Morgunblaðið - 20.05.1993, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MAÍ 1993
Norrænt samstarfsverk-
efni í málefnum fatlaðra
eftir Margréti
Margeirsdóttur
Á öllum Norðurlöndunum er það
orðið viðtekið félagsmálapólitískt
markmið að fatlaðir skuli hafa tæki-
færi og rétt til að búa í átthögum
sínum og hafa áhrif á lífskjör sín.
Grundvallarreglurnar í þessari
þróun hafa verið þær að skapa fötl-
uðum þannig skilyrði að þeir geti lif-
að eðlilegu lífi og haslað sér völl í
þjóðfélaginu þar sem þeim vegnar
best. Þannig hefur verið horfið frá
miðstýringu, _og stórum stofnunum,
en þess í stað stefnt að sem mestri
hæfingu að samfélagsheildinni.
Með flutningi frá stórum stofn-
unum og afnámi þeirra, yfir til sam-
býla, íbúða eða annarra fámennra
heimila í almennum íbúðahverfum,
hefur að sjálfsögðu skapast þörf á
ýmiskonar félagslegri aðstoð og lið-
veislu við fatlaða. Mikilvægt er að
styrkja hin félagslegu samskipti við
umhverfið og nýta þau tækfæri sem
þar bjóðast til atvinnu, tómstunda-
iðju og félagstengsla.
A öllum Norðurlöndunum er nú
unnið að umbreytingum og þróun-
arverkefnum sem eiga að bæta lífs-
gæði fatlaðra og koma í veg fyrir
að breytt fyrirkomulag leiði til ein-
angrunar og einsemdar.
Ahersla er lögð á að bæta boð-
skiptagetu, nýta til hins ýtrasta nýja
tækni og auka þannig valmöguleika
fatlaðra til náms og starfa. Menning-
arstarfsemi bætist við framboð á
daglegu starfi og hugtök á borð við
sjálfsákvörðun og sjálfsmat hvetja
til nýrra viðhorfa sem miða að því
að byggja upp jákvæða sjálfsmynd
fatlaðra og virkja þá til þátttöku í
samfélaginu.
Starfsfólki, sem vinnur með fötl-
uðum, stendur til boða grunn- og
framhaldsmenntun þar sem lögð er
áhersla á hin nýju viðhorf þar sem
einstaklingurinn er eðlilegur hluti af
samfélagsheildinni með tilliti til bú-
setu, atvinnu og félagslífs.
Rannsóknar- og þróunarverkefni
Norðurlandanna í málum fatlaðra
hafa getið sér gott orð — ekki aðeins
innan Norðurlandanna sjálfra —
heldur einnig á alþjóðavettvangi.
Nærtækt dæmi í því sambandi mætti
nefna norrænu menntastofnunina í
Danmörku sem menntar fólk til
starfa með daufblindum (Nordisk
uddannelsescenter for dövblindeper-
sonale) og hefur verið starfrækt með
framlagi frá norrænu ráðherranefnd-
inni frá árinu 1984. Hefur stofnunin
orðið fyrirmynd ýmsra annarra Evr-
ópuþjóða þegar þær hafa komið hlið-
stæðum stofnunum á fót hjá sér.
Þróunin fram til aldamóta í mál-
efnum fatlaðra á Norðurlöndum,
bendir til aakins frumkvæðis og
nýrra leiða til auka þekkingu sem
hægt er að nota til að að bætá lífs-
gæði fatlaðra. í Noregi eiga sér stað
miklar breytingar og framkvæmdir
í þjónustu við fatlaðra samkvæmt
áætlun um afnám stórra stofnana,
og er gert ráð fyrir að þeim verði
lokið á árinu 1996. Með því að flytja
þjónustuna til sveitarfélaga hefur
það í för með sér breytingar á við-
horfum, starfsháttum og fyrirkomu-
lagj sem þarf sinn tíma til að þróast.
í Danmörku hefur á nokkrum
undanförnum árum staðið yfir átak
innan félagsþjónustunnar í að þróa
M
■ ■■
■ ■■
MACMILLAN
PUBUSMHKS
, Longman
h Hp
hueber
Cambrídge rRENTICE HALL
ELT *
HarperCollins
W. B. Saunders
m

Nelson'lllll'
Bailliere Tindall
V
CLF
nternationcú
Gyldendal
11 Mosby
a
SPRINGHOUSE
PUBLISHING
COMPANY
WILEY
Klett
m
NAMS
BÆKUR
OKKARFAG
Pöntun erlendra námsbóka er
fastur liður í undirbúningi
hverrar námsannar, jafnt hjá
kennurum sem hjá okkur.
Við útvegum allar fáanlegar
erlendar námsbækur
á besta verði.
Skjót og örugg
pöntunarþjónusta.
Sími13522
Við Ieggjum áherslu á að hafa
á boðstólum allar þær náms-
bækur sem kenndar eru í
framhaldsskólum landsins.
Pantið bækurnar tímanlega
- það er hagkvæmara fyrir alla.
ATH. Námsbókaþjónustan
erfluttí
'WMKSfo Austurstræti 18
HHB 2. hæð.
■LLJ
Oxford
English
HEINLMANN1
IM I LK\ \l IO\ \L
nýjar hugmyndir og nýjar aðferðir
varðandi félagslega aðstoð við fatl-
aða svo og við aðra sem standa'höll-
um fæti í samfélaginu og þarfnast
félagslegrar þjónustu. Til þessara
þróunarverkefna hefur verið varið
umtalsverðum fjármunum.
Á hinum Norðurlöndunum er einn-
ig unnið að fjölmörgum tilrauna- og
þróunarverkefnum sem auka þekk-
ingu og varpa nýju ljósi á möguleika
fatlaðra til skapandi starfa og at-
hafna og þar með innihaldsríkara
lífs.
Með hliðsjón af því sem að framan
er sagt, hófst á árinu 1991 norrænt
rannsóknarverkefni sem hefur það
markmið m.a. að byggja upp eins-
konar tenginet á Norðurlöndunum,
þar sem hægt er að miðla reynslu
og niðurstöðum af árangursríkum
þróunarverkefnum í málefnum fatl-
aðra. Ennfremur að hvetja til nýrra
verkefna og rannsókna, gera yfirlit
og samanburð á stjórnsýslu, áætlun-
um og rannsóknarstörfum á þessum
vettvangi.
Þannig verður unnt að byggja upp
þekkingarmiðlun frá raunverulegu
starfi í hvetju landi í því augnamiði
að opna fyir gagnkvæman áhuga og
auka áhrifamátt nýrra norrænn'á
aðgerða í málefnum fatlaðra. Þess
er einnig vænst að þetta rannsóknar-
verkefni muni hafa hvetjandi áhrif á
sameiginlegan norrænan þekkingar-
útflutning t.d. til landa Austur-Evr-
ópu og landa Evrópubandalagsins,
en öll þessi lönd standa Norðurlönd-
um að baki hvað varðar uppbyggingu
á samfélagslegri aðstoð við fatlaða.
Rannsóknarverkefnið er byggt
upp kringum þrjú svið. í fyrsta lagi
varðandi hinn fatlaða í átthagasam-
félaginu. Þetta svið tekur til verkefna
sem tengjast þjónustu sveitarfélaga,
brotthvarf frá stofnunum, til nýrra
búsetuhátta, atvinnumála og tóm-
stundastarfa o.fl. Til þessa telst að
koma upp þverfaglegum áætlunum
þar sem gert er ráð fyrir að sam-
þætta og samhæfa alla aðstoð við
fatlaða.
í öðru lagi lífsgæði og sjálfs-
ákvörðun. Á þessu sviði er lögð
áhersla á verkefni sem lúta að þróun
íbúalýðræðis, sjálfsákvörðun, val- og
framkvæmdamöguleikum í stuttu
máli; nýju íbúahlutverki. Við það
bætast verkefni sem lúta að tilboðum
um menningarstörf, þátttöku í fé-
lagslífi og öðrum athöfnum sem
stuðla að styrkari sjálfsmynd ein-
staklingsins.
I þriðja lagi boðskipti. Þetta svið
lýtur að efiingu boðskiptahæfni fatl-
aðra með þróun boðskiptahátta og
hjálpartækja þar á meðal tölvum.
Þetta getur t.d. átt við almenn boð-
skipti með myndletri, blissmáli, tákn-
máli, líkamstjáningu, og ýmsu fleiru.
Stöðugt er verið að þróa og gera
tilraunir með nýjar aðferðir á þessu
sviði sem sumar hveijar grundvallast
á tækninýjungum og aukinni þekk-
ingu til meiri framfara.
Frumkvæði, ábyrgð og stjórnun
þessa samnorræna rannsóknarstarfs
er á vegum fímm manna starfshóps,
einum fulltrúa frá hveiju fímm Norð-
urlandanna, Danmörku, Noregi, ís-
landi, Finnlandi og Svíþjóð. Sérstak-
ur verkefnisstjóri hefur verið ráðinn
í fullt starf ásamt aðstoðarmanni og
hafa þeir aðsetur í Kaupmanriahöfn.
Rannsóknarverkefnið er að mestu
Margrét Margeirsdóttir
„Á öllum Norðurlönd-
unum er nú unnið að
umbreytingum og þró-
unarverkefnum sem
eiga að bæta lífsgæði
fatlaðra og koma í veg
fyrir að breytt fyrir-
komulag leiði til ein-
angrunar og einsemd-
ar.“
leyti fjármagnað með styrk frá nor-
rænu ráðherranefndinni, ennfremur
með framlagi frá hveiju landi fynr
sig og hafa þau m.a. verið nýtt til
að ýta úr vör nýjum þróunarverkefn-
um innan þeirra sviða sem áður er
getið um.
Starfíð hófst í ársbyijun 1992 og
hefur þátttaka verið góð bæði varð-
andi ný verkefni svo og þátttöku á
kynningarráðstefnum sem starfs-
hópurinn hefur staðið fyrir.
I byijun júní nk. er fyrirhuguð
námstefna í Svíþjóð þar sem mark-
miðið er að miðla nýrri þekkingu,
og nýjum hugmyndum er vaxið hafa
fram á þessum grunni og nýta þann-
ig reynsluna til nýsköpunar á þessu
sviði.
Gert er ráð fyrir að þetta norræna
rannsóknarverkefni standi yfír til
ársloka 1994 og verður þá gefin út
bók með greinargerðum um þróunina
í málefnum fatlaðra í hveiju hinna
fímm Norðurlandanna, hugmynda-
kynningu, útdrætti meginatriða og
leiðbeiningum um leiðir, fram-
kvæmdir og fyrirkomulag með sýn
til framtíðar. Markmiðið er einnig
að bókin geti nýst sem kennsluefni
í hinu fjölbreytilega starfi með fötl-
uðum og stuðlað þannig að áfram-
haldandi þróun til hagsbóta fyrir
fatlaða.
Síðast en ekki síst er vonast til
,að nýta megi norræna þekkingu og
reynslu til uppbyggingar þjónustu
við fatlaða í Austur-Evrópu og ríkj-
um Evrópubandalagsins en þar gætu
Norðurlöndin lagt sinn skerf af
mörkum.
Stjórn verkefnisins hefur einnig
rætt þá hugmynd að æskilegt væri
að koma á fót norrænni miðstöð
(vidcenter) þar sem saman væri kom-
ið á einn stað yfirlit um rannsóknir,
kannanir, þróunarverkefni og ný|-
ungar sem efstar eru á baugi hveiju
sinni í málefnum fatlaðra. Þar væn
safnað saman dýrmætri þekkingu og
reynslu sem stæði til boða hverju
þeim er vildi og gæti hagnýtt sér
slíkan fróðleik. Hvort slík hugmynd
verður að veruleika er auðvitað ekk-
ert hægt að segja um á þessu stigi
þar sem forsenda þess er að fjár-
magn fengist til að hrinda slíkum
fyrirætlunum í framkvæmd.
Höfundur er fulltrúi íslands í
stjórn rannsóknarverkefnisins.
JLanger
íseneiui
VERIÐ VELKOMIN
Eymundsson
Sími: 13135
SIÁIFSTÆDISFLOKKURINN
Sumartími
Frá 15. maí til 1. september verður skrifstofa
Sjálfstæðisflokksins, Háaleitisbraut, Reykjavík,
opin frá kl. 08.00 til kl. 16.00 alla virka daga.