Morgunblaðið - 16.07.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JÚLÍ 1992
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. JULI 1992
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Stj órnarskiptin
í Israel
Yitzhak Rabin, hinn nýi forsæt-
isráðherra Israels, hefur lýst
sig reiðubúinn til að hefja án tafar
viðræður við fulltrúa arabaþjóða um
hvernig tryggja megi friðinn í þess-
um heimshluta. í ræðu sem Rabin
flutti á þingi ísraels, Knesset, á
mánudag sagði hann, að leiðtogar
Sýrlands, Jórdaníu og Líbanon
væru velkomnir til Jerúsalem til að
ræða um möguleikana á friði. Með
þessu boði vísaði forsætisráðherra
Israels til þess er Anvar Sadat,
þáverandi forseti Egyptalands, sótti
Israela heim árið 1977 tveimur
árum áður en friðarsamningarnir
sem kenndir voru við Camp David
voru undirritaðir. Rabin bætti því
við í þessari ræðu sinni, að hann
væri jafnframt tilbúinn til að halda
til höfuðborga þessara þriggja ríkja
í sömu erindagerðum.
Þessi ummæli forsætisráðherra
ísraels þóttu eðlilega fréttnæm,
þótt ólíklegt sé að þetta frumkvæði
hans verði eitt og sér til að hleypa
lífi í viðræður Israela og nágranna
þeirra, sem hófust síðasta haust og
hafa engum árangri skilað.
Sá hluti ræðu Rabins er fjallaði
um hugmyndafræði þá sem stjórn-
völd í Israel hafa fylgt á undanförn-
um árum og þá ekki síst í tíð Yitz-
haks Shamirs, forvera hans, var
hins vegar sérlega athyglisverður.
Er ástæða til að binda vonir við að
hinn nýi forsætisráðherra landsins
boði raunverulegar breytingar og
aðlögun að þeim breyttu viðhorfum
, sem ríkja á vettvangi alþjóðamála
eftir hrun Sovétríkjanna og endalok
• kalda stríðsins.
í ræðu sinni sagði Rabin m.a.,
að ísraelar yrðu að gera sér ljóst,
að grundvallarbreytingar hefðu
orðið á sviði alþjóðamála og í ljósi
þeirra væri tímabært að huga að
því hvernig binda mætti enda á
hatrið, sem einkennt hefði alla af-
stöðu ísraela og arabaþjóðanna.
Rabin lýsti yfir því, að það viðhorf
að flestöll ríki heims væru óvinveitt
ísrael væri einfaldlega rangt. Var
þeim orðum án nokkurs vafa eink-
um beint til Yitzhaks Shamirs, sem
reyndist ófáanlegur til að endur-
skoða þá herskáu og afdráttarlausu
stefnu sem hann fylgdi í stjórnartíð
sinni og varð til þess, að kjósendur
höfnuðu honum og flokki hans,
Líkúd-flokknum, í kosningunum í
júní. „Við verðum að vinna bug á
þeirri einangrunarkennd sem hefur
fjötrað okkur í tæpa hálfa_ öld,“
sagði Rabin og bætti við, að Israel-
um bæri að taka þátt í þeirri þróun
sem nú ætti sér stað í átt til frið-
ar, sátta og samvinnu. Að öðrum
kosti biði ekkert annað þjóðarinnar
en einsemd og einangrun.
Ekki verður betur séð en að í
þessum orðum Yitzhaks Rabins fel-
ist, hið minnsta, vísir að uppgjöri
við þá heimspeki sem ráðamenn í
ísrael hafa fylgt og mótað hefur
alla afstöðu þeirra til umheimsins.
Þetta uppgjör er tímabært og því
kunna þessar yfírlýsingar forsætis-
ráðherrans að reynast mikilvægar.
Sá ósveigjanleiki, sem einkenndi
alla framgöngu Yitzhaks Shamirs
og það hryggilega ástand, sem ríkt
hefur á hemámssvæðum ísraels
hefur smám saman orðið til þess
að draga úr samúð þeirri og stuðn-
ingi, sem Israelar hafa notið á vest-
urlöndum. Þau rök að arabaríkin
ógni öryggi Israels og því komi
engar tilslakanir til greina á her-
numdu svæðunum eiga ekki við
með sama hætti nú og á árum áð-
ur. í herfræðilegu tilliti skal vísað
til Persaflóastríðsins hins síðara en
andstæðingar ísraela ráða yfir svip-
uðum vígtólum og finna mátti í
vopnabúrum herafla íraka. í póli-
tísku tilliti blasir við allt önnur staða
en áður eftir hrun heimsveldisins í
austri auk þess sem ætla verður
að leiðtogar nágrannaríkjanna hafi
dregið rökréttar ályktanir af lyktum
landvinningahemaðar Saddams
Husseins.
Það uppgjör, sem hér hefur verið
gert að umtalsefni á vitanlega ekki
við um ísraela eina. Sams konar
uppgjör þarf að fara fram í röðum
andstæðinga ísraelsríkis. Þótt ekki
verði annað séð en að þeir málsvar-
ar palestínsku þjóðarinnar, sem
fram hafa komið að undanförnu séu
hófsamari en menn hafa átt að
venjast hingað til er þess tæpast
að vænta, að sú endurskoðun sem
nauðsynleg er verði knúin fram með
lýðræðislegum hætti í arabaríkjun-
um líkt og nú virðist hafa gerst í
ísrael. Þar ríkja aðrar hefðir og
mat og viðbrögð ráðamanna mótast
af annars konar viðhorfum.
Sú endurskoðun, sem Yitzhak
Rabin virðist vera að boða kann að
greiða fyrir því, að viðræður ísraela
og araba komist á nýtt og alvar-
legra stig. Fyrstu viðbrögð and-
stæðinga ísraela gefa að vísu ekk-
ert sérstakt tilefni til bjartsýni en
ráðamenn í Bandaríkjunum meta
það greinilega svo, að ástæða sé
til að fylgja orðum Rabins eftir.
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, mun í næstu viku
halda til Miðausturlanda og Rabin
hefur verið boðið í heimsókn til
Bandaríkjanna í næsta mánuði. í
samskiptum þessara tveggja ríkja
hefur hæst borið deiluna um nýjar
landnemabyggðir á hernámssvæð-
unum, sem varð til þess, að stjórn-
völd í Washington neituðu Yitzhak
Shamir um lánaábyrgðir, sem alls
nema um 550 milljörðum ÍSK. Vera
kann að George Bush Bandaríkja-
forseti vilji leiða þessa deilu til lykta
fyrir kosningarnar vestra í nóvem-
ber og sú niðurstaða kæmi sér aug-
ljóslega einnig vei fyrir Rabin.
í deilu ríkjanna fyrir botni Mið-
jarðarhafs hafa tilslakanir verið
óhugsandi. Verði ný viðhorf í al-
þjóðamálum til þess að kalla fram
nýtt raunsæi og breytt pólitískt
stöðumat í þessum heimshluta
kunna raunverulegar friðarviðræð-
ur að verða mögulegar.
Richard von Weizsácker forseti Þýskalands:
Samruni Evrópu má ekki
ógna sérkennum þjóða
Texti: Steingrímur Sigurgeirsson
Richard von Weizsacker
Morgunblaðið/Gunnar Gunnarsson
RICHARD von Weizsacker, forseti
Sambandslýðveldisins Þýska-
lands, kemur í opinbera heimsókn
tii Islands í dag. Heimsókninni
lýkur á föstudagskvöld en að
henni lokinni mun Þýskalandsfor-
seti dvelja á Islandi í tvo daga í
einkaerindum. Weizsacker ræddi
við íslenska blaðamenn í embætt-
isbústað sínum, Villa Hammer-
schmidt í Bonn, nú í vikunni.
Richard von Weizsácker, sagðist
hlakka mjög til íslandsferðarinnar,
ekki síst vegna þess, að hún hefði
mjög lengi verið á dagskrá en af
ýmsum ástæðum hefði ekki getað
orðið af henni fyrr en nú. Þýska-
landsforseti, sagðist hafa þekkt Vig-
dísi Finnbogadóttur, forseta íslands,
í um tólf ár. Hefði hann fyrst kynnst
henni er hann var borgarstjóri Vest-
ur-Berlínar og Vigdís kom til borgar-
innar í tilefni íslensks menningarvið-
burðar. Þau hefðu síðan hist nokkr-
um sinnum og Vigdís komið í opin-
bera heimsókn til Vestur-Þýskalands
árið 1988. „Það er mér mikil ánægja
að geta endurgoldið þá heimsókn í
minni embættistíð. Þetta er, þó ótrú-
legt sé, fyrsta heimsókn þýsks þjóð-
höfðingja til íslands,“ sagði Weizsac-
ker.
Forn menningartengsl
Hann sagði samskipti íslands og
Þýskalands vera mjög góð. Menning-
artengslin ættu sér langa sögu ekki
síst eftir kristnitökuna í báðum lönd-
unum. Fyrsti íslenski biskupinn hefði
verið vígður fyrir rúmum 900 árum
í borginni Bremen og viðskiptatengsl
hansakaupmannannna og íslands
verið náin. Þegar í lok átjándu aldar
og ekki síst á tímum rómantíkurinn-
ar hefði áhuginn á íslenskum bók-
menntum aukist mjög greinilega og
allt fram til dagsins í dag væru ís-
lenskar bókmenntir þekktar um allan
heim, ekki einungis í Þýskalandi.
Nefndi forsetinn sérstaklega Halldór
Laxness og Jón Sveinsson, höfund
Nonna-bókanna. „Þá má nefna að
mikill fjöldi íslendinga nemur við
þýska háskóla og aðrar menntastofn-
anir. Alls telja þeir um þijú hundr-
uð, sem er, ef borið er saman við
fjölda stúdenta frá mörgum öðrum
miklu fjölmennari þjóðum, mjög há
tala,“ sagði Þýskalandsforseti.
Klaus Kinkel, utanríkisráðherra
Þýskalands, verður einnig með í för
og sagði Weizsácker að búast mætti
við að þungamiðjan í hinum pólitísku
viðræðum myndi snúast um Evrópu-
mál, enda væru þau Islendingum
mjög mikilvæg. Þá yrði spurningin
um aukaaðild að Vestur-Evrópusam-
bandinu (VES) á dagskrá. Hann
sagðist skilja vel að skiptar skoðanir
væru um Evrópumál og VES á ís-
landi. Þjóðveijar væru reiðubúnir til
viðræðna um allt það sem íslending-
ar hefðu hug á að ræða í þessu sam-
bandi og myndu virða þá ákvörðun
sem Islendingar kæmust að. Hann
sagði Þjóðveija líka vilja þakka fyrir
mjög hæfa forystu íslendinga í EES-
viðræðunum, ekki síst er þeir voru
í forsæti EFTA-ráðsins. „Vegna loka
Kalda stríðsins hefur dregið úr hern-
aðarlegu mikilvægi staðsetningar
íslands. Það breytir hins vegar engu
varðandi hið nána samstarf við Is-
land innan Atlantshafsbandalagsins
(NATO). Þjóðveijar hafa og munu
hafa áhuga á áframhaldi þess sam-
starfs. Þrátt fyrir allar tilraunir okk-
ar til að koma að koma í veg fyrir
átök á grundvelli Ráðstefnunnar um
öryggi og samvinnu í Evrópu
(RÓSE) eða annarra nýrra samtaka
þá er NATO varanlegt og virkt
bandalag sem hefur mikla þýðingu
fyrir Þýskaland. Þjóðveijar eru eins
og menn vita mjög uppteknir vegna
sameiningar þýsku ríkjanna þessa
stundina sem og vegna þeirra skuld-
bindinga sem við höfum tekist á
hendur gagnvart nágrannaríkjum
okkar í austri. Þetta þýðir þó alls
ekki að við ieggjum minni áherslu á
samstarfið við bandamenn okkar í
vestri. Á það verður lögð rík áhersla
í Islandsheimsókninni," sagði
Weizsácker.
Forsetinn minntist einnig á hval-
veiðimál. Tók hann fram að þau
væru umdeild um allan heim og að
íslendingar ættu ekki að búast við
að forseti Þýskalands myndi hafa
neitt nýtt fram að færa í þeim efn-
um. Hann myndi kynna sér stöðu
þessa máls og forsögu í Islandsheim-
sókninni en ekki meira.
Vandinn meiri en talið var
Tvö ár eru nú að verða liðin frá
því að Þýskaland sameinaðist og
hafa mörg vandamál, mannleg jafnt
sem efnahagsleg, komið upp í því
sambandi. Var forsetinn spurður
hvort að hægt hefði verið að komast
hjá einhveijum þessara erfiðleika ef
öðru vísi hefði verið staðið að sam-
einingunni. Weizsácker sagðist skilja
vel að menn veltu slíku fyrir sér en
sjálfur teldi hann ekki heppilegt að
ræða um hvort mál hefðu þróast á
annan hátt ef stjómvöld hefðu tekið
aðrar ákvarðanir fyrir tveimur til
þremur árum. Menn yrðu að ræða
hlutina eins og þeir hefðu gerst.
„Það gat enginn séð þetta fyrirfram
og í raun var enginn undir það búinn
veturinn 1989-1990 að þurfa að taka
ákvarðanir um það hvaða mynd sam-
eining Þýskalands ætti að taka á
sig. Það þurfti að taka tillit til margs
í þessu sambandi svo sem þess að
fjölmargir Austur-Þjóðveijar yfir-
gáfu land sitt og leituðu sér að at-
vinnu í vestri. Þetti gerði stöðuna
mjög erfiða í Austur-Þýskalandi,
ekki sist þegar heilu starfsgreinarn-
ar héldu á brott. Ef til dæmis allir
kennarar, verkfræðingar eða mál-
arameistarar fara í burtu þá er stað-
an ekki mjög álitleg í þeim borgum
eða bæjum sem þeir yfirgefa," sagði
Weizsácker. „Við þurfum að yfir-
stíga ákveðin efnahagsleg vanda-
mál. í upphafi gerðum við okkur
ekki fulla grein fyrir því hve mikill
vandinn var. Allt samgöngukerfí
austurhlutans varð að byggja upp á
nýtt, til að geta aðlagað efnahags-
kerfið nýjum aðstæðum þurfti að
greiða úr spurningum varðandi eign-
arhald og gera þurfti upp við fortíð-
ina. Vandamálin eru mörg og menn
verða að sýna þolinmæði. Við Þjóð-
veijar verðum líka að vera og erum
meðvitaðir um að í samanburði við
þau vandamál, sem menn þurfa að
kljást við í mörgum öðrum ríkjum
eftir lok Kalda stríðsins, eru okkar
vandamál vegna sameiningar Vest-
ur- og Austur-Þýskalands ekkert
óyfirstíganleg. Og þegar sú mikla
neyð og örbirgð sem víða fyrirfinnst
í heiminum er höfð í huga er mikil-
vægt að menn missi ekki sjónar á
heildarmyndinni vegna vandans
heima.“
Lýðræði ekki alltaf þægilegt
Þegar Weizsácker var spurður um
hvernig gera bæri upp við fortíð
Austur-Þýskalands, ekki síst með
tilliti til öryggislögreglunnar Stasi,
sagði hann að við slíkum spumingum
væri aldrei hægt að gefa nein ein-
hlít svör. „Sá sem leggur það á sig
að líta á þó ekki væri nema eitt hinna
óteljandi skjala gömlu öryggislög-
reglunnar og metur það á sögulegan
og mannlegan hátt mun fljótt kom-
ast að því að nánast hvert einasta
dæmi er einstakt. Fjölmargir hinna
óopinberu starfsmanna Stasi voru
ótrúlega reiðubúnir til ósæmandi
gjörða. í næsta skjali getur maður
rekist á hina algjöru andstæðu, það
er með hversu mikilli skapfestu og
skynsemi menn reyndu að komast
undan klækjabrögðum Stasi. Maður
getur, samkvæmt grundvallarreglum
réttarríkisins, einungis dæmt lífs-
hlaup manneskju út frá hennar eigin
verðleikum en ekki út frá sleggju-
dómum.
Menn hafa löngum hent gaman
að Þjóðveijum vegna nákvæmni
þeirra og hjá því verður ekki litið að
sú innsýn sem við höfum fengið í
upplýsingasöfnun Stasi sýnir okkur
slíka nákvæmni í vinnubrögðum að
hún hefði verið betur niður komin
annars staðar en í höndum öryggis-
lögreglunnar. Á hinn bóginn leiðir
þessi mikla nákvæmni líka til þess
að oft er ekki fyllilega hægt að kom-
ast til botns varðandi það hvernig
einhver ákveðinn maður fór að ráði
sínu.
Ég var fyrir nokkrum dögum í
heimsókn í öðrum heimshluta, í ríki
sem einnig er nýlega endursameinað,
nefnilega Jemen. Sú sameining átti
sér stað í maí 1990 skömmu fyrir
endursameiningu Þýskalands í októ-
ber. Þar spurðu menn mig hvers
vegna við hefðum svo miklar áhyggj-
ur af fortíð okkar og þessum hrika-
legu skjölum öryggislögreglunnar.
Eina svarið sem ég gat gefíð við því
er að við erum lýðræðisrríki. Hjá
okkur tók almenningur frumkvæðið
og hertók miðstöðvar öryggislögregl-
unnar til að koma í veg fyrir að þessi
skjöl yrðu fjarlægð eða eyðilögð. Ég
varð að skýra út að það átti sér stað
mikil umræða í fjölmiðlum og á þing-
inu og að loks hefðu verið samþykkt
lög um hvemig ætti að fara með
skjölin. Vissulega er þessi niðurstaða
kannski ekki þægileg en þannig
ganga málin fyrir sig í lýðræðisríki.
Lýðræði er ekki alltaf þægilegt
stjómarform en það er að minnsta
kosti besta hugsanlega nálgunin við
það hvernig hægt er að taka á þess-
um málum á grundvelli fijálsræðis-
ins. Verðið fyrir það verðum við að
greiða með þessum hrikalegu skjöl-
um.“
Glæpastarfsemi ríkisstjórna
flóknasta vandamálið
En hversu langan tíma mun það
taka áður en þau sár sem skipting
Þýskalands skilur eftir sig hafa gró-
ið? „Ég veit það ekki en ég held að
það muni ekki taka mjög langan
tíma. Flóknasta vandamálið, og það
á líka við önnur ríki fyrrum austur-
blokkarinnar, er það sem kalla má
glæpastarfsemi ríkisstjóma. Gjörðir
sem við teljum vera glæpsamlegar
en hafa samt, samkvæmt réttarfari
þessara ríkja, verið í samræmi við
lög. Það er mjög erfítt að taka þann-
ig á slíkum málum að þau falli að
hugmyndum okkar um réttarríkið en
í þeim felst meðal annars að verknað-
ur er einungis glæpsamlegur ef hann
hefur verið í andstöðu við lög þá og
þegar hann var framinn."
Weizsácker sagði að þó að ljóst
væri að einhver einstaklingur hefði
njósnað fyrir Stasi þá væri ekki allt-
af hægt að draga hann fyrir dóm-
stóla af þeim sökum. Oft yrði að
taka á málum á annan hátt. Nefndi
hann sem dæmi að ef í ljós kæmi
að prófessor í kennslufræðum við
háskólann í Rostock hefði auk þess
að kenna veitt Stasi upplýsingar um
einkalíf eiginkonu sinnar myndi það
hafa áhrif þegar tekin væri ákvörðun
um hvort hann myndi áfram fá að
kenna við háskólann. Hins vegar
væri ekki hægt að leggja fram kæru
á hendur manninum vegna þessa.
Ekki aðeins í Þýskalandi, heldur
einnig í til dæmis Póllandi, Tékkó-
slóvakíu og fyrrum lýðveldum Sovét-
ríkjanna væru menn nú að velta því
fyrir sér hvenær og í hversu ríkum
mæli menn yrðu gerðir ábyrgir fyrir
þjónkun sína við stjórnvöld í alræðis-
ríki. „f Tékkóslóvakíu hófu menn að
koma á umbótum á grundvelli sósíal-
ismans undir hugrakkri forystu
Dubceks árið 1968.1 kjölfar þess var
Dubcek ásamt fleirum fangelsaður
að skipan sovéskra stjórnarherra sem
síðar breyttust sjálfír í umbótasósíal-
ista og eru núna orðnir að viðsemj-
endum okkar í fyrrum Sovétlýðveld-
unum. Fyrir kosningarnar í Tékkó-
slóvakíu fyrr á árinu sökuðu and-
stæðingar Dubceks hann um ill-
mennsku og ætluðu að ryðja honum
úr vegi. Hvernig á maður að bregð-
ast við slíku óréttlæti og siðspillingu
í Ijósi þeirra gífurlega breytinga sem
átt hafa sér stað? Auðvitað höfum
við Þjóðveijar miklar áhyggjur af því
sem Stasi-skjölin hafa leitt í ljós. Þau
eru samt einungis brot mun um-
fangsmeiri sögulegrar þróunar. Við
eigum ekki að kikna undir þessari
byrði, heldur vera þakklát yfir því
að Kalda stríðinu er lokið og að frels-
ið, eins óþægilegt og það getur nú
reynst eins og sjá má í þessum lönd-
um, hafí náð yfirhöndinni.“
Verðum að leysa vandamál í
sameiningu
Þýskalandsforseti var loks spurður
hvernig hann mæti stöðu smáþjóða
á borð við ísland í því sameiningar-
ferli sem nú ætti sér stað í Evrópu.
Teldi hann áhyggjur þeirra af því
að glata sérkennum sínum og áhrif
vera á rökum reistar.
„Við verðum að reyna að skilja
þessar áhyggjur og taka tillit til
þeirra. Ef betur er að gáð sést líka
að raunin er sú að menn eru að spyija
sig þessara sömu spurninga og hafa
þessar sömu áhyggjur um alla Evr-
ópu, líka í Þýskalandi. Hins vegar
er staðreyndin sú að langflest þeirra
vandamála sem við erum að glíma
við getur hver þjóð fyrir sig ekki
lengur leyst ein og sér. Skýrasta
dæmið er viðhald náttúrunnar og
verndun umhverfísins. Það sama á
einnig við um samgöngur, orkumál
og félagslega og efnahagslega þró-
un. Þetta er hugsanlega brýnna hvað
Þýskaland varðar en land á borð við
fsland. ísland er mjög stór eyja stað-
sett frekar langt frá næstu ná-
grannaríkjum. Þýskaland aftur á
móti hefur landamæri að níu öðrum
ríkjum. Það hefur aldrei í sögu
Þýskalands komið upp sú staða að
við höfum getað litið hjá því sem
væri að gerast í öðrum ríkjum eða
þau hjá okkur. Við verðum annars
vegar í Evrópu að reyna að ieysa
þau mál sem koma okkur öllum við
í gegnum sameiginlegar stofnanir.
Hins vegar verðum við að reyna að
taka tillit til og vernda sérkenni
þjóða, sem endurspeglast í menningu
þeirra, tungu og sögu,“ sagði
Weizsácker.
„í Þýskalandi er nú hart tekist á
um endurbætur á stjórnarskránni.
Kjarni þeirra er að viðhalda sérkenn-
um einstakra svæða, s.s. Bæjara-
lands. Ég held að á meginlandi Evr-
ópu hafí menn ríkan skilning á þess-
ari spurningu sem íslendingar spyija
sig nú og menn geri sér grein fyrir
að við verðum að reyna að finna
lausn á henni sameiginlega. Ef þró-
unin í Evrópu leiðir til þess að við
verðum í stakk búin til að taka á
málum en kippum í leiðinni tilveru-
grundvellinum undan fólki, þá hefur
okkur mistekist ætlunarverk okkar,“
sagði Þýskalandsforseti að lokum.
Samskíptin aldrei eins náin
eftirHjálmar W.
Hannesson
Nú, þegar forseti Þýskalands, dr.
Richard von Weizsáker og kona
hans koma í opinbera heimsókn til
Íslands, blómstra aldagömul sam-
skipti íslendinga og Þjóðveija sem
aldrei fyrr. Hjónin endurgjalda op-
inbera heimsókn Vigdísar Finn-
bogadóttur til Þýskalands 1988.
Það er sama hvert litið er: Á
sviði viðskipta er þýski markaður-
inn einn t.d. töluvert mikilvægari
fyrir útflutning okkar en markaður
allra EFTA-ríkja samanlagt. Til
Þýskalands fóru rúmlega tólf af
hundraði útflutnings okkar á sl.
ári. Og um árabil hafa vörur frá
Sambandslýðveldinu Þýskalandi
verið mjög áberandi í íslenskum
innflutningi, eins og allir vita. All-
margir landar okkar starfa í Þýska-
landi og sumir þeirra hafa stofnað
þar fyrirtæki. Tækifærin eru víða.
Hveijum hefði t.d. komið til hugar
fyrir fáeinum misserum, að íslensk-
ir aðilar væru í alvöru að hugsa
um að eignast meirihluta í næst-
stærsta útgerðarfyrirtæki Þýska-
lands? Þýskir ferðamenn eru fjöl-
mennir á íslandi. Sl. ár voru þeir
22.477 og íslendingar ferðast mikið
um Þýskaland, svo sem kunnugt
er. Þau ótalmörgu persónulegu
kynni, sem þannig skapast, eru til
þess fallin að treysta hin sterku
tengsl enn frekar.
Náið samráð á stjórnmálasviðinu
er daglegt brauð á milli banda-
„Hið táknræna í sam-
bandi við komu þýsku
forsetahjónanna til ís-
lands er að hér hittast
fulltrúar tveggja þjóða,
sem eru nátengdar.
Heimsóknin ber merki
vináttu. Hún er mikil-
væg til að viðhalda og
styrkja enn frekar það
samband, sem er á milli
Þjóðveija og Islend-
inga.“
manna eins og íslendinga og Þjóð-
verja í Atlantshafsbandalaginu. Það
hvílir á sameiginlegu verðmætamati
þjóða, sem eru tengdar nánum
böndum menningar og sögu. Sú
samvinna er einnig mikilsverður
hluti þátttöku okkar í öðru alþjóð-
legu starfí, t.d. innan Sameinuðu
þjóðanna, ráðstefnunnar um öryggi
og samvinnu í Evrópu (RÖSE) og
nú síðast í samningagerð um EES,
svo fátt eitt sé talið. Innan RÖSE
t.d. hafa Þjóðveijar og íslendingar
lagt mikla áherslu á virðingu fyrir
mannréttindum, umburðarlyndi og
frelsi. Þess vegna samfögnuðum við
íslendingar innilega þegar múrinn
féll og Þjóðveijar í austurhluta
Þýskalands fengu frelsi á ný. Sam-
eining Þýskalands, endalok kalda
stríðsins og ótrúlega örar breyting-
ar í Austur- og Mið-Evrópu eru til
marks um gildi þeirrar stefnu, sem
m.a. Sambandslýðveldið Þýskaland
og ísland hafa fylgt.
Hvergi á meginlandi Evrópu —
raunar óvíða í heiminum — nýtur
ísland og íslensk menning meiri
hylli en í Þýskalandi. Þetta á alveg
jafnt við um íslenskar fornbók-
menntir og íslenska nútímalist. Á
hveiju ári eru haldnar ijölmargar
íslenskar listsýningar víðsvegar um
Þýskaland, tónleikar listamanna að
heiman eru algengir, íslenskir rit-
höfundar lesa úr verkum sínum í
Þýskalandi, þýskar þýðingar á ís-
lenskum bókmenntum eru gefnar
út og íslenskar kvikmyndir eru
sýdnar í kvikmyndahúsum og í
þýska sjónvarpinu. Á þessu er ekk-
ert lát og er t.d. sendiráðið með í
undirbúningi fyrir íslenskar sýning-
ar og tónleika á næsta og þarnæsta
ári. íslenskir óperusöngvarar eru
fastráðnir í nokkrum þýskum borg-
um og hljóðfæraleikarar frá íslandi
einnig. í Þýskalandi eru margir ís-
lenskir nemendur, bæði við háskóla
og aðrar menntastofnanir. Hefur
svo verið lengi, t.d. við verkfræði-
nám og arkitektanám. íslenskir vís-
indamenn hafa löngum sótt í þýsk-
ar mennta- og vísindastofnanir
vegna þess orðs, sem af þeim fer.
Þá hafa mrgir íslendingar útskrif-
ast úr tónlistarskólum í landi Bachs,
Beethovens og Wagners.
Sex félög Islandsvina starfa í
Þýskalandi og íslendingafélög
starfa í átta þýskum borgum. I
Þýskalandi eru nú hátt í fjörutíu
þúsund íslenskir hestar og má nærri
geta, hversu sterkum böndum þýsk-
ir eigendur þeirra tengjast íslandi.
Má m.a. sjá það í tímaritum þeirra
og félagsblöðum. Islenskir íþrótta-
menn hafa getið sér gott orð í
Þýskalandi, einkum í knattspyrnu
og handbolta. Kappleikir milli ís-
lenskra og þýskra íþróttaliða eru
margir. íslensk landslið í handbolta
hafa t.d. leikið oftar við þýsk lands-
lið (austur og vestur) en nokkur
önnur.
Allt eru þetta einungis fáein
dæmi um að þýsk-íslensk samskipti
hafa aldrei verið eins náin og nú.
Hið táknræna í sambandi við
komu þýsku forsetahjónanna ti ís-
lands er að hér hittast fulltrúar
tveggja þjóða, sem eru nátengdari
Heimsóknin ber merki vináttu. Hún
er mikilvæg til að viðhalda og
styrkja enn frekar það samband,
sem er á milli Þjóðveija og íslend-
inga.
Þegar Vigdís Finnbogadóttir,
forseti íslands, lauk heimsókn sinni
í Berlín fyrir réttum fjórum árum,
sagði hún um þýska starfsbróður
sinn að hann hagi „frekar málum
sínum þannig að hann fær fólk til
að íhuga það sem við blasir. Hann
er í senn víðsýnn og vitur maður
sem minnir á samhengi sögunnar
og þann arf þjóðar sem við viljum
ekki að falli í skuggann í kappræð-
um líðandi stundar. Rödd hans
heyrist um alla Evrópu og þar með
um hinn víða heim, því öll getum
við verið ásátt um að þjóðmenning-
in liggur til grundvallar öllum
stjórnmálum, atvinnuvegum og
hverju því sem við tökum okkur
fyrir hendur.“ Þá sagði hún einnig:
„Þjóðveijar eru lánsamir að eiga
hann að forseta og Evrópa er lán-
söm að hafa slíkan mann meðal
leiðtoga sinna.“ (DV, 8.7. 1988).
Þetta voru og eru orð að sönnu. Á
tímum örra breytinga og tímabund-
inna erfiðleika í kjölfar þýsku sam-
einingarinnar hefur hann sem fyrsti
forseti endursameinaðs Þýskalands
lagt áherslu á umburðarlyndi, fórn-
fýsi og gagnkvæman drengskap og
vakið mikla aðdáun innanlands sem
utan.
Höfundur er sendiherra íslands í
Þýskalandi
EES og fasteignakaup:
Viljum efla forkaupsrétt
sveitarfélaga og ríkis
- seg-ir Steingrímur Hermannsson formaður Framsóknarflokksins
STEINGRÍMUR Hermannsson,
formaður Framsóknarflokksins,
segir að hann telji að hægt sé
að setja fullnægjandi skilyrði í
löggjöf til þess að takmarka fjár-
festingar útlendinga í fasteign-
um, þrátt fyrir að þrír lögfræð-
ingar hafi komizt að þeirri niður-
stöðu að EES-samningurinn
banni mismunun íslendinga og
útlendinga, sem stundi hér at-
vinnu, stofnsetji fyrirtæki eða
reki þjónustustarfsemi.
„Girðingar" í lögum til að hindra
erlenda fjárfestingu eru eitt af skil-
yrðum framsóknarmanna fyrir
stuðningi við EES-samninginn.
Steingrímur Hermannsson vill setja
ákvæði um hertan forkaupsrétt
sveitarfélaga á bújörðum, hugsan-
lega einnig um fjárstuðning við
sveitarfélögin og forkaupsrétt ríkis-
ins.
„Við höfum alltaf sagt að það
þurfi meira en nú er í lögunum. Það
er okkar eindregna skoðun. Við
höfum að sjálfsögðu alltaf vitað að
jarðalögin, eins og þau eru, veita
vissa vernd því að í þeim eru ákvæði
um forkaupsrétt sveitarfélaga,"
sagði Steingrímur í samtali við
Morgunblaðið. „Sveitarfélögin eru
hins vegar afar veikburða og það
þyrfti að styrkja þau fjárhagslega
til þess að geta nýtt þann forkaups-
rétt. Við höfum talið að setja þyrfti
fleiri ákvæði til viðbótar og fara þá
kannski sömu leið og Irar hafa gert
í nákvæmlega þessum sama tilgangi.
Þeir hafa hjá sér lög um að menn
verði að hafa verið búsettir á írlandi
í sjö ár til að kaupa jörð og í sumum
tilfellum kreíjast þeir ábúðar. Þeir
gera með því engan mun á írum og
FLOTBRYGGJA í höfninni í Vest-
mannaeyjum og bátur sem bundinn
var við hana sukku í fyrrakvöld.
Mál þetta er nú til rannsóknar hjá
lögreglunni í Eyjum sem útilokar
ekki að um skemmdarverk hafi
verið að ræða.
Að sögn Tryggva Ólafssonar rann-
sóknarlögreglumanns er tankur undir
bryggjunni sem heldur henni á floti.
Hægt er að minnka eða auka vatns-
magn í tankinum eftir því hvaða hæð
á að vera á bryggjunni. í ljós hefur
komið að krani á tank þessum var
opinn og því fylltist hann af vatni og
öðrum EB-borgurum,“ sagði Stein-
grímur.
„Okkur er ljóst að það verður aldr-
ei öllu lokað, því að fyrirtæki geta
hafa starfað hér upp í sjö ár og eru
þá eflaust komin með þennan rétt,“
sagði Steingrímur. „Við teljum hins
vegar að það eigi að styrkja forkaups-
réttinn og veita jarðasjóði ríkisins
jafnvel forkaupsrétt."
bryggjan sökk. Undir eðlilegum kring-
umstæðum á þessi krani að vera lokað-
ur og því útilokar lögreglan ekki að
um skemmdarverk hafi verið að ræða.
Báturinn sem bundinn var við
bryggjuna heitir Bravo og hefur verið
notaður til að feija ferðamenn í kring-
um Eyjarnar. Hann er 10 metra lang-
ur og tekur um 30 ferðamenn í einu.
1 gærdag var búið að ná bátnum, og
bryggjunni, á flot aftur og var unnið
að viðgerð á bátnum. Reiknað er með
að hann komist aftur í gagnið um
helgina.
Vestmannaeyjar:
Bryggja og bátur sukku
Skemmdarverk ekki útilokað