Morgunblaðið - 18.10.1994, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÓBER 1994 21
SkiptiborO 41000, 641919
C5EŒQ
Hólf og gólf, afgreiðsla 641919
cni'iiiiim'nrrflT.iiiaiiHiiuuun
Almenn afgreiðsla 54411, 52870
Almenn afgreiðsla 629400
Byggt og búið, Kringlunni
V FlcalrL
<3mnmTracc
Almenn afgreiðsla 689400, 689403
Grænt númer 996410
Söluaðilar: Ljósgjafinn, Akureyri - Nupur, Isafirði - K.H.B., Hgilsstöðum - Skipavík, Stykkishólmi.
Mótum saman morgundaginn
Kosningaskrifstofa Lóru Margrétar er opin á Lækjartorgi, Hafnarstræti 20, 2. hæð, alla virka daga 16 - 22, laugardaga og sunnudaga 13 -19. Símar: 24908, 24912 og 24914.
Lára
Margrét
í © sætið
LISTIR
Sársaukafull reynsla
og áleitnar spurningar
Kenzaburo Oe hafnar
opinberri viðurkenningu
og segist hættur að
skrifa skáldsögur,
Benedikt Stefánsson í
Tókýó segir frá nýkjörn-
um Nóbelsverðlauna-
hafa í bókmenntum.
ÞÆR eru ágætis ráð við svefn-
leysi,“ segir Kenzaburo Oe,
nýkjörinn Nóbelsverðlauna-
hafi í bókmenntum, um skáldsögur
sínar. En margir japanskir lesendur
taka þeim þvert á móti eins og
glym í vekjaraklukku. Skáldið glím-
ir við áleitnar spurningar um fortíð
og framtíð þjóðarinnar, söguhetjur
hans uxu úr grasi á árunum eftir
síðari heimsstytjöld og þurfa að
fóta sig í veröld þar sem lítið hald
virðist í fornum hefðum og siðum.
Oe var virkur þátttakandi í
hreyfingu vinstrimanna á sjöunda
áratugnum og hefur verið andvígur
stefnu stjórnvalda í varnar- og ut-
anríkismálum. Hann situr við sinn
keip og hafnaði á föstudag einni
æðstu orðu japanska ríkisins fyrir
störf að menningarmálum. „Ég get
ekki tekið við viðurkenningu sem
veitt er af stjórnvöldum," sagði
hann í viðtali við dagblaðið Asahi.
„Ég féllst aðeins á að taka við
Nóbelsverðlaununum af því þau eru
ekki veitt af sænska ríkinu heldur
sænsku þjóðinni.“
Utnefning Oe ber upp á
óvissutíma í japönskum
stjórnmálum. Hefðbundið
flokkamynstur virðist endanlega
útmáð, sósíalistar hafa tekið sæti
í ríkisstjórn og afneita fyrri afstöðu
í utanríkis- og varnarmálum. Þótt
hálf öld sé liðin frá lokum síðari
heimsstytjaldar er arfur stríðsár-
anna að mörgu leyti óuppgerður,-
Og á árinu hafa tveir ráðherrar
hrökklast úr embætti vegna um-
deildra yfirlýsinga um aðgerðir jap-
anska hersins í stríðinu.
í minningarbrotum frá stríðsár-
unum lýsir Oe því hvernig skóla-
drengir urðu að sveija þess dýran
eið á hveijum morgni að rista sig
á kvið ef fyrirskipun kæmi frá keis-
aranum. Einn góðan veðurdag í
ágúst 1945, þegar Oe var tíu ára
gamall, ávarpaði þessi goðsagna-
kennda vera þjóðina í fyrsta sinn.
Börnin skyldu ekki orðfæri keisar-
ans, en voru slegin óhug að hann
mælti með svo alþýðlegri röddu.
PIPU-
EINANGRUN
í sjálflímandi rúllum,
plötum og hólkum.
Þ. ÞORGRÍMSSON &C0
ÁRMÚLA 29 - REYKJAVÍK - SÍMI 38640
í verkum sínum glímir Oe gjarn-
an við áleitnar spurningar sem
varða hernaðarhyggju og útþenslu-
stefnu Japana á fyrri hluta aldar-
innar, frá sjónarhóli þeirra sem
voru enn á barnsaldri þegar heims-
styijöldinni lauk. Þessi kynslóð
þoldi niðurlægingu þjóðarinnar og
tók þátt í efnahagslegri uppbygg-
ingu, slitin úr tengslum við arfleifð
forfeðranna.
Oe sækir einnig efnivið í sárs-
aukafulla reynslu ijöl-
skyldu sinnar. Ein víðlesn-
asta bók höfundarins, Einkamál,
fjallar um rótlausan ungan mann
sem eignast vanskapaðan dreng. í
fyrstu vill faðirinn fara að ráðum
lækna og láta barnið deyja, en
ákveður í sögulok að axla þá
ábyrgð að koma syni sínum á legg.
Ári áður en skáldsagan kom út
eignaðist Oe dreng með alvarlegan
heilaskaða. Hann er einhverfur með
greind á við barn. Hikari Oe er nú
31 árs gamall og hefur þroskað
hæfíleika til að tjá tilfinningar sín-
ar í tónverkum fyrir sígild hljóð-
færi. Tónlist hans hefur verið gefin
út á tveimur geislaplötum, sem
notið hafa talsverðra vinsælda í
Japan.
Um þessar mundir leggur Oe
lokahönd á handrit þriðja og síð-
asta bindis ritraðar sem hlotið hef-
ur heitið „Logar í laufgrænu tré.“
í pistli sem birtist í dagblaðinu
Asahi á laugardag staðfesti hann
fyrri ætlun sína að hætta skáldskap
þegar verkinu lýkur. Hann kveðst
hafa fundið sterka þörf til þess að
ganga aftur á fund sögupersóna
fyrri bóka og endurmeta reynslu
sína síðastliðna áratugi. „Eftir
Nóbelsútnefninguna heyri ég innri
rödd skýrar en áður. Hún segir
mér að staldra nú við og grand-
skoða farinn veg,“ segir hann.
Oe ólst upp á eynni Shigoku
í japanska eyjahafínu.
Fæðingarbær hans er í
Ehime, stijálbýlu héraði sem ein-
kennist af hæðóttu landslagi, hrís-
gijónaökrum og fábrotnum sveita-
býlum. Fréttaritari var þar á ferð
fyrir skömmu, þáði gistingu af ald-
urhnignum hjónum sem enn færa
guðum Shinto og Búddatrúar fórn-
ir á hveijum morgni. Minning Hiro-
hito keisara er enn í hávegum höfð
og ljósmynd af honum prýddi lang-
vegg í stássstofunni.
Þegar Yasunari Kawabata hlaut
bókmenntaverðlaun Nóbels árið
1968, fyrstur japanskra skálda, tók
hann við viðurkenningunni klæddur
þjóðlegum silkibúningi. Við þetta
tækifæri flutti hann ávarp um hefð-
ir og fegurð föðurlandsins. Oe,
þekktasti sonur Ehime-héraðs er
af sögufrægri höfðingjaætt, en
gæti eins verið uppruninn í öðru
landi en því sem Kawabata þekkti
og lýsti í bókum sínum.
Oe sækir innblástur til erlendra
rithöfunda, skrifaði lokaritgerð í
Tókýóháskóla um verk Jean-Paul
Sartre og telur Stikilsbeija Finn
eftir Mark Twain til uppáhalds-
bóka.
Þegar Oe stígur í pontu við af-
hendingu Nóbelsverðlaunanna í
desember ætlar hann að fjalla um
þau vandamál sem steðja að jap-
önsku þjóðinni á síðasta áratug
aldarinnar. Hann hefur um ára-
tugaskeið verið gagnrýndur fyrir
að vera fremur bölsýnn og eflaust
mun einhveijum svíða boðskapur
hans að þessu sinni. En líklega
verður hann seint vændur um að
svæfa þá sem á hlýða.

NOBELSVERÐLAUNAHAFINN Kenzaburo Oe
Frys
Nún
frá Elcold eru löngu landskunnar fyrir öryggi og sparneytni.
m við þessar dönsku umhverfisvænu frystikistur á verði sem allir ráða við.
3.IA AStA ABYKGI)
a ollum Elcold frystikistum

HF 120
125 lítrar
HFL 230
210 Iftrar
KR. 36.790
KR. 42.052,-
Kfclfcldidftna

HFL 390
365 lítrar
EL 61
576 lítrar
KR. 69.344
mhm
EL 53
500 Iftrar
KR. 60.957
KR. 51.387,-
CEEEQBSd