Morgunblaðið - 16.07.1992, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JÚLÍ 1992
Evrópubandalagið:
Hundsun hvalveiði-
banns útilokar aðild
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni, fréttaritara Morgunblaösins.
MANUEL Marin, sem fer með sjávarútvegsmál innan framkvæmda-
sljðrnar Evrópubandalagsins (EB), sagði í gær að aðild íslendinga og
Norðmanna að bandalaginu væri útilokuð á meðan þjóðirnar hundsuðu
samþykktir Alþjóða hvalveiðiráðsins.
Framkvæmdastjóm EB samþykkti
í gær að fara fram á umboð ráðherra-
ráðsins til að semja um fulla aðild
framkvæmdastjómarinnar að hval-
veiðiráðinu. Um þessar mundir em
sjö aðildarríki EB í Alþjóða hvalveiði-
ráðinu en þar hefur framkvæmda-
stjómin haft áheymarfulltrúa.
Samkvæmt heimildum í Brussel
hyggst framkvæmdastjómin leggja
fram tillögu um bann við innflutningi
á túnfiski frá sjö ríkjum sem ekki
hafa, að hennar mati, tekið upp að-
ferðir sem draga úr höfrungadauða
við veiðamar. Bandaríkjamenn hafa
bannað innflutning frá sex þessara
ríkja og þrýstu á EB um að gera
slíkt hið sama, en heimildir herma
að EB hafi svo bætt Bandaríkja-
mönnum sjálfum við listann.
Á blaðamannafundi í Bmssel í gær
lagði Marin áherslu á nauðsyn þess
að hvalveiðibanni væri framfylgt og
mátti skilja orð hans á þann veg að
það væri mat framkvæmdastjórnar-
innar að banna beri hvalveiðar í
ágóðaskyni um alla framtíð. í yfirlýs-
ingu framkvæmdastjómarinnar er
því heitið að láta einskis ófreistað
til að tryggja friðun hvala í heimshöf-
unum. Lýsti Marin yfir því að aðild
íslendinga og Norðmanna að EB
væri útilokuð á meðan þessar þjóðir
virtu ekki samþykktir Alþjóða hval-
veiðiráðsins.
Bandaríkin
sögð draga
úr andstöðu
Reuter
Jesse Jackson flytur ræðu á flokksþinginu, þar sem hann skoraði á Clinton að gleyma ekki fátækum
Bandaríkjamönnum.
við hvalveiðar Fiokksþing demókrata:
60 ára arfleifð Roosevelts
hafnað í nýrri stefnuskrá
Boston. Frá Karli Blöndal, fréttaritara Morgunblaðsins.
Demókrataflokkurinn bandaríski lagðitgrunninn að krýningu Bills
Clintons, ríkisstjóra Arkansas, á fjögurra daga flokksþingi sínu í New
York þegar stefnuskrá í anda hugmyndafræði hans var samþykkt á
þriðjudagskvöld. Stefnuskrána má túlka á þann hátt að demókratar
séu að snúa baki við þeirri stefnu sem þeir hafa fylgt frá því að Franklin
Roosevelt var kjörinn forseti árið 1932 og kennt var við „New Deal“.
Clinton hefur þegar tryggt sér útnefningu demókrata til að verða for-
setaframbjóðandi flokksins í kosningunum í nóvember og bíða menn
þess með eftirvæntingu að hann ávarpi ráðstefnuna þegar henni lýkur
Osló. Frá Jan Gunnar Furuly, fréttaritara
Morgunblaðsins.
GUÐMUNDUR Eiríksson þjóð-
réttarfræðingur sagði á ráðstefnu
um hvalveiðar í Osló í gær að
Norðmenn væru í fullum lagaleg-
um rétti að hefja hvalyeiðar í at-
vinnuskyni að nýju. Á ráðstefn-
unni sagði framkvæmdastjóri
Samtaka norska sjávarútvegsins
að svo virtist sem dregið hefði úr
andstöðu bandarískra stjómvalda
gegn hvalveiðum.
Ráðstefnan er haldin af norskum
hvalveiðimönnum en Norðmenn
hyggjast hefja hvalveiðar í atvinnu-
skyni að nýju á næsta ári. Á ráðstefn-
unni sagði Guðmundur að hugsan-
legt viðskiptabann gegn Norðmönn-
um vegna hvalveiða þeirra, en frum-
varp þess efnis liggur nú fyrir banda-
ríska þinginu, myndi að hans dómi
hvorki standast Hið alþjóðlega sam-
komulag um tolla og viðskipti
(GATT) né samþykkt nýlokinnar
umhverfisráðstefnu í Rio de Janeiro.
Það viðhorf kom fram hjá nokkr-
um þátttakendum á ráðstefnunni, að
bandarísk stjórnvöld myndu ekki
beita hvalveiðiríki viðskiptaþvingun-
um heldur leggja megináherslu á að
koma í veg fyrir að Alþjóða-hvalveið-
iráðið leystist upp í frumeindir sínar.
íslendingar hafa þegar gengið úr
ráðinu og talið er hugsanlegt að Jap-
anir, Norðmenn og Færeyingar geri
slíkt hið sama.
í kvöld.
Um 20 ræðumenn stigu í pontu
til að mæla fyrir hinum ýmsu atriðum
stefnuskrárinnar og halda áfram
þeim linnulausu árásum á frammi-
stöðu Georges Bush forseta í emb-
ætti sem hófust á mánudag.
Meðal ræðumanna á þriðjudags-
kvöld var Jimmy Carter, eini núlif-
andi forsetinn úr röðum demókrata,
og má segja að hann hafi fengið
uppreisn æru hjá flokksbræðrum sín-
um. Árið 1980 setti hann niður þeg-
ar Edward Kennedy neitaði að taka
í höndina á honum á flokksþingi
demókrata, en nú var honum fagnað
með dynjandi lófataki.
Carter sakaði Bush um að ala á
fátækt og vonleysi heima fyrir og
ágreiningi og blóðsúthellingum er-
lendis og voru orð hans bein tilvísun
til stefnuskrárinnar.
Blökkumannaleiðtoginn Jesse
Jackson flutti einnig ávarp og mark-
ar það þáttaskil í stjómmálaferli
hans að hann kom fram á þeim skil-
málum, sem Clinton setti honum.
Sagt var að Jackson hefði haft
flokksþing demókrata í gíslingu árið
1984 og 1988. Fyrir ljórum árum
fylgdu honum um þúsund kjörmenn
úr forkosningunum og Jackson gat
neytt demókrata til að ganga að öll-
um sínum kröfum. Nú ákvað Jackson
að gefa ekki kost á sér og hann
hefur því enga fulltrúa í ráðstefnu-
salnum sér til fulltingis. Því varð
Jackson að ganga til móts við Clint-
on og hans arm, þótt hann hafi efa-
semdir um ágæti þeirrar stefnu, sem
hið væntanlega forsetaefni er að
móta, og finnist hinir fátæku skildir
útundan.
„Bill Clinton forseti,“ hóf Jackson
ræðu sína. „Vonir margra eru bundn-
ar við krossferð þína. Taktu huggun
í því að þú stendur ekki einn.“ Jack-
son beitti mælsku sinni til að vekja
áheyrendur til lífsins og þegar hann
lauk ræðu sinni með orðunum „látið
vonina lifa“ tóku áheyrendur undir
fullum hálsi. *
Segja má að stefnuskráin sé runn-
in undan rifjum hins svokallaða hóf-
sama arms Demókrataflokksins og
þoki flokknum að miðju bandarískra
stjórnmála, þótt enn sé nokkuð í land
að villst verði á demókrötum og repú-
blikönum. Tilgangur stefnuskrárinn-
ar er að losa demókrata við þá ímynd
sköttunar og óráðsíu, sem varð
Michael Dukakis að falli árið 1988
og Walter Mondale árið 1984. Demó-
kratar eru í raun að reyna að brúa
bilið milli þess óhefta kapítalisma,
sem repúblikanar boða, og þeirrar
velferðar ríkisforsjár, sem hefur ver-
ið aðal demókrata í sextíu ár.
I stefnuskránni er áhersla lögð á
ábyrgð einstalingsins, eflingu fjöl-
skyldunnar og markaðsaflanna.
Hvatt er til samdráttar í velferðar-
kerfinu og nauðsyn hemaðarmáttar
undirstrikuð. Tekið er fram að
Bandaríkjamenn verði að vera reiðu-
búnir til „afgerandi“ hernaðaríhlut-
unar. ítrekað er að taka verði á glæp-
um af hörku og framfylgja lögum
af krafti. Öll þessi atriði gætu verið
tekin úr handbók hins dygga repú-
blikana.
En í stefnuskránni er ekki alfarið
snúið baki við gömlum gildum demó-
krata. Þar segir að fátækar konur
skuli eiga rétt á fóstureyðingu á
kostnað ríkisins, leggja verði áherslu
á umönnun barna, láta hina ríku
bera þyngri skattbyrðar, veija þurfi
mannréttindi samkynhneigðra, koma
verði á almennu heilsugæslukerfi,
tryggja verkamönnum launalaust
leyfi í fjölskylduneyð, lágmarkslaun
verði að fylgja verðbólgu og að auka
þurfi fjárframlög til umhverfisvernd-
ar og ríkisrekinna þjónustufyrir-
tækja.
Stefnuskráin var samþykkt nánast
athugasemdalaust, en ólíkt því sem
gerist í lýðræðisríkjum víða annars
staðar er stefnuskrá flokkanna í
Bandaríkjunum ekki bindandi, síst
af öllu fyrir forsetann. Sem dæmi
má nefna að þegar Ronald Reagan
var kjörinn forseti kvað stefnuskrá
repúblikana á um hallalaus fjárlög.
Reagan skilaði fjárlagahalla, sem sló
út alla hans forvera í embætti. Til-
gangur stefnuskrár demókrata nú
er hins vegar að breyta ímynd flokks-
ins og reka af demókrötum orðspor
eyðslusemi óg óhófs.
Milan Panic forseti Júgóslavíu:
Orgeðja kaupsýslumað-
ur með skrautlega fortíð
New York. The Daily Telegraph.
MILAN Panic, hinn nýi forseti Júgóslavíu [Serbíu og Svartfjalla-
lands], hefur hegðað sér líkara persónu í gamanmynd með Peter
Sellers en snjöllum stjórnmálamanni, að dómi fréttaskýrenda á
Vesturlöndum. Margir Serbar líta hins vegar á manninn — sem
hefur verið kallaður „Ross Perot Balkanskaga“ eftir bandaríska
auðkýfingnum er hyggur á forsetaframboð — sem hugsanlegan
bjargvætt til að rjúfa einangrun landsins á alþjóðavettvangi.
Panic segist aðeins hafa verið
barn að aldri þegar hann þurfti að
sjá fyrir móður sinni og systur með
því að rækta grænmeti og hafi
hann þá oft beðið óþolinmóður eft-
ir sólarupprás til að geta byijað
að vinna. Fjórtán ára gamall barð-
ist hann með skæruliðum Títós
gegn íjóðveijum, en eftir heim-
styijöldina flúði hann Júgóslavíu
og Ienti í Bandaríkjunum með tvær
ferðatöskur og 20 dollara í vasan-
um.
Hann komst fljótt til frama í
viðskiptaheiminum vestra og
byggði upp stórt lyfjafyrirUeki í
Suður-Kalifomíu. Það var engin
lognmolla í kringum hann eða fyr-
irtækið og til dæmis lenti hann í
stælum við yfirmann bandaríska
lyfjaeftirlitsins og kallaði hann
„skíthæl" fyrir að draga í efa full-
yrðingar sínar um að eitt af lyfjum
fyrirtækisins væri gagnlegt gegn
eyðni. Hann er ekki laus allra
mála í Bandaríkjunum, því hann
er undir rannsókn fyrir að hlaupast
á brott frá 8,4 milljóna dollara
ógreiddu láni
Panic er lýst sem einráðum og
örgeðja af fyrrum samstarfsfólki
sínu. Hann hefur verið gjafmildur
við frambjóðendur Demókrata-
flokksins, en heimildarmenn innan
Hvíta hússins segja að George
Bush Bandaríkjaforseti sé heldur
hlynntur hinum óvænta frama
Panics í föðurlandi sínu, því hann
geti hugsanlega breytt afstöðu leið-
toga Serba til betri vegar.
Hann lét vissulega eins og sá
sem valdið hefur á nýafstöðnum
leiðtogafundi ráðstefnunnar um
öryggi og samvinnu í Evrópu
(RÓSE) í Helsinki. Þar lét hann
þau orð falla að Slobodan Milo-
sevic, leiðtogi Serbíu, þyrfti að vara
Milan Panic
sig ef hann reyndi að vera fyrir
honum, en vestrænir stjórnmála-
menn telja varla vafa á því að
Milosevic hafí alla þræði í höndum
sér. Flestir eru því heldur efins um
að Panic takist að koma á friði í
Bosníu og öðrum fyrrum lýðveldum
Júgóslavíu, eins og hann hefur
sagst ætla að gera.