Morgunblaðið - 12.04.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. APRIL 1992
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1992
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Ráðhús Reykjavíkur
*
Aþriðjudag verður hið nýja
ráðhús Reykjavíkur við
Tjörnina opnað með mikilli við-
höfn. Þar með er lokið — ekki
fjögurra ára byggingarsögu —
heldur margra áratuga deilum
meðal borgarbúa um það hvort
byggja skyldi ráðhús við Tjörn-
ina. Margir hafa haft áhuga á
að byggja ráðhús við Tjörnina
en margir hafa líka verið því
andvígir. Lengi var talið að það
væri of mikil áhætta fyrir borg-
arstjómarmeirihlutann í
Reykjavík að byggja ráðhús á
þessum stað. Davíð Oddsson,
þáverandi borgarstjóri, tók af
skarið og fékk ákvörðun sína
og meirihluta borgarstjórnar
staðfesta með glæsilegum sigri
í borgarstjórnarkosningunum
1990.
Engu að síður era skoðanir
skiptar um hið nýja ráðhús.
Þótt deilan um það hvort ráðhús
skyldi byggja við Tjörnina hafi
verið til lykta leidd eiga enn
eftir að vera deildar meiningar
um það hvort hið nýja ráðhús
sé fallegt og hvort það njóti sín
við núverandi aðstæður. Þetta
er myndarleg. bygging, sem þó
mun ekki njóta sín til fulls fyrr
en fjarlægð hafa verið sum af
þeim húsum sem standa í ná-
grenni ráðhússins og þrengja
um of að því. Ekki skal dregið
í efa að hart verður deilt um
það hvort réttlætanlegt sé að
rífa önnur hús til þess að ráð-
húsið njóti sín.
Hvað sem því líður lfeið tutt-
ugasta öldin ekki svo, að höfuð-
borgin eignaðist ekki ráðhús.
Þetta hús hefur hins vegar kost-
að mikla Ijármuni og þeir koma
úr vösum borgarbúa allra, ekki
bara sumra. Þess vegna hefði
farið betur á því að ráðhúsið
yrði opnað með þeirri viðhöfn
að bjóða borgarbúum öllum að
skoða það í stað þess að opna
það formlega með tveimur veizl-
um fyrir útvalda.
Með sama hætti og ekki er
farið í mannamun þegar útsvör
eru innheimt, til þess m.a. að
standa undir byggingarkostnaði
ráðhússins, er ástæðulaust að
velja úr lítinn hóp borgarbúa til
þess að taka þátt í hinni form-
legu opnun. Um þetta sjónarmið
Morgunblaðsins verða vafalaust
skiptar skoðanir ekki síður en
um ráðhúsbygginguna sjálfa!
Við getum þess vegna haldið
áfram að rífast um ráðhúsið en
þrátt fyrir það er full ástæða
'til að óska Reykvíkingum til
hamingju með þessa myndar-
legu byggingu, sem áreiðanlega
á eftir að verða mikill miðpunkt-
ur í borgarlífinu.
Ferðin til
Rio
Við lifum á tímum kreppu,
versnandi lífskjara og vax-
andi atvinnuleysis. Þessum
breyttu aðstæðum þjóðarinnar
hefur fylgt annar tíðarandi.
Fólk ypptir ekki lengur öxlum
yfir sóun á almannafé. Þvert á
móti gætir vaxandi reiði hjá
almenningi vegna léttúðar í
meðferð ráðamanna þjóðarinnar
á íjármunum skattborgara.
Það er ekki fremur ástæða
til að senda á annan tug stjórn-
málamanna og embættismanna
á umhverfisráðstefnu í Rio en
að bjóða á annað þúsund útvöld-
um gestum til veizlu vegna opn-
unar ráðhúss Reykjavíkur. Það
verður ekkert betur séð um
hagsmuni íslands á þessari ráð-
stefnu með Ijölmennri sendi-
nefnd en fámennri. Það er fár-
ánlegt að þriðjungur ríkisstjórn-
ar Islands sæki ráðstefnu af
þessu tagi.
Með sama hætti og ríkis-
stjórn og Alþingi gera kröfur
til þjóðarinnar um að hún þrengi
að. sér vegna erfiðra aðstæðna
á þjóðin þá kröfu á hendur
stjórnmálamönnum og embætt-
ismönnum að þeir fylgi því í
framkvæmd sem þeir krefjast
af öðrum. Forsætisráðherra á
auðvitað að stöðva þessa vit-
leysu.
OG ENN
• rifja ég upp
svofellda hugleiðingu
frá því í janúar 1961:
Það er ekki hægt að
taka skugga af lífi.
Rússneskir kommún-
istar eiga eftir að sannprófa þá
hættulegu staðreynd. Þeir gátu
hundelt Pasternak í lifanda lífi,
þeir gátu svívirt verk hans, kallað
hann svín og föðurlandssvikara.
Allt þetta og miklu meira gátu þeir
gert í skjóli 5 milljóna manna hers,
sem virðist gegna því hlutverki einu
að hindra fólk í að segja skoðun
sína, verja hana af eindrægni og
bera höfuðið hátt. Gegn slíku ofur-
efli heldur enginn einstaklingur
velli, jafnvel þótt hann eigi skáld-
legt flug Pasternaks, hugrekki hans
og óbilandi trú á ósigur harðstjórn-
ar.
En tíminn líður og valdahlutföllin
breytast. Það hefur komið mörgum
einræðisstjórnum í koll að trúa blint
á herskara sína og gera ekki ráð
fyrir öðru en eilífri þögn andstæð-
ingsihs að honum dauðum.
„Engu mótlæti tók hann með
karlmennsku - nema dauðanum,"
segir Livius um Cicero. Þessi gamía
stjórnmálakempa og heimspekingur
hefur líklega haft hugboð um að
þá fyrst gæti hann orðið höfuðand-
stæðingi sínum, Antoníusi, eins
skeinuhættur og efni stóðu til.
Sagan hefur aldrei þreytzt á að
sýna okkur að í dauðanum er mað-
urinn oft sterkastur. Þar getur hann
verið hættulegastur, einsog Cicero.
Þá byrjar stríðið við skuggann sem
aldrei er hægt að festa hönd á og
koma öðru sinni fyrir kattarnef,
hvorki með her manns né öflugustu
vetnissprengjum. Ætli það hafí ekki
verið vitundin um þetta sem réð
bjartsýni Píusar páfa
á sínum tíma, þegar
hann átti í höggi við
Stalín, en neitaði að
viðurkenna styrk
Rauða hersins og
skírskotaði af full-
kominni fyrirlitningu til sinna himn-
esku hersveita.
Skuggi Pasternaks verður ekki
handsamaður. Honum verður ekki
varpað hlekkjuðum í Lúbjankafang-
eisið, hann verður ekki sendur aust-
ur til Síberíu, það er ekki einu sinni
hægt að taka hann af lífi. Hann
vinnur starf sitt í kyrrþey og fer
um allt Rússland, líklega miklu
víðar en nokkurn sporhund stjóm-
arinnar grunar, hann sezt að á
heimilum fólks, hann talar við það
af einlægni, hann huggar þá sem
eiga í erfiðleikum, opnar augu ann-
arra; hann er mesta póesía sem
þessi öld þekkir:
„En um miðnætti slær þögn á fólk og fénað
þegar orðrómpr vorsins berst þeim:
jafnskjótt og veður skipast í lofti
má leggja dauðann að velli
með undri upprisunnar.“
Skuggi Pasternaks, skuggi allra
þeirra sem hafa lagt líf sitt í sölurn-
ar fyrir hugsjón frelsisins, allra
þeirra sem hafa ekki fengið af sér
að afklæðast manndómi sínum með
því að gera samning við einræðið,
skuggi þeirra allra er “undur upp-
risunnar“. Fá skáld hafa minnzt
jafnoft á upprisuna og Pasternak.
Hann trúði á hana og hann var
hvergi smeykur. Hann vissi aðvísu
að einræðið getur staðið lengur en
góðu hófi gegnir, en þegar það
hefur verið lagt að velli á það ekki
fremur upprisu von en drekar í
gömlum ævintýrum.
SARTRE LENTI í SLAG-
•togi með kommúnistum;
hann varð samfylgdarmaður, með-
reiðarsveinn eða nytsamur sakleys-
ingi einsog margir aðrir rithöfundar
og hugsjónaheitir menntamenn á
þeim árum, bæði hér og erlendis.
Marquez hinn suðurameríski er til-
aðmynda enn að bera blak af
Kastró: „Það eru ekki bara evr-
ópsku lýðræðisríkin sem eru lýð-
ræðisleg," segir hann í samtali við
Aftenposten 10. marz sl. „Það eru
til önnur lýðræðisleg stjórnarform
sem geta verið réttlætanleg" - og
átti þá við einræðið á Kúbu!! En
hann er ekki verri rithöfundur
vegna pólitískrar blindu. Ekki Sar-
tre heldur þótt daður hans við
kommúnista beri nú vott um ótrú-
lega skammsýni og raunar með
ólíkindum svo merkur hugsuður og
boðberi mannlegrar reisnar og
frelsis hafí fórnað hugsjónum sínum
á háskalegum tímum fyrir ævin-
týramennsku. Afstaðan markast af
aðstæðum, segja vafalaust ein-
hverjir. En aðstæður í kaldastríðinu
voru lýðræðisríkjum í vil, en ekki
stalínistum. Sartre afneitaði jafnvel
Gúlaginu einsog fram kemur í sam-
talsbók Simone De Beauvoir við
hann, Kveðja til Sartres. En þar
viðurkennir hann undir ævilokin að
afstaða hans hafí verið mistök.
Þú munt hafa verið samfylgdarmaður
eða fellow traveller á máli Shakespeares
en compagnon de route á tungu þín sjálfs
og það var jafnvel einhver upgjöf
í uppgjöf þinni til háifs.
Það er víst lítill munur á compagnon de route
og rauðköflóttum tóbaksvasaklút.
M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 11. apríl
FYRIR skömmu TIL-
kynntu Jón Sigurðsson,
iðnaðarráðherra, og Eið-
ur Guðnason, umhverfis-
ráðherra, að námaleyfí
Kísiliðjunnar við Mývatn
hefði verið endurnýjað til
eins árs með sömu tak-
mörkunum og verið hafa. Jafnframt
skýrðu ráðherrarnir frá því, að gerð hefði
verið sérstök rannsóknaráætlun fram til
ársins 1995. Samkvæmt henni eiga niður-
stöður úr rannsóknum á setflutningum að
fást fyrir árslok 1992 en niðurstöður úr
rannsóknum á áhrifum, setflutninga á líf-
ríkið eiga að liggja fyrir um áramót
1994/1995. í hnotskurn snýst þetta mál
um það, hvort starfsemi Kísiliðjunnar við
Mývatn verður haldið áfram eða hvort
verksmiðjunni verður lokað.
Hér er um að ræða eina stærstu ákvörð-
un í umhverfismálum, sem við íslendingar
stöndum frammi fyrir. í grein, sem birtist
um þetta mál í sunnudagsblaði Morgun-
blaðsins 1. marz sl. var Mývatnssvæðinu
lýst á eftirfarandi hátt: „Frá náttúruvernd-
arsjónarmiðum er Mývatnssvæðið einstakt
á heimsmælikvarða. Vatnið er grunnt
stöðuvatn, sem stendur undir stærri fugla-
stofnum en finnast nokkurs staðar í norð-
lægum löndum. Hvergi í Evrópu er meiri
fjöldi anda eða fleiri tegundir, þ.á m. teg-
undir sem hvergi er að finna annars stað-
ar, eins og húsönd. Þá hefur silungsveiði
í vatninu verið míkil í gegnum tíðina og
Laxá, frá virkjuninni við Brúar að Mý-
vatni, er mesta urriðaá landsins. Lífríki
vatnsins breytist hins vegar frá ári til árs
með mikilli veiði og fuglalífið í blóma sum
ár en lægðum í dýralífinu önnur ár.“
í grein þessari segir blaðamaður Morg-
unblaðsins ennfremur: „Undanfarin ár
hefur veiði verið minni á svæðinu en nokk-
urn tíma á þessari öld. Svipað er að segja
um andastofna, sem verið hafa í meiri
lægð nú en á undanförnum sjötíu árum.
Meðalársafli fyrstu 72 ár þessarar aldar
var um 32.000 silungar. A þessum 72
árum fór ársafli þrisvar sinnum niður fyr-
ir 15.000, minnst í 13.000 silunga. Frá
árinu 1972 hefur meðalafli hins vegar stór-
lega minnkað og hefur íjórtán sinnum
verið minni en 15.000 fiskar, minnst 3.000
silungar, sem er einsdæmi."
Hver er skýringin á þessum breytingum
í Mývatni? Um það sagði í fyrrnefndri
umfjöllun Morgunblaðsins: „Sérfræðinga-
nefnd um Mývatnsrannsóknir, sem skipuð
var til að meta áhrif Kísiliðjunnar á lífríki
vatnsins og skilaði skýrslu í súmar, nefndi
umhverfisbreytingar á svæðinu, sem lík-
legustu skýringarþætti. Þar á meðal þyngri
veiðisókn, efnabreytingar og hitabreyting-
ar tengdar umbrotum við Kröflu 1975-
1989, aukna áburðarnotkun í landbúnaði
og tvöföldun íbúa á svæðinu, landris í
norðurhluta vatnsins og veðurfar, sem
verið hefði kaldara frá 1965 heldur en
næstu fjörutíu árin á undan. Þá var námu-
vinnsla Kísiliðjunnar úr botnleðju Mývatns
talin einn af hugsanlegum skýringarþátt-
um.“
Hingað kom bandarískur sérfræðingur
á vegum hóps bænda við Mývatn og lýsti
m.a. eftirfarandi skoðunum: „Þau áhrif
kísilvinnslunnar í Ytriflóa sem eru verst
eru truflanir, sem verða á setflutningum,
sem eru næringargrundvöllur lífvera í
fæðuvef vatnafugla ög fiska í vatninu og
útfalli þess. Dælingin dýpkar vatnið og
rýrir búsvæði vatnafugla. Aukin köfnunar-
efnisákoma, sem er beint eða óbeint tengd
kísilgúrvinnslunni, veldur hættu á breyt-
ingum á tegundasamsetningu þess vatna-
gróðurs, sem er ríkjandi frumframleiðend-
ur vatnsins.
Þessar rannsóknarniðurstöður gefa til
kynna, að það væri óraunhæft fyrir stjórn-
völd að leyfa dælingu í Syðriflóa vegna
þeirrar ábyrgðar, sem þau bera á verndun
svæðisins samkvæmt alþjóðasáttmála,
Ramsar sáttmálanum, auk sérstakrar lög-
gjafar frá áttunda áratugnum, þar sem
kveðið er á um verndun lífríkis Mývatns
og Laxár. Dælingu í Ytriflóa ætti að hætta
í áföngum eins fljótt og auðið er og fylgja
áætlun um vísindálegt eftirlit. Hugsanlegt
er að bæta orðinn skaða að einhveiju leyti
með því að jafna svæðið, sem dælt hefur
verið af.“
Sérfræðinganefnd, sem skipuð var á
árinu 1986 og skilaði áliti í júlí 1991,
gekk hins vegar ekki svona langt en sagði:
„Heildarniðurstöður þessara rannsókna
eru þær, að starfsemi Kísiliðjunnar hefur
breytt lífsskilyrðum í Ytriflóa með dýpkun
á þriðjungi hans og breytingu á botn-
gróðri og samfélagi botndýra. Fæðuöflun-
arskilyrði vatnafugla á dældum svæðum
hafa versnað. Sömuleiðis hefur orðið til-
flutningur á seti innan Ytriflóa og tekið
hefur fyrir útflutning á seti til Syðriflóa.
Hins vegar hefur ekki tekizt að tengja
þetta við þekktar stofnbreytingar á fugli
og fiski. Ahrif setflutninga innan Ytriflóa
og afleiðing þess, að Ytriflói flytur ekki
út set eins og áður var gæti skipt máli.
Það er verkefni frekari rannsókna, sem
ekki hefur gefízt ráðrúm til eftir að þær
staðreyndir komu í ljós.“
Að þeim rannsóknum verður nú unnið
frekar samkvæmt þeim ákvörðunum, sem
tilkynntar voru fyrir skömmu.
í SAMTALI VIÐ
Á að loka
Kísiliðjunni?
Morgunblaðið 1.
marz sl. sagði Ró-
bert B. Agnarsson,
framkvæmdastjóri
Kísiliðjunnar: „Eina staðreyndin sem ligg-
ur fyrir, er að Mývatn mun í framtíðinni
fyllast af kísilgúr. Aðrar kísilgúrverksmiðj-
ur í heiminum taka einmitt hráefni sitt
úr uppþornuðum stöðuvötnum. Allir skilja,
að fiskar lifa ekki á þurru landi og endur
kjósa gjarnan að vera í vatni. Það má því
til sanns vegar færa, að við séum miklu
frekar að bjarga vatninu en að eyðileggja
það ... Náttúruverndarráð virðist skilgreina
náttúruvernd á þann hátt að láta eigi nátt-
úruna í friði. Við teljum hins vegar, að
það sé náttúruvernd, þegar auðlindir, sem
landið hefur upp á að bjóða, eru nýttar
skynsamlega án þess að ganga svo nærri
náttúrunni að hún bíði verulegan skaða
af.“
Jón Árni Sigfússon, sem búið hefur við
Ytriflóa Mývatns í 62 ár, sagði í samtali
við blaðamann Morgunblaðsins sama dag:
„Ég tel því engan vafa leika á því, að
Kísiliðjan sé að gera vatninu gott og er
sannfærður um, að ef Kísiliðjan væri ekki
í Mývatnssveit, væri það nú brýnt mál hjá
náttúruverndarsamtökum, hvernig bjarga
ætti Mývatni frá því að fyllast af kísilgúr."
Þorgrímur Starri Björgvinsson, bóndi í
Garði í Mývatnssveit, er annarrar skoðun-
ar í viðtali við Morgunblaðið 1. marz sl.
Hann sagði m.a.: „Það mun ekki þurfa
okkur bændurna við Laxá og Mývatn til
þess að Kísiliðjunni verði lokað. Það verð-
ur hreinlega ekki liðið Iengi, að verksmiðj-
an raski því lífríki, sem á alþjóða vísu er
talið svo dýrmætt, að ekki megi hrófla við
því.“
Og Þorgrímur Starri sagði ennfremur:
„Við erum ekki að fjandskapast við það
fólk, sem býr hér og auðvitað kemur ekki
til greina, að því verði hent út og það
missi bæði atvinnu og eignir. En að leggja
verksmiðjuna niður á fímm árum og skapa
um leið atvinnu fyrir það fólk, sem nú
byggir afkomuna á kísilgúrnáminu er eina
leiðin til að leysa þetta mál með skynsemi
og í friðsemd.“
Arnþór Garðarsson, formaður Náttúru-
verndarráðs, sagði í viðtali við Morgun-
blaðið sama dag: „Mývatn er afar óvenju-
legt vatn og það liggja ekki fyrir neinar
verkfræðilegar skoðanir á því, hvernig
hægt sé að koma í veg fyrir þau umhverf-
isáhrif, sem Kísiliðjan veldur. Rekstri
hennar fylgir áhætta og á meðan ekki
hafa verið fundnar leiðir til að draga mark-
tækt úr henni er eina lausn málsins sú
að loka verksmiðjunni."
Um breytingarnar í vatninu, sem áður
voru nefndar, sagði Arnþór Garðarsson:
„Frá 1970 hafa menn hamrað á því, að
breytingarnar séu eðlilegar og alltaf er
verið að bíða eftir, að þetta lagist aftur.
Frá Mývatni. Morgunblaðið/Svemr
Langtímameðaltalið er hins vegar niður á
við og það er ljóst, að lægðirnar í dag eru
mun dýpri en fyrr á öldinni og hæðirnar
ekki eins háar.“
EINS OG SJÁ MÁ
Hvn A á q r| af l)ví> sem hér hef’
nvao a ao ur verið rakið eru
gera? skoðanir mjög
skiptar. Sérfræð-
inganefndin frá 1986 telur, að ekki hafi
tekizt að sýna fram á tengsl á milli breyt-
inga í vatninu vegna starfsemi Kísiliðjunn-
ar og stofnbreytinga á fugli og fiski, þótt
hún segi hins vegar, að fæðuöflunarskil-
yrði vatnafugla á dældum svæðum hafi
versnað. Einmitt af þessum ástæðum var
ákveðið að efna til frekari rannsókna.
Bandaríski sérfræðingurinn, sem vitnað
var til, er hins vegar afdráttarlausari í
mati sínu á þeim niðurstöðum, sem liggja
fyrir og bætir því við, að það hafi verið
þjóðarslys að heimila kísilgúrnám á árinu
1967 án þess að umhverfisáhrif þess væru
metin. Skoðanir þeirra, sem búa og starfa
við vatnið eru bersýnilega mjög skiptar,
eins og fram kom hér áðan.
Sveitarstjórn Skútustaðahrepps, sem
ályktaði um málið í októbermánuði sl.,
lagði mikla áherzlu á þá skoðun sérfræð-
inganefndarinnar, að ekki hefði tekizt með
rannsóknum að sýna fram á tengsl á milli
sveiflna í dýrastofnum vatnsins og starf-
semi Kísiliðjunnar. Sveitarstjórnin lagði
jafnframt mikla áherzlu á félagslegar af-
leiðingar þess að loka Kísiliðjunni og
sagði: „Af 520 íbúum Skútustaðahrepps
byggja 150 til 200 þeirra afkomu sína á
starfsemi fyrirtækisins. Þetta er um þriðj-
ungur af íbúuni sveitarfélagsins. Um 40%
af skatttekjum sveitarsjóðs eru frá starf-
semi og starfsfólki verksmiðjunnar. Ekki
er séð hvað getur komið í staðinn og ekki
eru önnur störf í boði í sveitarfélaginu
handa þeim, sem missa vinnuna. Fólk verð-
ur hrakið frá eignum sínum verðlitlum eða
verðlausum ... Kísiliðjan hf. nýtir stað-
bundnar auðlindir, sem eru kísilgúrnáma
og jarðgufa. Þjóðhagslegt tap við lokun
fyrirtækisins næmi 0,5% af heildarútflutn-
ingi íslendinga auk margfeldisáhrifa, sem
felast einkum í kaupum á þjónustu. Stjórn-
völd komast ekki hjá að meta hagræn og
félagsleg áhrif þess að loka Kísiliðjunni,
um leið og áhrif starfseminnar á náttúru-
far eru metin.“
Það er auðvitað alveg rétt, sem Arnþór
Garðarsson sagði í samtali við Morgun-
blaðið 1. marz sl., þegar hann vísaði til
þess tíma fyrir aldarfjórðungi, þegar Kísil-
iðjan tók til starfa, að „á þessum tíma
gerðu menn ekki ráð fyrir neinum um-
hverfisáhrifum og því var farið af stað
með rekstur verksmiðjunnar á þessum við-
kvæma stað án tillits til þeirra. Það má í
raun segja, að þetta hafi verið hluti af
vanþróun okkar og frá þessum tíma hafa
menn barið höfðinu við stein“.
Að sjálfsögðu verður að huga að hags-
munum þeirra, sem byggðu fjárfestingar
sínar á ákvörðunum stjórnvalda fyrir ald-
arfjórðungi í góðri trú um framhaldið og
byggja lífsafkomu sína á rekstri verksmiðj-
unnar. En spyija má, hvort það sé ekki
ofmælt, að eignir við Mývatn verði verð-
lausar eða verðlitlar, ef Kísiliðjan hættir
störfum. Ef vel tekst til um verndun Mý-
vatnssvæðisins er ekki óhugsandi, að hús-
eignir þar verði jafnvel verðmætari en ella.
Og jafnframt er ástæða til að íhuga, hvort
ekki er hægt að koma á fót stóraukinni
þjónustu við ferðamenn, með lífvænlegri
afkomumöguleikum en Kísiliðjan býður
upp á. Það er ekki endilega svartnætti
framundan, þótt verksmiðjan loki.
Þegar horft er um öxl er ljóst, að deilurn-
ar um stækkun Laxárvirkjunar fyrr á árum
voru einhver fyrstu meiriháttar pólitísku
átökin hér um umhverfisvernd. Forystu-
menn þingeyskra bænda á þeim árum á
borð við Hermóð Guðniundsson, bónda í
Árnesi, era í ljósi sögunnar einhverjir fram-
sýnustu frumkvöðlar og hugsjónamenn um
umhverfisvernd á þessari öld.
Nú eru breyttir tímar. Þjóðir heims gera
sér glögga grein fyrir þeim hagsmunum
og verðmætum, sem eru í húfi að takast
megi að vernda náttúruna og umhverfí
okkar. Það er ekki lengur talið sjálfsagt,
að meintir fjárhagslegir hagsmunir sitji í
fyrirrúmi. Og hvernig ber að meta fjár-
hagslega hagsmuni? Hveijir eru fjárhags-
legir hagsmunir íslenzku þjóðarinnar af
því að varðveita það náttúruundur, sem
Mývatnssvæðið er? Er ekki hægt að líta
svo á, að þeir séu margfalt meiri en þeir,
sem tengjast áframhaldandi starfrækslu
Kísiliðjunnar? Við höfum miklar og vax-
andi tekjur af heimsóknum erlendra ferða-
manna hingað. Þeir koma ekki til íslands
ef við eyðileggjum fegurstu svæði landsins.
Nýlokið er kosningum í Bretlandi.
íhaldsmenn, sem unnu þar glæstan sigur,
hafa rætt það í sínum röðum síðustu ár,
hvort hægt væri að verðleggja umhverfíð
með einhveijum hætti. Hvað myndu
Bandaríkjamenn bíða mikið fjárhagslegt
tjón af því að eyðileggja útsýni við Grand
Canyon, t.d. með því að leggja þar há-
spennulínur fram og aftur?!
Við höfum einhvern tíma, en ekki mik-
inn, til þess að taka ákvörðun um verndun
Mývatns og framtíð Kísiliðjunnar. í um-
ræðum um ástand þorskstofnsins og skipt-
ar skoðanir um mat fiskifræðinga á stöðu
hans, hefur Morgunblaðið látið í ljósi þá
skoðun, að það væri einfaldlega of mikil
áhætta fyrir þjóðina að taka ekki mark á
niðurstöðum fiskifræðinga. Þeir sem telja,
að fiskifræðingar séu á rangri braut gætu
ekki risið undir því, ef ráðleggingum þeirra
væri fylgt og af því leiddi auðn á Islandi.
Með sama hætti má spyija: Getum við
tekið áhættuna af því að hlusta ekki á
sjónarmið þeirra sérfræðinga, sem telja,
að námuvinnslan í Mývatni sé á góðri leið
með að eyðileggja lífríki vatnsins? Hvort
skiptir meira máli þegar horft er til fram-
tíðar íslenzku þjóðarinnar á næstu öld, að
varðveita Mývatn og náttúru þess um alla
framtíð eða Kísiliðjuna einhver ár?
„Með sama hætti
má spyrja: Getum
við tekið áhætt-
una af því að
hlusta ekki á sjón-
armið þeirra sér-
fræðinga, sem
telja, að námu-
vinnslan í Mývatni
sé á góðri leið
með að eyðileggja
lífríki vatnsins?
Hvort skiptir
meira máli þegar
horft er til fram-
tíðar íslenzku
þjóðarinnar á
næstu öld, að
varðveita Mývatn
og náttúru þess
um alla framtíð
eða Kísiliðjuna
einhver ár?“