Morgunblaðið - 13.06.1993, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ MINIMINGAR SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ 1993
Heiður Baldursdóttír
rithöfundur ogsér-
kennari - Minning
Hugsjónakonan Heiður Baldurs-
dóttir, sérkennari og rithöfundur,
er horfin sjónum okkar, en mynd
hinnar aðsópsmiklu og hrífandi
stúlku mun lifa með okkur alla tíð.
Hún barðist hetjulega til hinstu
stundar, en 28. maí sl. lét hún und-
an hinum illvíga sjúkdómi sem fyrst
varð vart við 1992 og hún virtist
e.t.v. hafa sigrast á. En eftir sl.
áramót kom hún fárveik skyndilega
heim frá Bandaríkjunum, þar sem
hún var við meistaranám í sér-
kennslufræðum.
Þótt mér væri ljóst að Heiður
væri mikið veik, setur mann hljóðan
við slíka harmafregn. Aðeins 20
dögum áður, laugardaginn 8. maí,
hafði ég -hitt Heiði ásamt manni
hennar Ómari á skólasýningu í
Réttarholtsskóla. Þannig var hún
með hugann við skólamálin til síð-
ustu stundar. Ég frétti einnig af
henni 19. apríl þar sem hún var að
lesa upp úr handriti nýrrar bókar
sinnar fyrir böm í Melaskóla. Þann-
ig vann hún að ýmsum hugðarefn-
. pm sínum meðan nokkrir kraftar
Íeyfðu.
Foreldrar Heiðar, þau Þórey Kol-
beins og Baldur Ragnarsson, vom
bæði bekkjarsystkini mín úr
Menntaskólanum á Akureyri og
góðir vinir. Ég hafði dvalið nokkur
ár erlendis og sá því Heiði ekki
fyrr en hún var nokkurra ára hnáta
og ég minnist þess sérstaklega hvað
mér fannst hún skýrt og gerðarlegt
bam með þessi píra glettnislegu
augu og glaðlegt fas. Heiður var
^alla tíð afburða námskona, hljóp
yfir bekk til að ljúka landsprófi og
lauk svo stúdentsprófí á tveimur
og hálfu ári frá Menntaskólanum í
Hamrahlíð.
Á þessum árum tók Heiður mik-
inn þátt í félagsmálum og félags-
starfi og kom þá í ljós að hún var
kröftugur málsvari lítilmagnans og
vildi meiri jöfnuð í þjóðfélaginu eins
og raunar alla tíð og ljóslega kemur
fram í bókum hennar.
Heiður hélt síðan til náms í KHÍ
og lagði stund á kennslu um nokk-
urt skeið m.a. í Safamýrarskóla.
En hún lét ekki staðar numið held-
ur fór áfram í framhaldsnám í sér-
kennslufræðum og lauk BA prófi
yorið 1990. Fór mikið orð af góðri
frammistöðu hennar og forgöngu á
þessum vettvangi. Heiður hélt síðan
ásamt manni sínum, Ómari Harðar-
syni stjórnmálafræðingi, og tveimur
dætram til Bandaríkjanna til frek-
ara framhaldsnáms í New Jersey.
Það kvað mikið að Heiði hvar sem
hún fór og hún vildi byggja skoðan-
ir sínar á rökum, því var hún sí-
fellt leitandi, vildi umræður um
málefni eins og skólamál, varpaði
fram athyglisverðum spumingum
og vildi rannsóknir til að fá óyggj-
andi svör. Það var gefandi þegar
hún hringdi til að ræða skólamál
sem lágu henni á hjarta. Hún þoldi
ekki misrétti og ef maður hitti hana
á fundum hafði hún alltaf eitthvað
nýtt fram að færa.
Það má með sanni segja að Heið-
ur bjó yfir mikilli hugmyndaauðgi
og var gædd sérstökum frásagnar-
hæfileikum og ritfærni. Það hefur
hún ekki langt að sækja því að
báðir foreldrar hennar era auðug
af þeim hæfíleikum. Samhliða námi
og heimilisstörfum afrekaði Heiður
að skrifa margar bækur á stuttum
tíma en segja má að opinberlega
uppgötvuðust fyrst rithöfundahæfí-
leikar hennar er hún fékk bama-
bókaverðlaun fyrir fyrstu bókina
sína „Álagadalurinn" 1989 frá
Vöku-Helgafelli. Síðan hafa þegar
komið út þrjár bækur og sú fimmta
er nú tilbúin í handriti og væntan-
leg er útkoma hennar með haust-
inu. Auk þess var gefin út eftir
hana hjá Námsgagnastofnun bókin
„Að lesa umhverfíð" myndskreytt
sf Halldóri bróður hennar.
Það er mikill missir fyrir alla að
slík mannkostastúlka falli frá á
besta aldri. Kennarar hafa misst
baráttukonu, en vilja nú minnast
hennar með þátttöku í stofnun
minningasjóðs sem vinna mun að
rannsóknum í anda hennar. Börnin
sem hefðu notið frásagnar hennar
í kennslu og með lestri á fleiri góð-
um bóka hennar fara mikils á mis.
Sárastur er þó söknuður eigin-
mannsins Ómars og ungu dætranna
tveggja, þeirra Brynhildar og Þó-
reyjar Mjallhvítar.
Elsku Þórey, Baldur og fjölskyld-
an öll, megi góður guð gefa ykkur
styrk í þessum sára söknuði.
í minningu Heiðar koma þessar
ljóðlínur Tómasar Guðmundssonar
í hugann:
En meðan árin þreyta hjörtu hinna
sem horfðu eftir þér í sárum trega,
þá blómgast enn og blómgast ævinlega
þitt bjarta vor í hugum vina þinna.
Áslaug Brynjólfsdóttir.
Við erum staddar á Stóratjörnum
í Ljósavatnsskarði, erum að klára
sérkennslunámið. Upp úr hádeginu
ræddum við um lokaverkefnið og
ýmislegt því tengt. Umræðan sner-
ist um skólamál, okkar reynslu. Við
ræddum um þá sem við höfðum
unnið með og hvað við höfðum lært
af þeim. Ein var sú manneskja sem
nefnd var og það var Heiður. Við
ræddum um hana og starf hennar
í Safamýrarskóla, hún hafði kennt
okkur margt. Við ákváðum að heim-
sækja hana strax að námi loknu í
júníbyijun. Tveimur tímum síðar
hringir síminn, Erla skólastjóri var
að tilkynna okkur að Heiður væri
dáinn, hún hafði dáið í hádeginu.
Úti var skýjað, inni hjá okkur varð
skyndilegt rökkur. Þung ský sorg-
arinnar huldu okkur. Spurningar
leituðu á hugann. Hafði Heiður sent
okkur hugskeyti nokkram tímum
áður? Af hveiju fékk hún ekki að
vera lengur með okkur? Hún átti
eftir að gera svo margt og hafði
margs konar hugmyndir sem hún
ætlaði að koma í framkvæmd.
Heiður kom til starfa í Safamýr-
arskóla haustið 1983. Strax í upp-
hafí kom í ljós hversu mikil fag-
manneskja hún var. Hún var mjög
lifandi og virk í kennslunni og tók
þátt í margskonar þróunarstarfí
innan skólans. Hún var sífellt að
fá nýjar hugmyndir um kennsluna
og hún prófaði þær jafnóðum. Heið-
ur var virk í félagsstarfi í KÍ og
einnig í félagslífí kennara skólans,
þar naut hún sín við gítarspil og
söng. Heiður fór í sérkennslu í KHI
og lauk þaðan 2ja ára sérkennslu-
námi. Haustið 1990 tók fjölskyldan
sig upp og fór til Bandaríkjanna,
Ómar ætlaði í framhaldsnám og
Heiður ætlaði að kanna hvaða
möguleikar væra í boði fyrir hana
til áframhaldandi náms. Heiður
kom sér í áhugavert nám og stefndi
á meistaragráðu í sérkennslu. Sam-
hliða námi sínu og starfi skrifaði
hún barnabækur og fyrir fyrstu
bókina sína, Álagadalinn, fékk hún
íslensku barnabókaverðlaunin 1989
í samkeppni verðlaunasjóðs ís-
lenskra bamabóka.
Í Bandaríkjunum veiktist hún af
þeim illvíga sjúkdómi sem sigraði
hana að lokum. Hún kom heim
vorið 1992 og gekkst undir læknis-
hendur. í júní hittumst við nokkrar
vinkonur sem höfðum unnið saman
í Safamýrarskóla og þá var Heiður
nokkuð hress, hún var í lyfjameð-
ferð sem lofaði góðu. Hún var upp-
full af ýmiss konar hugmyndum um
tjáskipti og heppilegum kennslu-
aðferðum. Heiður talaði ekki um
annað en það sem skipti máli og
oftar en ekki snerist umræðan um
kennslumál. Þetta var yndislegt
kvöld sem við áttum saman. Við
hittum Heiði annað slagið eða
heyrðum í henni í síma. Hún var
lítið að ræða veikindi sín, hún ræddi
fremur nýjar hugmyndir í kennslu-
málum. Svona var Heiður.
Hún kom í Safamýrarskóla 18.
desember til að borða ,jólahangi-
kjötið" með fyrram félögum sínum,
hún var bjartsýn, meðferðin virtist
hafa gengið vel og hún var á leið
til Bandaríkjanna til fjölskyldu sinn-
ar. En skömmu eftir áramót frétt-
um við að hún væri komin heim,
hún hafði veikst aftur. Hún hringdi
í aðra okkar rétt fyrir páska og var
þá að velta fyrir sér tjáskiptaleið
fyrir mikið veika konu sem lá með
henni á sjúkrahúsinu og var með
margskonar hugmyndir. Við rædd-
um málin fram og til baka og hún
sagði m.a. að nú tæki hún aðeins
einn dag fyrir í einu, lífið væri svo
hverfult og þar réðum við svo litlu.
17. maí þegar við voram að fagna
10 ára afmæli skólans fréttum við
að Heiður væri mikið veik. Það kom
á okkur, af hveiju var ekki hægt
að gera eitthvað? En við vissum að
hún myndi beijast, hún var baráttu-
kona. En þessi illvígi sjúkdómur
hefur sigrað einu sinni enn. Við
sjáum á bak stórkostlegri mann-
eskju og góðum félaga sem hafði
kennt okkur margt og var ætíð
full baráttuvilja. Oftar en ekki veitti
hún okkur nýja eða víðari sýn á
viðfangsefni sem við glímdum við.
Og ég sem vil gefa þér gjöf
gefa þér sýn
Inn til mín þar sem ég dvel
í Ijósi og flugi og kyrrð
ljósinu sem lykur
um allt sem er
(Snorri Hjartarson)
Minningin um ljúfa vinkonu og
mikinn fagmann lifír. Það er margs
að minnast og við eigum öragglega
oft eftir að vitna í ýmislegt sem
Heiður hefur sagt okkur. Við kveðj-
um þig kæra vinkona. Elsku Ómar,
Brynhildur og Þórey Mjallhvít, þið
sjáið á bak yndislegri eiginkonu og
móður, en minningin lifir. Við biðj-
um Guð að styrkja ykkur í sorginni.
Björk Jónsdóttir og
Sigríður Bragadóttir
Það var mikil birta yfír Heiði.
Mér fannst stafa frá henni frum-
orku og ef til vill var það þess vegna
sem mér fundust samskipti við hana
krefjandi. Andrúmsloftið á kenn-
arastofu Þroskaþjálfaskóla íslands
þegar Heiður var að kenna þar var
hlaðið jákvæðu rafmagni. Hún
krafðist virkrar þátttöku af þeim
sem getuna höfðu hvort sem var í
samræðum eða til athafna. Hinir
sem höfðu á ýmsan hátt skerta
getu, einkum getu til tjáskipta
vegna ýmissa fatlana áttu hug
hennar og hjarta og hún hugðist
veija frekari námstíma sínum vest-
an hafs til að fínna leiðir til að
hjálpa þeim að ná fæmi í tjáskipt-
um. Hún sem lék sér að orðum og
raðaði þeim öðram betur saman,
hafði brennandi löngum að veita
öðrum hlutdeild í gleði málsins,
gleði orðanna. Pabbi hennar orti til
hennar þegar hún var lítil stúlka:
Sestu hjá mér sólskinsbam
sumar hjá þér dvelur.
Meðan haustsins gráa gam
grösin jarðar felur.
Sumarið dvaldi allt of stutt.
Heiður var orðin veik, komin með
illskeytt krabbamein. Fjölskyldan
barðist með Heiði þar til leiðir hlaut
að skilja. Henni var mikið gefið,
bæði af eðlislægum gáfum og bar-
áttuþreki. Hin góða fjölskylda
hennar hlúði að eðlislægum gáfum
hennar og studdi hana til mikils
þroska. Sjálf vissi Heiður vel um
hlut móður sinnar og þakkaði henni
fallega á hátíðarstundu síðastliðið
sumar.
Við erum öll fátækari af því að
Heiður er dáin. Samfélag okkar
missir fjársjóð þegar svo hæf dóttir
deyr.
Kæra fjölskylda Heiðar! Megi
góðar minningar og sólarbirta um-
lykja minningu sólarbarnsins Heið-
ar.
Bryndís Víglundsdóttir.
Þungur harmur fyllir hugi okkar
er við kveðjum Heiði frænku. Við
höfðum þekkst alveg frá barnæsku
þar sem mæður okkar eru systur
og samgangur mikill á milli heimil-
anna.
Við báram alltaf svo mikla virð-
ingu fyrir því hvað Heiður talaði
af miklum eldmóð um það sem
henni var hugleikið og hversu sann-
færð hún alltaf var. Hún hafði
brennandi áhuga fyrir umhverfi
sínu og því sem hún var að gera.
Hún vildi ræða málin út í ystu
æsar og gaf ekkert eftir, krafðist
þess að við hefðum skoðun og rök-
ræddum. Heiður var alltaf boðin
og búin að hjálpa og öll vandamál
vildi hún hjálpa til við að leysa.
Hún var alltaf svo jákvæð og glöð.
Hana langaði svo til að allir gætu
lært og lagði sig alla fram við að
hjálpa þeim sem gekk erfiðlega al-
veg frá því að hún var krakki. Það
kom því ekki á óvart að hún varð
kennari.
Og auðvitað gat Heiður skrifað
bók. Hún sem var svo vel máli far-
in, hafði svo gott vald á íslenskri
tungu og óþijótandi hugmyndaflug.
Við áttum kannski alveg eins von
á því að það yrði bók fyrir fullorðna
en þar kom hún okkur skemmtilega
á óvart. Hún skrifaði bók fyrir börn,
fékk verðlaun sem gáfu henni byr
undir báða vængi. í kjölfarið fylgdi
hver bókin á fætur annarri og síð-
ust þeirra bíður prentunar.
Elsku Þórey systir og frænka,
Baldur, Ómar, Brynhildur, Þórey
Mjallhvít, Ragnar, Lára og Halldór.
Guð gefi ykkur styrk í þessari miklu
sorg.
Fjarlægðir hurfu, og grunnt
í gagnsæju vatni hvílir
andlit hvers dags að kvöldi
- aldrei í skyggðum hyl
(Hannes Pétursson)
Gott er að eiga góðs að minnast.
Erna frænka, Halldór,
Ragnheiður, Lára, Ásthild-
ur Gyða og Erna.
Heiður, með hugsjónirnar, áhug-
ann og kraftinn.
Það er svo ótrúlega stutt síðan
hún Heiður lagði upp í Bandaríkja-
ferðina með fjölskyldu sinni. Þar
átti að nýta tímann vel bæði til
skrifta og frekara náms. Svo ætlaði
hún auðvitað að miðla mér af kynn-
um sínum af bandarískum veruleika
og ekki stóð á því þegar hún kom
heim alvarlega veik fyrir rúmu ári.
Mér fannst hún Heiður alltaf í
miðju verkefni því áætlanir náðu
langt fram í tímann. Við Heiður
sátum saman síðasta veturinn í sér-
kennslunáminu og fyrir mer eru
skoðanaskiptin og vangavelturnar
með Heiði einn eftirminnilegasti
þáttur sérkennslunámsins. Hún
leiddi mig inn í heim líkamlega og
andlega fatlaðra barna frekar en
nokkur annar og sýndi mínum nem-
endahópi áhuga umfram aðra. Virð-
ingin sem hún bar fyrir nemendum
sínum og kennarastarfinu var-heil
og ósvikin.
Við Heiður áttum fleira sameig-
inlegt en áhuga á kennslumálum.
Við vorum alltaf sammála ef ann-
arri okkar fannst fyrirlestur lítið
áhugaverður og notuðum þá tímann
til að tala saman um bömin okkar.
Fyrir utan kennslustundir ræddum
við baráttumálin. Leiðir okkar lágu
saman í Rauðsokkahreyfingunni
forðum, við gistum saman í friðar-
búðum hjá Miðnesheiði með þá
bjartsýnu von í bijósti að ísland
yrði herlaust land áður en langt um
liði. Sameiginlega reyndum við að
miðla þeirri sannfæringu okkar til
félaganna í Kennarasambandinu
um árið, að sameinuð stæðum við
opinberir starfsmenn og annað
launafólk sterkari í kjarabaráttunni
heldur en ef við létum undan þeim
öflum sem vildu tvístra okkur.
Ég mun sakna sannfæringar-
kraftsins og stöðugs áhuga Heiðar
á því að leita frekari sannleika. Ég
finn að minningin um Heiði getur
orðið mér leiðarljós í þeirri viðleitni
að leita stöðugt leiða til að koma
nemendum mínum áleiðs og tapa
ekki sýn á hugsjónunum.
Ómari, Binnu, Þóreyju og fjöl-
skyldu votta ég mína dýpstu samúð.
Guðlaug Teitsdóttir.
Hún heilsaði lífinu í maí og hún
kvaddi það í maí rétt þijátíu og
fimm ára gömul eftir hetjulega
baráttu við krabbameinið sem að
lokum lagði hana að velli. Þetta
rúma ár sem hún barðist við sjúk-
dóminn sýndi hún fádæma kjark
og viljastyrk sem meðal annars kom
fram í því að þegar stund gafst
milli stríða vann hún ötullega að
síðustu barnabók sinni. Eftir að
henni varð ljóst hve tími hennar var
orðinn skammur neytti hún síðustu
krafta við að ljúka henni og búa
hana í hendur útgefanda. Þannig
var Heiður. Hún hafði sterka skap-
gerð sem einkenndist af krafti og
viljastyrk, en einnig af heitum til-
finningum og ríkri réttlætiskennd.
Hugtökin jöfnuður og jafnrétti vora
henni hugstæð, enda bar hún hag
þeirra sem minna mega sín í þjóðfé-
laginu mjög fyrir brjósti. Má segja
að val hennar á sérgrein eftir að
hún lauk kennaraprófi hafi endur-
speglað þessa afstöðu. Frá 1983-
1989 var hún kennari fjölfatlaðra
barna við Safamýrarskóla í Reykja-
vík, en 1985 hóf hún nám í sér-
kennslufræðum við Kennarahá-
skóla Islands og lauk fyrri hluta
þess ásamt starfsleikninámi 1987.
Árið 1989 hóf hún nám í síðari hluta
og lauk BA-gráðu 1990. Heiður var
frábær námsmaður og lauk öllu
námi með ágætiseinkunn.
Haustið 1990 hélt hún ásamt
eiginmanni sínum, Ómari Harðar-
syni, og dætrum þeirra, Biynhildi
og Þóreyju, til Bandaríkjanna þar
sem hún hóf nokkru seinna meist-
aranám í sérkennslufræðum við
Temple University í Philadelpiu, en
Ómar hóf framhaldsnám í skipu-
lagsfræði við Rutgers University í
New Brunswick. Framtíðin virtist
björt. Snemma árs 1992 dró ský
fyrir sólu er Heiður veiktist skyndi-
lega. í ljós kom að um illkynja sjúk-
dóm var að ræða. Þegar slíka vá
ber að höndum reynir mjög á and-
legan styrk sjúklingsins og fjöl-
skyldu hans. Áður hefur verið
minnst á þann kjark og viljastyrk
sem Heiður sýndi við þessar að-
stæður. Hún lét ekki bugast. Sama
máli gegndi um fjölskyldu hennar
alla sem umvafði hana ást og um-
hyggju þar til yfir lauk.
Heiður var næstelst fjögurra
barna hjónanna Þóreyjar Halldórs-
dóttur Kolbeins yfírkennara við
Þroskaþjálfaskóla Islands og Bald-
urs Ragnarssonar íslenskukennara
við Menntaskólann í Hamrahlíð.
Hjá þeim átti hún og fjölskylda
hennar öruggt athvarf eftir heim-
komuna og reyndist þeim það ómet-
anlegur styrkur við erfiðar aðstæð-
ur.
Þrátt fyrir miklar annir við nám
og störf tók Heiður mikinn þátt í
félagsstörfum, bæði í verkalýðsmál-
um og á sviði kennslumála. Hún
var í trúnaðarmannaráði Starfs-
mannafélagsins Sóknar 1978-
1979, í stjórn Kennarafélags
Reykjavíkur 1985-1986, í mennta-
málanefnd Þroskahjálpar 1987-
1989 og í skólamálaráði Kennara-
sambands íslands 1987-1990.
Rithöfundarferil sinn hóf hún
með því að hljóta íslensku barna-
bókaverðlaunin fyrir fyrstu bók sína
Álagadalinn sem Vaka-Helgafell
gaf út árið 1989. Verðlaunin urðu
henni hvatning til að halda áfram
á rithöfundarbrautinni. Alls skrifaði