Morgunblaðið - 13.06.1993, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ 1993
UNGLINGADRYKKJA, ÞRENGRI EFNAHAGUR OG HÁTT
ÁFENGISVERÐ HEFUR SKAPAÐ BRUGGURUM MARKAÐ
eftir Guðna Einarsson. Mynd eftir Július Sigurjónsson
ÍSLENDINGAR hafa veriö eftirbátar íbúa annarra
Norðurlanda í áfengisneyslu ef marka má opinberar
tölur. Neysla áfengis náði hámarki árið 1989, þegar
bjórinn kom, en hefur minnkað ár frá ári siðan. Neyslu-
samdrátturinn kemur bæði fram í minnkandi sölu
áfengs öls og sterkra vína, léttvínssalan dróst saman
um fjórðung árið sem bjórinn kom og hefur ekki náð
fyrra sölumagni. Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins
er meðal þeirra ríkisfyrirtækja sem rætt er um að einka-
væða og hefur vínframleiðslan þegar verið seld einkaað-
ilum. Svo virðist sem talsverð einkavæðing hafi jafn-
framt orðið í áfengisframleiöslu utan landamæra laga
og réttar. Helsti markaður bruggara hefur verið skóla-
fólk sem hefur ekki náð aldri til að kaupa áfengi með
löglegum hætti. Einnig færist í vöxt að fullorðnir kaupi
landa og mun þá verðið skipta höfuðmáli.
Ifyrra lagði lögreglan haíd á
36 bruggverksmiðjur í
Reykjavík og nágranna-
byggðum. Það sem af er
þessu ári hefur 8 bruggiðjum
verið lokað. Þótt náðst hafí á þessu
ári hlutfallslega færri verksmiðjur
en í fyrra hefur meira bruggi verið
hellt niður á þessu ári en allt árið
í fyrra. Þetta bendir til þess að
verksmiðjur séu að verða afkasta-
meiri.
Bruggmarkaðurinn er hluti af
neðanjarðarhagkerfínu og því erfítt
að henda nákvæmar reiður á upp-
lýsingar. Heimildarmenn blaðsins,
jafnt úr lögreglu og landafram-
leiðslu, telja að nú séu 6 til 8 af-
kastamiklar bruggiðjur við Faxafló-
ann. Þá er talið að minnsta kosti
ein verksmiðja sé á Suðurlandi og
önnur norðan heiða. Þeir sem gerst
þekkja til þessara mála nefna mjög
ólíkar tölur um hve mikið af bruggi
sem fer á markað. Stór bruggiðja
með eitt eimingartæki getur auð-
veldlega skilað 250 til 500 lítrum
af landa á viku. Algengt er að not-
uð séu tæki sem eima 200 til 300
lítra af gambra í einu. Úr 250 lítr-
um af gambra fást uppundir 50 lítr-
ar af 40% sterkum landa. Ef tækið
er látið ganga dag og nótt nást
tvær suður á sólarhring eða milli
90 og 100 lítrar af landa.
Til viðbótar verksmiðjunum er
Qöldi minni framleiðenda sem
brugga og selja, þótt framleiðsla
þeirra sé ekki reglubundin. Af ofan-
greindu má vægt áætla að milli 10
og 20 þúsund lítrar af um 40%
sterkum landa flæði á markað í
hverjum mánuði. Sumir nefna enn
hærri tölur. Bruggarar selja land-
ann til sölumanna fyrir 800 til 1.000
krónur lítrann, þetta „heildsölu-
verð“ miðast þá oftast við 25 lítra
magneiningar. Algengt verð á landa
til neytenda er um 1.500 krónur
lítrinn í „neytendaumbúðum". Mis-
munurinn lendir hjá sölumanninum,
eða sölumönnum, eftir því hve flók-
ið sölukerfið er. Lögreglumaður,
sem rætt var við, taldi ekki óraun-
hæft að ætla að ársvelta brugg-
markaðarins lægi nærri 300 millj-
ónum, sem svarar til 200 þúsund
lítra á ári.
Auk þeirra sem brugga með sölu
í huga er fjöldi fólks sem leggur í
og bruggar til eigin neyslu. Miðað
við sölu víngerðarefna má áætla
að hér séu gerðar milli 50 og 60
þúsund flöskur af léttu víni og eitt-
hvað af bjór á hveiju ári, þótt bjór-
bruggun hafí minnkað mikið eftir
að bjórinn var leyfður.
Eimingatæki tU sölu
Ef vilji og áhugi er fyrir hendi
er næsta einfalt mál að setja upp
bruggverksmiðju og fjárfestingin
tiltölulega lítil. Að sögn bruggara
er erfitt að finna hentugt húsnæði
á góðum stað. Lagt hefur verið
hald á bruggtæki í íbúðarhúsnæði
af öllu tagi, jafnt fjölbýlis- sem ein-
býlishúsum, bílskúrum, iðnaðarhús-
næði og á sveitabæjum. Tækjabún-
aður er hitunartæki, ílát fyrir
gambra, vatnslásar, síur og eiming-
artæki. Þeir sem eru stórtækir, eða
vilja létta sér erfíðið, eru með dælu-
búnað til að flytja vökvann á milli
framleiðslustiga.
Margir hafa lagt stund á smíði
eimingartækja og öðru hvoru sjást
slík tæki auglýst til sölu í dagblöð-
um. Það varðar ekki við lög að
smíða eimingartæki og getur sú
starfsemi því farið fram fyrir opn-
um tjöldum. Blaðamaður talaði við
tvo menn sem hafa smíðað eiming-
artæki, annar er iðnaðarmaður, orð-
inn gamall í hettunni, og hefur
smíðað eimingartæki í fjölda ára.
Hinn er tiltölulega nýbyijaður og
hefur auglýst þjónustu sína í dag-
blaði. Sá sagðist hafa fengið fj'ölda
fyrirspurna í kjölfar auglýsinganna
og selt nokkur tæki, en flestir sem
hringdu hefðu einfaldlega verið að
forvitnast. Iðnaðarmaðurinn sagði
áhugann á eimingartækjum ganga
í bylgjum. Fyrir nokkrum árum
hefði hann smíðað tæki af ýmsum
stærðum, svo datt eftirspurnin nið-
ur og var ekkert smíðað í nokkur
ár. „I fyrra var svo farið að spyrja
um þetta aftur og augljóslega tals-
verður áhugi fyrir þessu,“ sagði
iðnaðarmaðurinn. Fjöldi aðila víða
um land fæst við smíði eimingar-
tækja og hægt er að fá lítil eiming-
artæki „til heimilisnota" í sérversl-
unum. Sérsmíðuðu tækin kosta frá
60 þúsund og upp undir 200 þúsund
krónur. Tækin eru úr ryðfríu stáli
og í ýmsum stærðum, algengt er
að hægt sé að sjóða frá 50 og upp
í 300 lítra af gambra í einu. Heildar-
kostnaður við afkastamikla brugg-
verksmiðju, með öllum tækjabúnaði
og öðru tilheyrandi, getur numið
allt að 800 þúsund krónum.
Pukrast við innkaup
Þegar búið er að afla tækjanna
og koma upp aðstöðu þarf að út-
vega hráefnin í lögunina. Bruggar-
ar, sem talað var við, bentu á að
öll hráefni sem þyrfti til starfsem-
innar fengjust með löglegum hætti.
Hertar aðgerðir gegn bruggun og
sölu áfengis hafa orðið til þess að
bruggarar eru orðnir varari um sig
en áður. Stafar það af árvekni lög-
reglunnar, ekki síst Breiðholtsdeild-
arinnar. Einn sem var gómaður
orðaði það svo: „Ef Breiðholtslögg-
an væri ekki, væri enginn þröskuld-
ur í veginum!" Einn bruggari, sem
talað var við, sagði mikið líkamlegt
og andlegt álag fylgja bruggun-
inni. Það má ekki líta af verksmiðj-
unni meðan framleiðsla er í gangi.
Óttinn við uppljóstrun er alltaf ná-
lægur, bruggarinn var með gægju-
göt á verksmiðjunni og sífellt á
varðbergi. „Það fylgir þessu mikil
spenna, maður sækir í hana.“ Eftir
lýsingum að dæma úr bruggheimin-
um, ofurgætni við sölumennsku og
margfaldar varúðarráðstafanir get-
ur utanaðkomandi ekki varist þeirri
hugsun að bruggarar séu vægt
smitaðir af ofsóknaræði. Þetta er
harður heimur og fáum að treysta.
Menn leggja sig í framkróka við
að hylja allar slóðir. Gjaldmiðillinn
er reiðufé, menn nota helst ekki
ávísanir og framselja ekki ávísanir