Morgunblaðið - 10.06.1992, Síða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 10. JUNI 1992
KÚPLINGS —LEGUR
-DISKAR, -PRESSUR,
SVINGHJÓLSLEGUR
nm
FDNTAINE
FIFTH WHEEL
Dráttar-
stólar
@flÆRSLUN
Klettagörðum 11, Reykjavík
91-6821 30-68 1580
Sturtudælur,
VERSLUN
Klettagörðum 11, Reykjavík
91-68 21 30-68 15 80
• •
Oryggi í fæðingum
og fæðingarstaðir
eftir Ingibjörgu S.
Einisdóttur
Nokkrar umræður hafa undan-
farið verið í þjóðfélaginu um fæð-
ingar í tengslum við lokun Fæðing-
arheimilis Reykjavíkur. Í þessari
umræðu hefur oft verið minnst á
öryggi í fæðingum og hefur mér
fundist sú umræða ekki byggjast á
nægilegri þekkingu. Sighvatur
Björgvinsson heilbrigðisráðherra
sagði opinberlega að best væri að
allar fæðingar færu fram á Land-
spítalanum, þar sem öryggið væri
mest. Af orðum ráðherrans má ráða
að hátækniþjónusta og nálægð
skurðstofu væru besta leikin til að
tryggja öryggi í fæðingum al-
mennt. En er það rétt? Óryggi í
fæðingu felst ekki í mikilli notkun
skurðstofa í fæðingum. í Bandaríkj-
unum fæðir ijórða hver kona bam
sitt með keisaraskurði, en Banda-
ríkin hafa samt hæstu tíðni ung-
barnadauða á Vesturlöndum.
I hveiju felst öryggi í fæðingum?
Öryggi í fæðingum felst fyrst og
fremst í þremur þáttum: I fyrsta
lagi felst það í öflugri og almennri
mæðraþjónustu. í öðru lagi felst
öryggið í góðri hátækniþjónustu
fyrir konur í áhættumeðgöngu. Og
síðast en ekki síst felst öryggið í
menntun, þekkingu og reynslu Ijós-
mæðra og lækna, sem annast konur
á barneignaskeiði.
Mæðravernd
Grundvöllurinn að öryggi í fæð-
ingu er lagður í mæðraverndinni.
Ef góð mæðravemd fyrir allar
barnshafandi konur er ekki til stað-
ar eins og í Bandaríkjunum, þá
getur engin hátækni bjargað mál-
um. Hér á landi, eins og í öðrum
löndum með lágan ungbarnadauða,
CASCAMITE
VATNSHELT
TRÉLÍM

ÁRVÍK
ÁRMÚU I - REYKJAVÍK - SlMI 887222 -TELEFAX 687298
mæta næstum allar þungaðar konur
í mæðraskoðun. Tilgangur mæðra-
skoðunar er að meta heilbrigði kon-
unnar í upphafí meðgöngu og að
sjúkdómar tengdir meðgöngu séu
annað hvort fyrirbyggðir, eða upp-
götvaðir snemma og meðhöndlaðir
á fullnægjandi hátt. Með því að
hafa öflugt meðgöngueftirlit er líka
að stuðla að almennu heilbrigði
móður og bams, en aukin áhersla
á þann þátt myndi stuðla að auknu
öryggi í fæðingu. Má til dæmis
nefna aðstoð við barnshafandi kon-
ur að hætta að reykja, ítarleg nær-
ingarráðgjöf, heilbrigðisfræðsla,
undirbúningur foreldra fyrir fæð-
ingu og foreldrahlutverk og svo
mætti lengi telja.
Hátækniþjónusta fyrir konur
í áhættumeðgöngu
Áhættumeðganga getur skapast
af ýmsum ástæðum. Konur með
króníska sjúkdóma eins og til dæm-
is sykursýki em alltaf taldar til
áhættuhóps, vegna áhrifa sjúk-
dómsins á meðgönguna. Áhættu-
meðganga getur orsakast af sjúk-
dómi tengdum meðgöngu, til dæm-
is meðgöngueitmn (preeclampsia),
sem er sjúklegt ástand á meðgöngu
og einkennist einkum af háum blóð-
þrýstingi, eggjahvítu í þvagi og
miklum bjúg. Áhætta getur líka
skapast vegna þess að fóstrin eru
fleiri en eitt, eða að barnið er ekki
í réttri stöðu t.d. sitjandi. Áhætta
getur komið skyndilega fram «ef
kona fer í fæðingu fyrir tímann.
Fyrír þessar konur er nauðsynlegt
að fæða bam sinn á hátæknisjúkra-
húsi, þar sem skurðstofa er við
hendina, og vökudeildina er til stað-
ar. Þar þarf líka að vera mjög
hæft starfsfólk, sem kann að bregð-
ast rétt við í hveiju tilviki, því að
tæknin ein og sér nær skammt. Sem
betur fer fæða flestar konur í
áhættumeðgöngu böm sín á eðlileg-
an hátt og börn þeirra verða heil-
brigð, en líkurnar em það miklar
að eitthvað fari úrskeiðis að há-
tækniþjónusta verður að vera til
staðar.
Menntun, þekking og reynsla
Meðganga er eðlileg hjá miklum
meirihluta bamshafandi kvenna.
Þegar þessar konur fara í fæðingu
skiptir ekki máli hvort þær fæði á
hátæknisjúkrahúsi, litlu sjúkrahúsi
úti á landi, eða á Fæðingarheimili
Reykjavíkur. Hvar sem konan kem-
ur inn í fæðingu er byijað á að
meta hjartsláttarrit fóstursins og
ef það er eðlilegt, þá er konan ekki
í minna öryggi utan hátæknisjúkra-
hússins. Nú felst öryggið fyrst og
fremst í þekkingu og reynslu þeirra
ljósmæðra og lækna, sem annast
hana. Ljósmæður hafa sérþekkingu
á fæðingarhjálp og menntun þeirra
og reynsla gerir þeim kleift að
meta hvort fæðing sé eðlileg og
hvort þurfi að leita aðstoðar lækn-
is. Ljósmæður geta líka metið í tíma
hvort þörf gæti verið á hátækni-
þjónustu og komið konunni á viðeig-
andi stofnun.
Ljósmæðranám er tveggja ára
nám að loknu hjúkrunamámi, sem
í dag er ijögurra ára háskólanám.
Þegar haft er í huga að- þekking
ljósmóðurinnar er ein aðaltrygging-
in fyrir öryggi mæðra og barna
þeirra í meðgöngu og fæðingu, þá
verður nauðsyn þessarar menntun-
ar augljós. Um menntun og þekk-
ingu íslenskra lækna er óþarfi að
fjölyrða.
Eins og fram kemur hér að fram-
an felst öryggi í fæðingu í: með-
göngueftirliti, þekkingu og hæfni
þeirra, sem annast konuna og að
konur í áhættumeðgöngu fæði á
hátæknisjúkrahúsi: Hér á íslandi
eru allir þessir þættir fyrir hendi.
Konur í áhættumeðgöngu geta fætt
börn sín á Landspítalanum, sem er
fyllilega sambærilegur við bestu
fæðingarsjúkrahús í heiminum.
Konur sem em ekki í áhættumeð-
göngu. Fyrri hópurinn eru heil-
brigðar konur, en hinn síðari em
annað hvort veikar konur eða konur
þar sem meðgangan er ekki eðlileg.
Það þykir almennt ekki skynsam-
legt að meðhöndla heilbrigt fólk og
veikt fólk á sama hátt. Veikar kon-
ur þurfa á þeirri þjónustu að halda,
sem þær geta bara fengið á há-
tæknisjúkrahúsi. Það hefur hins
vegar hvergi tekist að sýna fram á
að það auki öryggi kvenna í síðari
hópnum, þ.e. kvenna, sem em ekki
í áhættuhóp, að fæða á hátækni-
sjúkrahúsi. Konur í eðlilegri fæð-
ingu þurfa á stuðningi og öryggi
að halda, sem byggir á þekkingu
ljósmóðurinnar til þess að láta hið
eðlilega ferli fæðingarinnar ganga
fyrir sig. Þar skiptir hátæknin ekki
miklu máli. Ég er samt ekki að
halda því fram að ef konur eru ekki
í áhættumeðgöngu, þá muni í öllum
tilvikum fæðingin ganga eðlilega
fyrir sig, svo er því miður ekki. En
þau vandamál sem koma upp hjá
þessum konum em þess eðlis að
nægur tími vinnst til að koma þeim
á Landspítalann, hvort sem þarf að
flytja þær yfir götuna frá Fæðing-
arheimilinu eða með sjúkrabíl eða
sjúkraflugi utan af landi. í flestum
tilvikum þar sem þarf að Ijúka fæð-
ingunni með hjálp sogklukku eða
tanga er hægt að gera það á staðn-
um og það þarf ekki að flytja kon-
una.
Fjölbreytt fæðingarþjónusta
Það em miklar kröfur gerðar til
einnar stofnunar að hún geti komið
til móts við þarfir bæði veikra og
heilbrigðra kvenna í fæðingu. Og
að fæðandi konur em eins misjafn-
ar og þær em margar og persónu-
legar þarfir hverrar konu í fæðingu
eru því mismunandi.
Hér á Reykjavíkursvæðinu em
starfræktir margir bankar, sem
veita áþekka þjónustu og margar
matvömverslanir, sem selja sömu
matvörumar. Engum dettur í hug
að það sé nóg að hafa bara einn
banka eða eina matvömverslun.
Slíkt myndi líklega leiða til hærra
vömverðs og lélegri þjónustu. Samt
þykir mörgum eðlilegt að konur í
fæðingu hafi ekkert val um fæðing-
arstað.
Ingibjörg S. Einisdóttir
„Stuðla ber að því að
sérhver fjölskylda geti
tekið á móti nýjum fjöl-
skyldumeðlim á þann
hátt, sem hún kýs,
hvort sem það er á
Landspítalanum, Fæð-
ingarheimilinu eða ann-
ars staðar.“ |
Erlendis hefur átt sér stað mikil
þróun varðandi fæðingarhjálp, þar
sem þjónustan hefur verið byggð
upp á mismunandi hátt. Sem dæmi
má nefna fæðingarheimili, þar sem
konur fara heim nokkrum klukku-
stundum eftir fæðingu, samræmd
mæðravernd og fæðingarþjónusta,
þar sem ljósmóðirin, sem konan fer
til í meðgöngueftirlit, tekur líka á
móti bárninu, heimafæðingar og
svo mætti lengi telja.
Hér á Reykjavíkursvæðinu hefur
verið ótrúleg fábreytni í fæðingar-
þjónustu, sem ekki er á bætandi. "
Framfarir eru líklegastar til að eiga
sér stað þar sem fjölbreytnin er g
mest og nýjar hugmyndir eru þróað- "
ar. Öflugt mæðraeftirlit og fyrir-
myndar hátækniþjónusta fyrir kon- g
ur í áhættumeðgöngu gerir það að "
verkum að hér á landi væri hægt
að þróa fjölbreytta fæðingarþjón-
ustu á þess að fóma neinu öryggi.
Þá gætu konur valið það fæðingar-
umhverfí og þjónustuform, sem
hentar þeim og fjölskyldum þeirra.
Fæðing er ekki bara að koma barni
í heiminn, hún er eftriminnilegasti
og áhrifaríkasti atburðurinn í lífi
hverrar fjölskyldu og hefur varan-
leg áhrif á alla fjölskyldumeðlimi.
Fjölbreytt og góð fæðingarþjónusta
er því mikilvæg fjárfesting fyrir
þjóðfélagið og fjárfesting sem
margborgar sig. Það er e.t.v. hægt
að reikna út í heilbrigðisráðuneyt-
inu að það borgi sig núna í krónum V;
og aurum að demba öllum fæðing-
um á Reykjavíkursvæðinu á Land-
spítalann, en þá er dæmið ekki (J
reiknað til enda. Alls staðar erlend-
is hefur komið í ljós að það er dýr-
asti kosturinn að fæðingar fari fram 4
á hátæknisjúkrahúsi. Ég á erfitt
með að skilja hvernig hægt er að
fá aðra útkomu hér á landi.
Ég mæli eindregið með því að
fæðandi konur hafí sem fjölbreytt-
ast val um hvar þær fæða börn sín,
ekki af þvl að ein stofnun eða eitt
þjónustuform er betra eða verra en
hitt, heldur af því að konur í fæð-
ingu eru ekki einsleitur hópur með
sömu þarfírnar. Það sem hentar
einnu konu í fæðingu, þarf ekki að
henta annarri. Konur eru ekki allar
eins, hvort sem þær eru barnshaf-
andi eða ekki. Konur eiga rétt á
því að þjónustan verði það fjöl-
breytt að allar geti fundið eitthvað A
við sitt hæfí. Stuðla ber að því að !
sérhver fjölskylda geti tekið á móti
nýjum Qölskyldumeðlim á þann
hátt, sem hún kýs, hvort sem það
er á Landspítalanum, Fæðingar-
heimilinu eða annars staðar. g
Höfundur er jjósmóðir og
hjúkrunarfræðingur.