Morgunblaðið - 13.04.1995, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 1995 25
EinarMár
og Thor
á ensku
SKÁLDSÖGURNAR Englar al-
heimsins og Grámosinn glóir eft-
ir verðlaunahöfundana Einar Má
Guðmundsson og Thor Vil-
hjálmsson hafa verið þýddar á
ensku og koma út í Englandi á
þessu ári. Grámosinn glóir, sem
kemur í bókaverslanir ytra seinni
hlutann í maí, hefur hlotið nafn-
ið Justice Undone en verk Ein-
ars, sem gefíð verður út í októ-
ber, kallast einfaldlega Angels
of the Universe. Útgáfuforlagið
Mare’s Nest Publishing annast
útgáfuna en bækurnar eru í rit-
röðinni Shad Thames Books.
Bernard Scudder hefur þýtt
bæði verkin en hann hefur alið
manninn á íslandi aliar götur
síðan 1977 og starfað alfarið við
þýðingar í fimm ár.
Fyrstu bækurnar í ritröðinni
voru gefnar út í október á liðnu
ári en þá hafði forlagið the Grey-
hound Press útgáfuna með hönd-
um. Það voru Eftirmáli regn-
dropanna eftir Einar Má, sem í
þýðingu Seudders nefnist Epi-
logue of the Raindrops, og Brus-
hstrokes of Blue, úrval þýddra
ljóða eftir átta íslensk skáld.
Brot af þvi besta
Brushstrokes of Blue er fyrsta
úrval íslenskra nútímaljóða sem
kemur út í Englandi. Átta skáld
eiga ljóð í bókinni en þau eru
Einar Már Guðmundsson, Elísa-
bet Jökulsdóttir, Sigfús Bjartm-
arsson, Linda Vilhjálmsdóttir,
Gyrðir Elíasson, Sjón, Kristín
Ómarsdóttir og Bragi Ólafsson.
Páll Valsson valdi ljóðin og á
bókarkápu eru þau kölluð brot
af því besta í íslenskri ljóðlist
síðustu fimmtán árin. David
McDuff, Sigurður A. Magnússon
og Bemard Scudder hafa þýtt
ljóðin.
Styttist í
Stakkaskipti
NÚ ERU æfingar langt á veg
komnar á Stakkaskiptum, nýju
íslensku leikriti sem frumsýnt
verður á Stóra sviði Þjóðleik-
hússins í byrjun maí. Höfundur
Stakkaskipta er Guðmundur
Steinsson.
Stakkaskipti fjallar um sömu
fjölskyldu og sagt var frá í öðru
leikriti Guðmundar, Stundar-
friði, sem sýnt var í Þjóðleikhús-
inu og víðar fyrir fimmtán árum.
„Hvað hefur orðið um þessa fjöl-
skyldu, hvernig hefur henni reitt
af? Gráglettin og hárbeitt lýsing
á nútímafólki á tímum samdrátt-
ar og breyttra lífsgilda," segir í
kynningu.
Leikarar eru að mestu þeir
sömu og í Stundarfriði, einnig
leikstjóri og hönnuðir.
Stakkaskipti verða frumsýnd
föstudaginn 5. amí.
Páskabarokk
LAUGARDAGINN 15. apríl
næstkomandi kl. 16 verða haldn-
ir páskatónleikar í Listasafni
Kópavogs, Gerðarsafni. Flutt
verður tónlist eftir J.S. Bach, og
Hándel. Þeir sem koma fram eru
Marta Guðrún Halldórsdóttir,
sópransöngkona, Martial Narde-
au og Guðrún Birgisdóttir með
barokkflautur, Ömólfur Krist-
jánsson með barokkselló og
Christine Lecoin semballeikari,
sem kemur frá Marseille til að
leika á þessum tónleikum. Tón-
listin er einkum trúarlegs eðlis,
sálmar eftir Bach úr sálmabók
Schemellis, aríur úr passíum
hans og aríur eftir Hándel. Þá
verður flutt sembalsvíta í e-moll
og sónata fyrir tvær flautur og
fylgirödd í D-dúr eftir Bach.
Verði aðgöngumiða verður að
vanda stillt í hóf og verða þeir
seldir við innganginn.
Aðgangur er ókeypis fyrir
börn og ellilífeyrisþega.
Norræna menningarhátíðin Undir Pólstjörnunni á Spáni í sumar
í BYRJUN apríl í Madríd er allt
orðið grænt sem á að verða það.
Útvarpsmaður vitnar í Svefn-
gönguljóð García Lorca um ástina
á grænkunni, þrána eftir græna
litnum. Dagurinn er heitur, borgin
stór en friðsæl.
Rithöfundar undir
vaxandi mána
Birta og kvöl
í Madríd
Undir Pólstjörnunni heitir nor-
ræn menningarhátíð sem nú stend-
ur yfir á Spáni. Þegar við, nokkrir
norrænir rithöfundar og þýðendur,
hittumst að kvöldi dags er máninn
oddhvöss sigð, vaxandi. Við eigum
að kynna norrænar bókmenntir í
tilefni hátíðarinnar og einnig vegna
þess að út eru komin þijú safnrit
norrænna bókmennta: Poesía
Nórdica (Norræn ljóð) og Cien anos
de cuentos Nórdicos (Norrænar
smásögur í hundrað ár) hjá forlag-
inu Ediciones de la Torre í Madríd
og 101 poemas nórdicos (101 nor-
rænt ljóð) á vegum Þýðendahúss
Tarazonaborgar. Við Guðbergur
Bergsson erum komnir inn úr ís-
lenska kuldanum.
Ljós norðursins
Myndlist setur ekki síst svip á
norrænu menningarhátíðina. Þessa
dagana í Madríd gefst kostur á að
kynnast birtu norðursins á sýning-
unni Ljós norðursins í Safni Soffíu
drottningar þar sem Þórarinn B.
Þorláksson og Ásgrímur Jónsson
eru fulltrúar Islands. Kristján Guð-
mundsson, Ragna Róbertsdóttir og
Finnbogi Pétursson eiga verk á
sýningunni Stund norðursins í
menningarmiðstöðinni Conde
Duque. I Stofnun Carlos de Amber-
es er sýning á verkum eftir Magn-
ús Kjartansson. Þar hélt Arnaldur
Arnarson gítarleikari tónleika 4.
apríl svo að fátt eitt sé nefnt af
öðrum listviðburðum.
Viðamikil kynning
norrænna bókmennta
Það er með nokkru stolti sem
forráðamenn Ediciones de la Torre
hampa nýjum norrænum safnritum
í spænskum þýðingum, enda um
veglegar og viðamiklar bækur að
ræða. Norræna ljóðasafnið er 1054
blaðsíður með 1.300 ljóðum eftir
135 norræn skáld og Norrænar
smásögur 389 bls. og birtir sýnis-
horn eftir 47 höfunda.
íslenskir höfundar í Norrænum
ljóðum eru 18 og ljóðin 259. Skáld-
in eru Snorri Hjartarson, Ólafur
Jóhann Sigurðsson, Jóhannes úr
Kötlum, Steinn Steinarr, Jón úr
Vör, Stefán Hörður Grímsson, Ein-
ar Bragi, Hannes Sigfússon, Sigfús
Daðason, Þorsteinn frá Hamri, Vil-
borg Dagbjartsdóttir, Matthías Jo-
hannessen, Hannes Pétursson,
Nína Björk Árnadóttir, Jóhann
Hjálmarsson, Þuríður Guðmunds-
dóttir, Steinunn Sigurðardóttir og
Gyrðir Elíasson. Aðalritstjóri og
þýðandi er Francisco J. Úriz. ís-
lensku ljóðin eru aftur á móti öll
þýdd af José Antonio Fernández
Romero. Eysteinn Þorvaldsson
valdi íslensku ljóðin og ritar ís-
lenska formálann.
í smásagnasafninu eru átta ís-
lenskar sögur eftir jafnmarga höf-
unda. Þeir eru Halldór Laxness
(Li(ja), Hannes Pétursson (Maður
í tjaldi), Jakobína Sigurðardóttir
(Stella), Svava Jakobsdóttir (Kona,
naut og bam), Indriði G. Þorsteins-
son (Eftir strið), Guðbergur Bergs-
son (Maðurinn er myndavél), Nína
Björk Ámadóttir (Síðan hef ég
verið hérna hjá ykkur) og Steinunn
Sigurðardóttir (Raddir úr hrauni).
Sá sem valdi íslensku sögurnar,
þýddi þær og ritar formála fyrir
þeim er Enrique Bernárdez prófess-
or við Complutense-háskólann í
Madríd. Inngangur er eftir skáldið
Luis García Montero sem er frá
Granada og meðal kunnari skálda
Spánar.
Francisco J. Úriz bjó lengi í Sví-
þjóð og þýddi þá á sænsku verk
Norræna menningarhátíðin Undir Pólstjöm-
unni hófst nýlega á Spáni og stendur fram
á sumar. Jóhann Hjálmarsson var meðal
rithöfunda sem kynntu verk sín og lásu upp
í Madríd og Barcelona. Hann segir m. a. frá
ferðum í orðum og píslum í listum.
LA ESTRELLA
POtAR
UNDIR Pólstjörnu.
Morgunblaðið/Þorkell
PÍSLARSAGA Magnúsar
Kjartanssonar. Mynd í sýning-
arskrá.
C.IV.N.AN0*
c.yiVNVos
NOIV«"'OS
ÞRJÚ safnrit norrænna bókmennta eru nýkomin út á Spáni.
Qölda spænskra skálda og skálda
frá Rómönsku-Ameríku í samvinnu
við skáldið Artur Lundkvist. Úriz
rekur Þýðendahús í Tarazona
(„ekki Tarragona heldur Taraz-
ona“, segir hann við mig og leggur
áherslu á orð sín). 101 norrænt ljóð
sem Francisco J. Úriz ritstýrir og
gefur út á nafni Casa del Traduct-
or Tarazona er 103 blaðsíður. Úriz
þýðir í samráði við konu sína Mar-
ina Torres, Kirsti Baggethun vg
Pentti Saaritsa ljóð danskra,
norskra, sænskra og finnskra höf-
unda, en íslensku ljóðin eru þýdd
af José Antonio Fernández Romero
og valin af honum og Eysteini Þor-
valdssyni. íslensku ljóðin eru ellefu
eftir tíu skáld sem eru Steinn Stein-
arr, Jón úr Vör, Vilborg Dagbjarts-
dóttir, Einar Bragi, Hannes Péturs-
son, Baldur Óskarsson, Ingibjörg
Haraldsdóttir, Matthías Johannes-
sen, Þuríður Guðmundsdóttir og
Jóhann Hjálmarsson.
Eins konar inngangur að bókinni
er ljóð eftir Artur Lundkvist. Það
stendur sér og túlkar þau viðhorf
skáldsins að Norðurlönd séu ekki
eins og allur fjöldinn ímyndi sér.
Þrekvirki þýðanda
■ José Antonio Fernández Romero
er prófessor við Háskólann í Vigo
í Galisíu. Á- yngri árum var hann
við nám í Háskóla Mands og lauk
þaðan prófií íslenskuog íslenskum
bókmenntum. 'Síðast kom hann
hingað á Halldórsstefnu fyrir
nokkrum'árum. Hann talar íslensku
með miklum ágætum. Það- var
gaman að hitta hann í Madríd þar
sem hann og kona hans fylgdust
með norrænum bókmenntakynn-
ingum. Eina breytingin á honum
er að hárið er ekki lengur jafn svart
og fasið mun hægara en áður.
Hann sagðist hafa verið þijú ár að
þýða íslensku ljóðin og lét mjög vel
af samstarfi við Eystein Þorvalds-
son. Fernández Romero kvaðst
ánægður með að ísland fengi jafn
mikið rúm í Norrænum ljóðum og
aðrar norrænar þjóðir eða um 170
síður.
í samtali við José Antonio Fern-
ández Romero kemur í ljós að hann
vill ekki gera mikið úr starfi sínu
sem þýðandi, en þýðingar íslensku
ljóðanna eru réttilega nefndar
þrekvirki í Morgunblaðinu 8. apríl
sl. Ég sé ekki betur en þessar þýð-
ingar séu afburðagóðar og sama
sinnis voru þeir Spánvejar sem ég
ræddi við í Madríd um þýðingar
Fernández Romeros.
„Ég þýddi lítið í upphafi," sagði
Fernández Romero, „fyrst Laxness,
en var ekki orðinn nógu þroskaður
til þess. Svo þýddi ég Þjóðsagna-
kver Skúla Gíslasonar á spænsku,
en það var síðan þýtt á galisísku
eftir þýðingu minni og gefið út í
Galisíu."
Hann minntist á þýðingar Helga
Hálfdanarsonar á spænskum ljóð-
um sem hann aðstoðaði við. „Sum-
ar þýðinganna taka frumtextanum
fram,“ sagði Fernández Romero
og lýsti aðdáun sinni á þýðingum
Helga.
Suðrið og norðrið
Á umræðufundi um muninn á
því að skrifa í suðri og norðri með
þátttöku spænskra og norrænna
höfunda, sagði Guðbergur Bergs-
son, um leið og hann benti á að
ísland er ekki írland eins og sumir
Spánverjar halda (Islandia — Ir-
landa), að rithöfundar ferðuðust í
orðum og orðum annarra. Áður
lásum við bækur til að ferðast,
sveitabókmenntir hurfu um leið og
heimurinn varð alþjóðlegur. Það er
ekki til nein einangrun sem slík
lengur, fullyrti Guðbergur; aftur á
móti áhugaleysi á Norðurlöndum á
bókmenntum annarra norrænna
þjóða. Sama er að segja um Spán,
áhugaleysisins gætir þar líka í
formi bils á milli kastilískra og
katalónskra bókmennta (Madríd —
Barcelona) svo að ekki sé talað um
Baskaland og Galisíu til dæmis.
Málað píslarvætti
í Pradosafninu sem ekki er unnt
að sniðganga í Madríd má sjá
meistaraverk spænskrar málara-
listar og líka annarra þjóða. Franc-
isco de Goya sem uppi var á átj-
ándu öld og fram á nítjándu getur
í sumum verka sinna minnt á upp-
haf nútímalistar, meira að segja
afstraktlistar vegna einfaldra og
hreinna forma. Það er erfitt að
gera upp á milli verka Goya, en
ádeila hans á mannlega grimmd
og græðgi er yfirþyrmandi í sumum
verka hans. I Prado má horfast í
augu við skelfingu og þjáningu
mynda af aftökum og úr stríði
(m. a. 3. maí 1808) og það hvernig
hann dregur upp eymd. Hér er líka
Satúrnus að leggja sér ungan dreng
til munns. Sá sami við sömu iðju
er málaður af Peter Paul Rubens,
en hyldýpi milli myndanna. Tjáning
Goya ákafari og full af viðbjóði.
Mynd eftir Rubens af píslarvætt-
inum Andrési hangir í Stofnun
Carlos Amberes í Madríd, endur-
gerðri kirkju. Þar er sýning Magn-
úsar Kjartanssonar í rúmgóðum og
nýtískulegum salarkynnum, píslar-
söguverkin sem sýnd voru á Kjarv-
alsstöðum í janúar 1994. Verk
Magnúsar. sýna nýja hlið á mál-
aranum og eru afar samstæð f
speglun þjáningar hins krossfesta
og annarra sem tengjast dauða-
stríði hans. Sýningin hefur vakið
athygli á Spáni umfram þaí'.sem
venjulegt er um norræná myndlist
að sögn Kristihs R. Ólafssonar í
Madríd.
Eins og fram hefur komið í blað-
inu stjómaði Norræna ráðherra-
nefndin undir forystu Ólafs G. Ein-
arssonar menntamálaráðherra
undirbúningsvinnu fyrir hátíðina
og formaður norrænu fram-
kvæmdanefndarinnar var Þorgeir
Ólafsson deildarsérfræðingur í
menntamálaráðuneytinu.
Af rithöfundum á ferðalagi segir
nánar í annarri grein.