Morgunblaðið - 04.12.1992, Side 28

}£ soei íiaaMaeaa .t- auoAgúTgöa giuajhwlkjjiom
28 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. DESEMBER 1992
EES-atkvæðagreiðslan í Sviss
Samstaða í hættu
eftir dýra baráttu
ZUrich. Frá Önnu Bjarnadóttur, fréttaritara Morgunblaðsins.
REIKNAÐ er með að auglýsingabaráttan með og á móti aðild
Sviss að Evrópska efnahagssvæðinu (EES) hafí kostað um 50 miiy-
ónir svissneskra franka, 2,1 milljarð ÍSK, þegar þjóðaratkvæða-
greiðslunni um EES verður lokið á sunnudag. Þar af hefur ríkið
eytt rúmum 6 milljónum, tæpum 260 milljónum ÍSK, í upplýsinga-
rit um kosningamálið sem sent var öllum kjósendum eins og tíðk-
ast fyrir allar kosningar. Einstaklingar, baráttuhópar, fyrirtæki,
samtök, stjórnmálaflokkar og þrýstihópar bera annan kostnað.
Síðustu dagana fyrir kosningar
er ekki hægt að fletta dagblaði án
þess að rekast á „Já“ eða „Nei“
auglýsingar. Sumir, eins og AUNS
(Sjálfstætt og hlutlaust Sviss) bar-
áttuhópur Christophs Blochers,
helsta andstæðings EES, birta litl-
ar en oft margar auglýsingar á
síðu. Aðrir, eins og samtök nokk-
urra þingmanna sem vilja auka
tengslin við Evrópubandalagið, EB,
leggja undir sig heila síðu. Þing-
mennirnir benda foreldrum á með
stórum stöfum að þeir geti núna
gefið börnum sínum alveg sérstaka
gjöf á degi Nikulásar helga, 6.
desember. Nefnilega „betri fram-
tíð“. Dagblöð hafa þar að auki ver-
ið full af greinum um EES og
mörg þeirra hafa gefíð út sérrit
um samninginn.
Allt bendir til að frönskumæl-
andi Svisslendingar samþykki aðild
að EES en úrslitin í þýskumælandi
hluta landsins, þar sem meirihluti
Svisslendinga býr, eru mjög tvísýn.
Óttast er um samstöðu þjóðarinnar
í framtíðinni ef rómanski hlutinn
verður undir í þessari veigamiklu
kosningu. Rene Felber, utanríkis-
ráðherra og forseti landsins þetta
ár, skoraði á þjóðina að greiða at-
kvæði með EES meðal annars þess
vegna í ávarpi í vikunni. Hann sagði
að ríkisstjórnin væri sannfærð um
að samstöðu tungumálahópanna
fjögurra sem byggja landið yrði
stofnað í hættu ef tillagan yrði felld
og að Sviss yrði fyrir álitshnekki
erlendis ef þjóðin vildi ekki ganga
til liðs við nágrannaþjóðir sínar á
Evrópska efnahagssvæðinu.
Frönskumælandi Svisslendingar
hafa tekið þátt í kosningabarátt-
unni í þýska hluta landsins. Le
Matin, sem er gefið út í Lausanne
og er víðlesnasta dagblaðið í
franska hlutanum, gaf út sérblað
á þýsku á fimmtudag og því var
dreift með Blick, víðlesnasta dag-
blaðinu í þýska hlutanum. Þar eru
aðeins „Já“ auglýsingar og jákvæð-
ar greinar. Samkvæmt stjörnukorti
þess er bara tímaspursmál hvenær
Svisslendingar sameinast efna-
hagssvæði Evrópu; þeir geti alveg
eins gert það nú eins og einhvern
tíma seinna!
Reuter
Frá miðborg Manchester eftir að fyrri sprengjan sprakk. Lögregla
hefur lokað götum í nágrenni tilræðisstaðarins og forvitnir vegfar-
_______________ endur fylgjast með framvindu mála.
Tvær sprengjur springa í miðborg Manchester
Tugir slösuðust er þeir leituðu
skjóls eftir fyrri sprenginguna
Manchester. Reuter.
RÚMLEGA 60 manns særðust er tvær öflugar sprengjur sprungu með
stuttu millibili í miðborg Manchester í gærmorgun. Að sögn lögreglu
leikur grunur á að þar hafi írsku hryðjuverkasamtökin IRA verið að
verki en þau hafa staðið fyrir sprengjuherferð í London að undanförnu.
Fyrri sprengingin varð fyrir utan
opinbera byggingu í helsta verslun-
arhverfi Manchester þegar umferð
var hvað þyngst í gærmorgun. Sex
manns slösuðust.
Seinni sprengjan sprakk nærri
dómkirkjunni og slasaðist þá fólk
sem verið var að flytja til kirkjunnar
af því svæði sem fyrri sprengjan
sprakk á, tæplega 60 manns. Ætl-
aði fólkið að leita skjóls í kirkjunni
eftir sprenginguna.
„Við vitum ekki hver var að verki
en fyrri dæmi gera það að verkum
að grunsemdir beinast að IRA,“
sagði Jim Paterson, aðstoðarlög-
reglustjóri í Manchester. Að sögn
fulltrúa heilbrigðisyfirvalda slösuð-
ust 65 manns í sprengingunum, en
talið var að einungis tveir væru lífs-
hættulega slasaðir.
Enginn hafði lýst ábyrgð á
sprengingunum í Manchester á
hendur sér síðdegis í gær. Grun-
semdir beinast einkum að IRA þar
sem maður sem sagðist tala í nafni
samtakanna hringdi í neyðarlínu
hjálparstofnunar og sagði að fjórar
sprengjur myndu springa þá og þeg-
ar í borginni. Paterson sagði að við-
vörunin hefði borist rétt eftir fyrri
sprenginguna. „Þetta er dæmigerð
framkoma hjá hryðjuverkamönnun-
um sem leika lausum hala í þessu
landi og sýna fullkomið virðingar-
leysi fyrir lífi og limum óbreyttra
borgara," bætti hann við.
Kapítalisminn í Rússlandi
Einkavæðing á sigurbraut
RÚSSAR gera sér vonir um að þeim takist að einkavæða yfir 6.000
stór og meðalstór fyrirtæki á einu ári. Það er ekki svo lítið þegar þess
er gætt, að alls 8.000 fyrirtæki voru einkavædd í öllum heiminum á
níunda áratugnum. Hrun efnahagsins í Rússlandi veldur þvi ef til vill
að þessi áform virðast bæði ótrúleg og hlægileg. En það er ekki tíma-
bært að hlæja. Það gengur nefnilega ekki allt á afturfótunum í Rúss-
landi eins og andstæðingar ríkisstjórnar Borís Jeltsíns vilja vera láta.
Einkavæðingaráætluninni miðar betur en nokkur hafði búist við.
Reutcr
Rúblan hækkar
Viðskiptavinur skiptir dollurum fyrir rúblur í farandbanka á hjólum sem
lagt hefur verið í Arbat-götu í Moskvu. Gengi rússneska gjaldmiðilsins
hefur hækkað undanfarna daga úr 447 dollurum í 398 og er talið að ástæð-
an geti verið aukin eftirspurn vegna fjárþarfar stórfyrirtækja sem eru að
komast í þrot.
Landbúnað-
arkafli
GATT fuli-
gerður
SAMNINGAMÖNNUM Evrópu-
bandalagsins og Bandaríkjanna
tókst í gær að binda síðustu lausu
endana í bráðabirgðasamkomu-
lagi sem nýlega var gert um land-
búnaðarkafla GATT-samningsins
um aukin alþjóðaviðskipti og nið-
urskurð ríkisstyrkja. Bandaríkin
höfðu ákveðið að setja refsiolla á
ákveðnar vörur frá EB á laugar-
dag næðust ekki samningar fyrir
þann tíma.
Dómar vegna
Seandinavian
Star
DANSKUR dómstóll úrskurðaði
í gær í máli sem höfðað var vegna
eldsvoða í feijunni Scandinavian
Star fyrir tveim árum og hlutu
þrír menn fangelsisdóma. Skip-
stjórinn, Hugo Larsen, hlaut
tveggja mánaða fangelsi en eig-
andinn, Henrik Johansen, og fyrr-
verandi forstjóri útgerðarinnar,
Ole B. Hansen, fengu hvor um
sig 40 daga. Mennimir eru sakað-
ir um vanrækslu í tengslum við
öryggisviðbúnað. 158 manns fór-
ust í brunanum.
Niðurskurður
í Noregi
TALSMENN kirkjunnar í Noregi
hafa lýst óánægju sinni með fyr-
irætlanir ríkisstjómarinnar um
að minnast uppstigningar Krists
framvegis á laugardegi svo að
dagurinn verði ekki framvegis
frídagur. Einnig stendur til að
aflétta ýmsum álögum af orku-
frekum iðnaði og öðrum fyrir-
tækjum til að hleypa krafti í at-
vinnulífið. Gripið verður til sér-
stakra ráðstafana til að aðstoða
timburvinnsluna sem á erfitt upp-
dráttar eftir gengisfellinguna í
Svíþjóð.
Ný stjórn í
Angóla
STJÓRNARFLOKKURINN í
Angóla hefur skipað nýja ríkis-
stjóm en lýðræðislegar kosningar
fóru fram í landinu í haust.
Skæruliðahreyfíngu UNITA voru
boðin nokkur ráðherraembætti
en ólíklegt er talið að þeir taki
boðinu. UNITA hefur síðustu
daga lagt undir sig um 75% af
landinu og hætta á algem borg-
arastríði eykst stöðugt.
Bókstafs-
trúarmenn
dæmdir
HERDÓMSTÓLL í Egyptalandi
dæmdi í gær átta herskáa bók-
stafstrúarmenn múslima til
dauða fyrir að reyna að bylta
stjóm landsins og morðsamsæri.
Sjö mannanna hlutu dóma fjar-
staddir, allir eru þeir að sögn
yfírvalda félagar í samtökum sem
myrtu Anwar Sadat forseta 1981.
SÞ-gíslar
verði látnir
lausir
HERSHÖFÐINGI í liði Rauðu
kmeranna í Kambódíu skipaði í
gær liðsmönnum sínum að láta
lausa sex friðargæslumenn úr liði
Sameinuðu þjóðanna. Sexmenn-
ingamir, þrír Bretar, tveir
Filippseyingar og Nýsjálending-
ur, voru handteknir í fyrradag
og að sögn talsmanna SÞ krefst
liðsforingi á staðnum þess að
herlið stjómvalda í Pnom Penh
hafi sig á brott úr héraðinu, ella
verði mönnunum ekki sleppt.
Til þess að fá áætlunina til að
ganga upp varð að.búa til markað
fyrir ríkisfyrirtæki. Eins og aðrir
markaðir þarfnaðist hann, að þrennt
væri til staðar: Framboð (þ.e.a.s. af
seljanlegum fyrirtækjum); eftir-
spurn eftir slíkum fyrirtækjum; og
aðferð við að koma sér saman um
verð. Ekkert þessara atriða var fyrir
hendi í Rússlandi í ársbyijun 1992.
Undirbúningurinn að tilurð þeirra
hófst ekki fyrr en um mitt árið —
sex mánuðum eftir að verðlag var
gefíð fijálst. Síðan hefur hraði breyt-
inganna verið með ólíkindum.
Fyrstu tvö skrefin voru einskorð-
uð við framboðið. Áður höfðu rúss-
nesk fyrirtæki eingöngu verið til sem
hlekkur í miðstýringarkeðju, en ekki
lotið venjulegri fyrirtækjastjórn.
Fyrsta skrefíð, sem tekið var í júlí,
var þess vegna að fyrirskipa endur-
skipulagningu allra fýrirtækja með
að minnsta kosti 1.000 starfsmenn
eða á bókfærðu verði miðað við 1.
janúar 1992 yfir 50 milljónir rúblna
(300.000 dollara miðað við janúar-
gengi). Settar voru á laggirnar fram-
kvæmdastjómir, sem stjórnendur og
starfsmenn fyrirtækja, svo og emb-
ættismenn stjórnvalda áttu aðild að.
Annað skrefið var, að fyrirtækin
urðu að kjósa á milli tveggja megin-
leiða. Samkvæmt fyrri leiðinni gátu
þau ákveðið að eftirláta starfsmönn-
um ókeypis 25% hlut af höfuðstól
fyrirtækisins án atkvæðisréttar, auk
þess að gefa þeim kost á að kaupa
10% hlut (með atkvæðisrétti) til við-
bótar með 30% afslætti. Áðalfor-
stjórar áttu kost á 5% hlut með at-
kvæðisrétti. Þau 60%, sem þá væru
eftir, átti síðan að selja aðilum utan
fyrirtækisins. Samkvæmt síðari leið-
inni gátu starfsmenn og stjórnendur
keypt 51% af eigum fyrirtækisins á
genginu 1,7 miðað við bókfært verð
þeirra í janúar 1992.
Þegar áætlunin var kynnt, flögr-
aði varla að nokkmm manni, að fyr-
irtækin stæðu við setta tímaáætlun:
fyrstu tveimur skrefunum átti að
vera lokið 1. nóvember. Þegar til
kastanna kom, stóðust 5.600 af
6.000 fyrirtækjum, sem átti að
einkavæða, tímakröfumar. (Álíka
mörg hafa valið fyrri og síðari leið-
ina.) Hingað til hafa stjórnvöld sam-
þykkt um 2.000 af einkavæðingartil-
lögunum. Að mati Evrópska end-
urreisnarbankans hafa fyrirtæki
með eignir að verðmæti á við öll
iðnfyrirtæki í Ungveijalandi verið
búin undir sölu á fjórum mánuðum.
í þriðja skrefinu var séð fyrir eftir-
spumarhliðinni: Gefnar voru út
10.000 rúblna (22 dollara eða jafn-
virði um sex vikna meðallauna)
einkavæðingarávísanir á hvern ein-
asta karl, konu og barn. Þetta hljóp
af stokkunum 1. október. Og aftur
voru svartsýnisspár uppi. Ekki tæk-
ist að prenta ávísanirnar í tæka tíð
og allt væri þetta tiltæki fyrir ofan
skilning venjulegra Rússa — þeir
mundu ekki einu sinni bera sig eftir
ávísununum.
En svartsýnisspámar gengu ekki
eftir — yfír ein milljón ávísana hefur
verið sótta dag hvem. AUir ættu að
vera búnir að fá sínar ávísanir fyrir
áramót, eða samkvæmt áætlun.