Morgunblaðið - 20.05.1993, Blaðsíða 31
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. MAl 1993
■ ákvörðun um hvalveiðar snúast um grundvallaratriði
gir þolinmæði Norðmanna í hvalveiðimálinu verá á þrotum. Þeir geti
ríki brjóti reglur Alþjóðahvalveiðiráðsins með því að hundsa vísinda-
mun Noregur ekki gerast aðili að EB.
Hvernig mun hið norræna sam-
starf þróast, að yðar mati, ef flest-
öll, en ekki öll Norðurlöndin ganga
í EB?
Allt frá því 1972 hefur hluti Norð-
urlandanna átt aðild að EB. Hvort
sem þau verða eitt eða fjögur í fram-
tíðinni þá tel ég að við verðum að
standa vörð um hið norræna sam-
starf og sjá til þess að Islendingar
fái lausn sinna mála líkt og gert er
ráð fyrir með EES-samningnum.
Það verður að tryggja að samvinn-
unni við íslendinga verði haldið
áfram. Þetta munum við Norðmenn
leggja áherslu á óháð því hversu
mörg ríki á Norðurlöndum munu
að lokum ganga inn í EB.
Eitt helsta pólitíska deilumálið á
Islandi undanfarið ár, og að stórum
hluta til einnig í Noregi, hefur verið
EES-samningurinn. Hvernig metið
þér mikilvægi og framtíð samnings-
ins?
Ég tel þetta vera mjög mikilvæg-
an samning sem tryggir öllum Norð-
urlöndunum samningsbundin rétt-
indi gagnvart EB. Þarna eru nítján
ríki sem myndað hafa sameiginlegt
efnahagssamvinnusvæði sem hefur
óhjákvæmilega í för með sér veru-
lega pólitíska samvinnu. Það er ekki
hægt að eiga efnahagssamvinnu án
þess að þróa einnig samvinnuna á
stjórnmálasviðinu. Það er mjög mik-
ilvægt að mínu mati.
Þa«**að auki vilja fjölmörg ríki
Austur-Evrópu gerast aðilar að EB.
Við verðum því sífellt háðari hvert
öðru og þurfum að gera samninga
sem liggja munu til grundvallar
samvinnu okkar. Ég tel því EES-
samkomulagið vera óhemju mikil-
vægt og hef lagt mikla vinnu í að
það verði að veruleika.
Maastricht-sáttmálinn um póli-
tískan samruna EB var samþykktur
í þjóðaratkvæðagreiðslu í Dan-
mörku á þriðjudag. Á sama tíma
sækjast fjölmörg austur-evrópsk
ríki eftir aðild. Hvernig mun Evr-
ópubandalag framtíðarinnar líta út?
Er raunhæft að stefna að pólitískum
samruna?
Þetta hugtak er alls ekki mjög
skýrt. Að mínu mati mun pólitísk
samvinna milli Evrópuríkja aukast
mjög í framtíðinni. Ég hef hins veg-
ar ekki trú á einhvers konar Banda-
ríkjum Evrópu eða þeirri hugmynd
að bandalagið muni þróast í átt til
evrópsks ríkis. Öll saga Evrópu
bendir til annars. Hvert einasta
Evrópuríki á sér langa þjóðlega hefð
þó að við höfum búið hlið við hlið
í þúsundir ára. Samvinnan mun
styrkjast og dýpka og á sumum
sviðum verður tekin upp sameigin-
leg stefna, t.d. á sviði efnahags- og
utanríkismála. Ég lít hins vegar á
þetta sem samstarf sjálfstæðra
ríkja. Það sem gerðist í kringum
höfnun Dana á Maastricht og nú
samþykki þeirra bendir allt í þessa
átt. Það verður ekki myndað neitt
ofurríki sem mun hafa í för með sér
að hin einstöku ríki hverfi.
Mikil umræða á sér nú stað um
framtíð AtlantshaSsbandalagsins og
hvaða verkefnum bandalagið eigi
að sinna. Hvemig metið þér framtíð
varnarsamstarfs á Norðurslóðum,
ekki síst í Ijósi þess að Bandaríkja-
menn virðast smám saman vera að
draga sig til baka frá Evrópu?
Hagsmunir Norðmanna og ís-
lendinga eru sameiginlegir í þessum
efnum. Við erum Atlantshafsríki en
við erum líka evrópskar þjóðir. Það
sem skiptir máli, að mati Norð-
manna, er að sambandið milli hinna
tveggja hluta bandalagsins sitt
hvorum megin Atlantshafsins muni
ekki rofna. Það er mjög mikilvægt
að við starfrækjum áfram bandalag
til að standa vörð um öryggishags-
muni Evrópu og Atlantshafsins.
Oftast er raunin sú að sjónarmið
íslendinga og Norðmanna fari þarna
saman. Bæði ríkin leggja áherslu á
að veikja ekki NATO.
Samt sem áður er sú hætta til
staðar að bandalagið muni veikjast.
Já, í þeim skilningi að fleiri stofn-
anir munu koma við sögu. Þar á
ég við að Evrópubandalagið er að
styrkja samvinnu sína á sviði utan-
ríkismála. Ég held þó að það geti
einnig orðið til þess að styrkja
NATO. Staðan í Evrópu er hins
vegar önnur en hún var. Sú ógn sem
við okkur blasir er annars eðlis.
Atlantsháfsbandalagið mun því
einnig taka breytingum. Það er hins
vegar gífurlega mikilvægt að
bandalaginu verði viðhaldið og að
ekki verði búið þannig um hnútana
að það sé í andstöðu hvort við ann-
að að eiga aðild að NATO og aðild
að EB. Þannig lítum við ekki á hlut-
ina. Við eigum nú aukaaðild að
Vestur-Evrópusambandinu. Með
þeirri aðild viljum sýna að við óskum
eftir því að taka þátt í jafnt hinni
evrópsku öryggissamvinnu sem
þeirri á Atlantshafinu.
Viðtal: Steingrímur
Sigurgeirsson
31
T~
Búnaðarbankinn og Rússlandsviðskipti
Bankinn segir
ekki um ólögleg
viðskipti að ræða
FORRÁÐAMENN Búnaðarbankans vísa því á bug að bankinn hafi á
nokkurn hátt tengzt ólöglegum viðskiptum. Ríkisútvarpið skýrði frá því
í gærkvöldi að Búnaðarbankamenn hefðu komið við sögu viðskipta
Rússnesk-íslenzku viðskiptaskrifstofunnar á íslandi, þar á meðal her-
gagnaviðskipta þeirra sem Morgunblaðið skýrði frá í júní á síðasta ári,
en þá hugðist skrifstofan hafa milligöngu um að útvega stjórnarher
Perú varahluti í rússnesk hergögn. Jafnframt sagði fréttastofan að
bankaeftirlit Seðlabankans og viðskiptaráðuneytið hefðu gert athuga-
semd við viðskiptin.
í fréttatilkynningu, sem Búnaðar-
bankinn sendi út í gærkvöldi, segir:
„í tilefni frétta um milligöngu Bún-
aðarbanka íslands um viðskipti með
ýmsar vörur til og frá fyrrum lýðveld-
um Sovétríkjanna vill bankinn taka
eftirfarandi fram:
Fyrir nokkrum árum hóf bankinn
tilraun með þjónustu sem ýmsir er-
lendir bankar höfðu stundað um
nokkurt skeið. Fólst þessi þjónusta í
því að freista að koma á viðskiptum
milli viðskiptamanna bankans og er-
lendra fyrirtækja. Bankinn var ekki
aðili að neinum viðskiptum heldur
freistaði aðeins að koma á viðskipta-
sambandi.
Megintilgangur þessarar þjónustu
var að nýta þekkingu bankans til að
efla útflutning á vörum og þjónustu
og þar með auka gjaldeyristekjur
þjóðarinnar. Bankinn telur að þessi
starfsemi sé heimild samkvæmt
bankalögum. Ekki var tekið gjald
fyrir þessa nýju þjónustu.
Á síðastliðnu ári var orðið ljóst að
þessi tilraun hafði ekki skilað þeim
árangri sem að var stefnt. Henni var
því hætt í lok síðasta árs.
Bankinn leggur áherzlu á að þær
fréttir sem nú hafa komið fram í fjöl-
miðlum um ýmsa þætti þessa máls
gefa alranga mynd af því sem fram
fór. Búnaðarbankinn hefur að sjálf-
sögðu aldrei haft milligöngu urri ólög-
leg viðskipti."
Sveinbjörn Björnsson háskólarektor
Brýnt að Háskólinn
fái afnot af rásunum
HÁSKÓLAYFIRVÖLD vilja fá það tryggt að hluta rásanna 23, sem
margir hafa hug á að nýta til endurvarps gervihnattasjónvarps, verði
ráðstafað til Háskólans svo hefja megi útsendingar fræðslu- og kennslu-
efnis. Háskólarektor sagði í samtali við Morgnnblaðið að þörfin fyrir
innlent kennsluefni væri brýn og forsvarsmönnum skólans væri mjög í
mun að tryggja að ekki yrði öllum
lendrar gervihnattadagskrár.
„Ef við getum ekki sent efni á þess-
ari tíðni, sem er til ráðstöfunar, þýðir
það aukin útgjöld fyrir bæði sendanda
og notanda kennslusjónvarpsins. Til
er fullt af ódýrum tækjabúnaði fyrir
þessa sendingartíðni, ef hann kemur
ekki að notum þýðir það aukin út-
gjöld,“ sagði Sveinbjörn.
Háskólinn sótti upphaflega um
leyfi fyrir sjónvarpsrekstri í desem-
ber 1991 og sendi skömmu síðar út
efni í tilraunaskyni. í kjölfar þessa
vöknuðu upp efasemdir um að Há-
skólinn mætti standa fyrir slíkum
rekstri enda væri hann á íjárlögum.
Sveinbjörn sagði að Háskólinn mætti
ekki takast slíkan rekstur á hendur
rásum ráðstafað til endurvarps er-
undir eigin nafni en hinsvegar væri
möguleiki á að stofna félag um rekst-
urinn sem skólinn ætti aðild að.
Sveinbjöm sagði einnig að Háskól-
inn ætti fyrirtæki sem mættu annast
sjónvarpsrekstur og gætu þannig
firrt ríkissjóð íjárhagsábyrgð á hugs-
anlegum rekstri. Nefndi hann Sátt-
málasjóð sem hugsanlegan eignar-
aðila, þótt Háskólinn ætti sjóðinn
ekki væri hann sjálfseignárstofnun,
og gæti því tekið þátt í slíku.
Sveinbjöm sagði að vel mætti fjár-
magna útsendingar með því að láta
nemendur í hugsanlegum bréfa- og
sjónvarpsskóla greiða námskeiðs-
gjald.
Yið komuna
Morgunblaðið/Kristinn
GRO Harlem Brundtland, forsætisráðherra Noregs, heilsar Davíð Oddssyni, forsætisráðherra, við komuna
til Reykjavíkur í gær. Við hlið Davíðs stendur Astriður Thorarensen, eiginkona hans, þá Ólafur Davíðs-
son, ráðuneytissljóri í forsætisráðuneytinu, og Helga Einarsdóttir, eiginkona hans, en lengst til hægri er
Per Aasen, sendiherra Norðmanna á íslandi.
Ástríður Thorarensen, eiginkona
hans, séra Hanna María Pétursdótt-
ir, þjóðgarðsvörður, og dr. Sigurður
Árni Þórðarsson, eiginmaður henn-
ar, tóku á móti norsku forsætisráð-
herrahjónunum við útsýnisskífuna
á Þingvöllunum. Hélt séra Hanna
María þar stutta tölu og minnti á
gildi Þingvalla fyrir íslensku þjóð-
ina. Hún benti á legu þjóðgarðsins
á Atlantshafshryggnum og vék að
jarðsögu hans.
Séra Hanna María benti forsæt-
isráðherrahjónunum síðan á að fyr-
ir neðan þau væri Þingvallakirkjan
og til hliðar við hana prestsetrið
og sumarhús forsætisráðherra
(Þingvallabærinn). „Hér fyrir fram-
an er svoyátnið með 20-30 milljón-
ir físka. Út í það streyma 100 rúm-
metrar af vatni á hverri sekúndu,
mest gegnum sprungur í hrauninu
fyrir neðan okkur. Eitthvað af þessu
vatni féll sem snjór fyrir 2000 árum
og er þess yegna alveg hreint og
ómengað. Vatnið er ein af dýrmæt-
ustu eignum þjóðarinnar og minnir
okkur á að gæta náttúrunnar eftir
fremsta megni,“ sagði séra Hanna
María og bætti við að til að auka
á merkingu heimsóknarinnar skyldi
skálað í tæru íslensku vatni. Var
það gert í fjórum silfurbikurum úr
Þingvallakirkju og táknar hver
þeirra eina höfuðáttanna fjögurra.
Dagskráin raskast
Eftir að stöðvað hafði verið við
útsýnisskífuna var ætlunin að koma
að Lögbergi en vegna norðaustan-
næðings var ákveðið að opna fyrir
bflaumferð um Almannagjána og
ók Davíð Oddson, forsætisráðherra,
sjálfur norsku forsætisráðherra-
hjónunum að Þingvallabænum.
Aður en sest var að snæðingi stilltu
forsætisráðherramir sér upp fyrir
ljósmyndara í bæjardyrunum og
spurði þá Gro Harlem Brundtland
margs um nánasta umhverfi.
í dag fundar norski forsætisráð-
herrann með þeim íslenska og ut-
anríkismálanefnd. Ráðhús Reykja-
víkur verður heimsótt og hádegis-
verður snæddur í boði borgarstjóra.
Haldið verður í Reykholt eftir há-
degi og dagskránni lýkur með
kvöldverði í Viðeyjarstofu.