: Auður Bjarna-
dóttir.
Höfundur tónlistar: Hákon
Leifsson.
Ljósamenn: Sveinn Viðar Hjart-
arson, Heimir Tómasson.
Allt er þegar þrennt er, nú hefur
þriðja uppfærslan á leikritinu Vojt-
sek litið dagsins ljós á þessum vetri.
Vojtsek-æði virðist hafa gripið um
sig hjá leikfélögum framhaldsskói-
anna á suðurhorni landsins. Hvað
veldur veit ég ekki, kannski er
þetta leikrit sem höfðar sterkt til
leikstjóra en þeir hafa oft mikið
að segja við val á skólaleikritum.
Verkið er ekki fullmótað frá höf-
undarins hendi þannig að það býð-
ur heim margvísiegri túlkun og
þessar þijár sýningar eru lifandi
sönnun þess svo ólíkar sem þær
hafa verið.
Saga Vojtseks er ákaflega dap-
urleg. Þessi lánlausi hermaður er
alls staðar fótum troðinn og á end-
anum missir hann öll tök á tilver-
unni og lætur stjórnast af röddum
síns bijálaða hugar. Buchner dreg-
ur upp samúðarfulla mynd af Vojt-
sek sem bugast í grimmu samfé-
lagi þar sem lítilmagninn verður
alltaf undir. Dans og afkáraleg
sirkusatriði verða stundargaman í
annars ömurlegri .tilveru.
Það er mikið lagt í sýningu Fjöl-
brautarskóla Suðurlands á Vojtsek,
atvinnufólk fengið til leiðbeiningar
á sviðum leiklistar, tónlistar og
dans. Stór hljómsveit slær taktinn
þegar áhorfendur ganga í salinn
og er með í sýningunni allan tím-
ann en mér finnst að það hefði að
ósekju mátt nota hana meira og
tónlistin hefði getað verið sterkari.
Búningar voru mjög fallegir og
atriðin komu oft feykivel út mynd-
rænt séð. Leikið er í stórum sal á
Hótel Selfossi og sviðið tekur mik-
ið pláss af salnum en leikrýmið er
vel nýtt og þannig skapast ákveð-
inn hreyfanleiki í sýninguna. Það
dugði hins vegar ekki til því í heild-
ina var sýningin líkt og tempruð,
hvert atriði teygt aðeins of lengi.
Einkum var þetta áberandi í kráar-
atriðunum, sem voru allt að því
værðarleg, þrátt fyrir nokkurs kon-
ar can can-stúlkur og kóskakka-
söng. Lífsnautnin fijóa virtist iðkuð
á afar hófsaman hátt. Allt þetta
gerði að verkum að hin mikla ör-
vænting Vojtseks,.grimmdin í sam-
félaginu og hinn ógnvænlegi undir-
tónn sem boðar endalokin fengu
ekki notið sín.
Ekki er þó við leik að sakast því
hann var yfirleitt til mikils soma.
Sævar Þór Helgason sýndi til að
mynda mikil tilþrif í hlutverki
læknisins sem notar Vojtsek ræfil-
inn sem tilraunadýr. Benedikt Ax-
elsson var fölur og fár sem Vojtsek
en kannski hefði mátt leggja enn
meiri áherslu á beiskjuna sem fyll-
ir huga hans. Guðfinna Gunnars-
dóttir fer með hlutverk Maríu,
barnsmóður Vojtseks. Guðfinna
náði prýðilega að túlka tilfinningar
Maríu sem þráir skemmtun og
stundargaman, það er ekki af ill-
mennsku sem hún tekur glæsilegan
major fram yfir Vojtsek heldur
vegna þess að hann getur veitt
henni þá gleði sem Vojtsek er ófær
um að gefa. Benedikt Karl Valdi-
marsson var röggsamlegur kallari
og Ólafur Jens Sigurðsson náði sér
vel á strik í hlutverki hins létt
skrýtna höfuðsmanns sem Vojtsek
sér um að raka og snyrta.
Eins og áður sagði voru allar
stöður og hreyfingar vel útfærðar
og sýningin er í alla staði vel unn-
in en spennuna skorti. Að lokinni
sýningu komu leikarar ekki fram.
Eg veit ekki af hvaða ástæðu nema
ef vera skyldi dramatískur endir
sýningarinnar en eru þau ekki ófá
leikritin sem enda' á slíkum há-
punkti? Grikkirnir töluðu um að
leikhúsupplifun væri ákveðin
hreinsun hugans og það er oft á
tíðum rétt en þá vill áhorfandinn
fá að þakka leikaranum fyrir, kalla
hann fram á sviðið og sýna þakk-
læti sitt í verki. Að sumu leyti
finnst mér þar vera unr nokkurs
konar lokastig hreinsunarinnar að
ræða, þar sem leikarinn og áhorf-
andinn sameinast í upplifun sinni
á sýningunni. Auðvitað er þetta líka
vani en ég efast ekki um að marg-
ir áhorfendur gengu út með tóm-
leikakennd.
Sinf óníutónleikar:
Sir, sænskur trompetisti og
skoskur sekkjapípuleikari
Tónlist
Ragnar Bjömsson
Marga erlenda gesti hafa sin-
fóníuhljómsveitarmenn fengið að
beija augum á stjórnendapallinum
í Háskólabíói en nú síðast, líklega
í fyrsta skipti, ekta enskan Sir, sem
þar að auki er þekktur sem eitt
helsta núlifandi tónskáld Englend-
inga. Sir Peter Maxwell Davies,
grannur og léttur á sér sem hind,
sveiflaði sér upp á stjórnpallinn og
sló upptaktinn að forleiknum að
Brúðkaupi Figaros Mozarts. For-
leikurinn var spilaður í gegn án
mikillar nákvæmni í áherslum og
styrkbreytingum né áhugaverðrar
túlkunar. Þá kom Konsert fyrir
trompet og hljómsveit eftir Sir
Davies sjálfan, en einleikshlutann
lék sænskur trompet-virtúós, Hák-
an Hardenberger, sem skilaði hlut-
verki sínu með glæsibrag. Sir Dav-
ies kallar verkið „Franciscus pau-
per et humilis" og mun einleikst-
rompetið eiga að tákna rödd heil-
ags Frans en hljómsveitin um-
hverfi það sem umlék Sir Davies
við samningu verksins, en það var
vindarass og sjávarsorfin auðn
Orkneyja. Þótt ekki væri hægt að
segja að verkið beinlínis líktist
verki Mendelssohns frá svipuðum
slóðum þá var lýsingin á ygglibrún
og seiðmagni hafsins auðheyrð
þótt segja megi að „Sirinn" hefði
að skaðlausú getað sagt sömu sögu
Sir Peter Maxwell Davies.
í færri nótum, en dálítið einmana-
leg varð kompósisjónin innilokuð í
þröngum hljómasamböndum og
tvíundarhreyfingum sem tónsmíð-
in var heft í og var eins og þyrði
ekki að bijótast út úr. Slíkt getur
verið tónskáldinu áhugavert þótt
langt sé, en áheyrandanum lang-
dregið.
Meðferðina á g-moll Sinfóníu
Mozarts nr. 40 kunni ég ekki að
meta. Þótt kölluð sé stundum hin
tragíska, er hún tær sem kristall
í formi og sama þarf að vera um
meðferð hennar, og þótt Mozart
hafi í seinni uppskrift bætt við
klarinetfum er yfirleitt ráðið frá
þeirri útgáfu, til þess að vernda
tærleika hljómsins og forðast
þykkan og of rómantískan lit,
fyrsti þátturinn varð enda sæt-
rómantískur, of hægur og hélt
ekki nákvæmlega út upphaf-
stempóið. Fráleitt er að slá tvo í
Andante-kaflanum, það hefur held
ég engum dottið í hug utan nem-
anda einum sem á sínum tíma
misskildi ummæli Wagners, en við
að slá tvo tapar þátturinn sinni
eðlilegu hrynjandi og verður sæt-
súpa. Menuettinn var heldur ekki
í anda þess Mozarts sem maður
þekkir og dáir. Nokkuð náði Moz-
art sér þó á strik í síðasla þættin-
um þrátt fyrir hneigingar og dans-
spor Sir Davies á stjórnendapallin-
um. Þótt meðferð og aðferðir
stjórnandans hafi ekki fallið mér
í geð skiptir það litlu máli, aðalatr-
iðið er að hljóðfæraleikararnir í
hljómsveitinni voru ánægðir með
stjórnanda sinn þetta kvöldið. Tón-
leikunum lauk með „Orkneyjar-
brúðkaupi" eftir Sir Davies þar
sem ýmsir úr hljómsveitinni fengu
að Ieika listir sínar, en kórónan
var skoski sekkjapípuleikarinn
George Macllwaham sem labbaði
gegn um salinn með sekkjapípu
slna og með viðeigandi fótahurði
og skemmti það mörgum.