Morgunblaðið - 13.04.1995, Blaðsíða 60

60 FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FYRSTU dagana í Havana
vorum við ferðalangar upp-
teknir við að ganga um
borgina, heimsækja leik-
hús og skoða kúbanskar bíómyndir.
Kvikmyndin „Jarðarber og súkku-
laði“ hafði verið útnefnd til Óskars-
jverðlauna í ár og við ákváðum að
eyða ekki tíma okkar í að sjá hana
á Kúbu því að hún yrði áreiðanlega
sýnd fljótlega heima. Höfundurinn
Tomás Gutierrez Alea er einn besti
og reyndasti kvikmyndaleikstjóri á
Kúbu og eiginlega þeirra „Berg-
man“. Leiðsögumaður okkar um
filmstúdíóin tilkynnti okkur að Al-
þjóðlegi kvikmyndaskólinn á Kúbu
væri sá besti í heimi og því til sönn-
unar gaf hann okkur tímarit með
upplýsingum um skólann. Jú, mikið
rétt, fyrirsögn einnar greinarinnar
var „Besti kvikmyndaskóli heims
finnst á Kúbu“. Við nánari lestur
kom í ljós að þetta er skoðun fyrsta-
árs nema frá Ghana! En skólinn hafði
hlotið Rossellini-verðlaunin, sem er
glæsileg viðurkenning, og fylgir
heiðrinum há peningaupphæð. Þessir
peningar komu sér afar vel til að
endurnýja úr sér gengin tæki til kvik-
myndavinnslu. Og skólinn á sér
marga velunnara. Þama heldur
Coppola fyrirlestra og aðrir banda-
rískir kvikmyndajöfrar, svo sem Ro-
bert Redford, Georg Lucas og Paul
Mazursky, eru í náinni samvinnu við
skólann og styrkja hann á allan hátt
þrátt fyrir efnahagsþvinganir stjóm-
ar sinnar. Við könnuðumst við heim-
ildarmyndir eftir þann fræga Sant-
iago Alvarez, en nemendur sem við
tókum tali töldu hann vera sinn
stærsta meistara. Filmarar sem við
hittum úr þessum skóla höfðu líka
notið kennslu Evrópuleikstjóra svo
sem Szabo og Costa-Gavras. Fyrstu
kvikmyndagerðarmenn eftir byltingu
1959 hlutu menntun í Moskvu,
Tékkóslóvakíu og Austur-Þýska-
landi.
Græni krókódíllinn
Eftir skemmtilega dvöl í höfuð-
borginni þar sem kvöldum var oftast
eytt í dimmum sölum kvikmyndasala
og loftkældum leikhúsum hitabeltis-
ins fannst okkur ferðalöngum tími
til kominn að skoða mannlífíð í sveit-
um landsins. Við vorum líka orðin
þreytt á rápinu um stórborgina á
daginn og hlökkuðum til að komast
niður að ströndinni til að skoða kór-
alrifin margumtöluðu og njóta róm-
aðrar paradísar á hvítum sandi við
hafið bláa. Við tókum saman pjönkur
okkar, handfarangur var nokkuð
þungur, þar sem hann hafði að
geyma spennubreyti, tölvu og prent-
ara, myndavélar og upptökutæki.
Okkur leist því ekki á flugvélina
gömlu sem átti að flytja okkur fyrsta
áfangann á eyjunni grænu til menn-
ingarborgarinnar Santiago de Cuba.
Við urðum að stafla þessum verð-
mæta og viðkvæma handfarangri
okkar með öðrum töskum í farang-
ursrými vélarinnar, þar sem ekkert
rými var fyrir töskur fyrir ofan sæt-
in okkar. Kúba er ekkert ósvipuð
grænum krókódíl í laginu sem reiðir
upp sporðinn með höfuðborginni
Havana að F.lórídaskaganum en
teygir hvoftinn í átt að Haití og
Dominíska lýðveldinu. Krókódíllinn
berar tennumar, sem eru Sierra
Maestra-fjallgarðurinn, en í gininu
er Santiago de Cuba, þar sem við
lendum eftir tæpra tveggja klukku-
tíma flug. Þar ætlum við að samein-
ast ferðahóp og fara í „pakka“-ferð
um eyjuna ásamt fararStjóra sem
mun hugsa fyrir öllu. Okkur var
komið fyrir á nýbyggðu glæsihóteli
sem taldi fimm stjömur. Ferðafélag-
ar okkar voru níu manns, ung og
nýgift frönsk hjón, tvenn hollensk
hjón, hjón frá Brussel í Belgíu og
svo trúðurinn í hópnum, Hollending-
urinn Frans, sem stakk okkur oft
af til að blanda geði við innlendar
stelpur. Fararstjórann kölluðum við
okkar á milli Mr. Wonderful, hann
var svo dásamlegur og svo upptekinn
af því að vera svo dásamlegur að
sumum þótti nóg um. Bíllinn okkar
var þægilegt og splunkunýtt rúg-
brauð og kyrfilega merktur Cubanac-
an, en það er stærsta ferðamála-
stofnun á Kúbu og að sjálfsögðu
rekin af ríkinu! Það var ljúf tilfmning
að þurfa ekki neitt að hafa fyrir líf-
inu, næstu fjórir dagar voru svo þræl-
skipulagðir af ferðaskrifstofunni að
við höfðum engan tíma til að hugsa,
bara skoða og njóta og gleðjast.
eldur var kveiktur í bálkestinum sem
umlauk stólpann sem hann var
hiekkjaður við var honum boðið að
gerast kristinn svo sál hans kæmist
til himnaríkis. Hann spurði hvort það
væri sá staður sem kristnir menn
færu til eftir dauðann. Hann var
fullvissaður um að það væri rétt. Þá
sagðist hann enga löngun hafa til
að fara til þess staðar eða nokkurs
annars staðar sem vildi hýsa jafn
grimma menn og Spánveija ... frek-
ar kysi hann helvíti.
Jón Sigurðsson kúbanskrar
sjálfstæðisbaráttu
Mér hefur alltaf þótt nauðsynlegt
að skoða kirkjugarða þeirra landa
sem maður heimsækir. Kirkjugarðar
hafa ætíð mikla sögu að geyma. í
gamla kirkjugarðinum í Santiago de
Cuba skoðuðum við minnismerki að-
alfrelsishetju þeirra Kúbana, en það
er José Martí, sem lést í orrustu
gegn Spánverjum árið 1895. Reynd-
ar liggja jarðneskar leifar hans ekki
þama í jörðu því Spánveijar skiluðu
aldrei líkinu. Þetta minnir á örlög
hinnar frelsishetjunnar, Che Gue-
vara, sem var drepinn í Bólivíu árið
1967, þegar hann var að undirbúa
byltingu þar. Bólivíumenn skiluðu
ekki líki hans, þar sem þeir voru
hræddir um að hann yrði tekinn í
dýrlingatölu af byltingarsinnum. En
báðir þessir menn eru nú eins konar
dýrlingar hjá þjóðinni og Castro reis-
ir þeim minnismerki hvarvetna og
flennistórar myndir eru hengdar upp
af þeim á flestum torgum landsins.
José Martí, sem var fæddur árið
1853, er eins konar Jón Sigurðsson
kúbanskrar frelsisbaráttu. Hann var
skáld, blaðamaður og hugmynda-
fræðingur og barðist fyrir frelsi
Kúbu. Hann stofnaði byltingarflokk
árið 1892 og þessi byltingarflokkur
hóf eitt síðasta frelsisstríðið gegn
Spánveijum. En José Martí var frek-
ar maður hugmyndafræði en fram-
kvæmda og félagar hans átöldu hann
fyrir að taka ekki virkan þátt í stríð-
inu heldur sitja að baki víglínunnar
með pennann einan að vopni. José
Martí vildi reka af sér þetta sliðruorð
og ákvað að taka þátt í orrustunni.
Hann fékk lánaðan hest bróður síns
, þrautþjálfaðan víghest, en sjálfur
hafði José litla sem enga þjálfun.
Þegar fyrstu byssukúlumar riðu af
í óvinaliðinu, hlýddi fákurinn kallinu
og þeysti af stað til orrustu. Hestur-
inn hafði verið taminn á þann hátt
að um leið og hann heyrði skotið af
byssu tók hann á rás í átt að hljóð-
inu. Knapinn gat ekki stöðvað fákinn
og á örskotsstund var hann kominn
inn í mitt óvinaliðið vopnaður byss-
usting sínum. Hann var drepinn fyr-
irhafnarlaust og líki hans ekki skilað
yfir víglínuna. í minningarkapellu
þessa skálds og frelsishetju brennur
eldur dag og nótt og fersk blóm og
kransar þekja altarið. Á stórum hvít-
um borða sem bundinn var við ilm-
andi rósakrans lásum við nafn Isa-
belle Allende. Skáldkonan frá Chile,
frænka hins myrta forseta, sendir
ár hvert blóm til minningar um þessa
kúbönsku frelsishetju sem hún hefur
gert að sinni. Nú býr skáldkonan í
Bandaríkjunum en José Martí spáði
því að næsta ógnun við Kúbu, ef
yfirráðum Spánveija létti, væri
ásælni Bandaríkjamanna.
Skrýtlan okkar
Einn daginn er ákveðið að skoða
fornbílasafn í nágrenni borgarinnar.
Okkur þótti þetta fyndið þar sem
fornbílar aka um allar götur og óþarfi
að safna þeim á einn stað. En þegar
á staðinn var komið urðum við ferða-
langar gripnir algerri nostalgíu eða
fortíðarþrá því þarna fundum við
gömlu Skoda Felecíuna okkar, litla
rauða blæjuskódann sem við áttum
í yfir tuttugu ár og þá rifjaðist upp
að einmitt þennan dag var brúð-
kaupsdagurinn okkar, sá tuttugasti
og sjötti í röðinni. Við fengum Frans
hinn hollenska til að taka af okkur
mynd við þennan glæsivagn, sem var
eins og nýr útúr kassanum. Nokkru
áður en við fórum að heiman hafði
maður í íslenska fornbílaklúbbnum
hringt í okkur og beðið um mynd
af gamla sportbílnum. Hann hafði
fundið hann í skemmu og var að
gera hann upp til að koma honum
aftur á götuna. Við fundum nokkrar
svarthvítar myndir og gáfum honum
en nú gátum við tekið litmyndir af
módelinu í bak og fyrir, af hjólkopp-
um, mælaborði og stuðurum. Frans
hollenski, sem er bílavarahlutasali í
Tropicana
Eitt kvöldið vorum við drifin á
kvöldskemmtun sem kölluð er
„Tropicana", einskonar karnival-sýn-
ing á annað hundrað hljómlistar-
manna, söngvara og leggjalangra
dansmeyja. Leiksviðið, gríðarstórt
flæmi, var undir stjöraubjörtum
himni, þar sem baksviðið var hamra-
belti vaxið vafningsviði og kókos-
pálmum. Búningar voru mjög íburð-
armiklir og litfagrir, höfuðskraut
dansmeyjanna á lengd við leggina,
en þama í Santiago státa þeir sig
af að eiga leggjalengstu dansmey-
jamar. í Tropicana-útileikhúsinu
byggðu þeir svo sannarlega á gam-
alli hefð. Þama blandast saman það
sem Kúbanir kalla Zarzuela, eða
spænskir söngleikir, afrískir dansar
og helgiathafnir indíána. Kúbanir
hafa seinni árin farið að rannsaka
og virða arfleifð sína frá Afríku og
leita uppi gamla dansa og tónlist.
En auk þess hafa þeir reynt að grafa
upp leifar indíánamenningarinnar,
en indíánum var útrýmt á Kúbu á
16. og 17. öld. í Tropicana-sýning-
unni gaf á að líta dansa tileinkaða
þessum horfnu frumbyggjum eyjár-
innar, þjóðsaga var túlkuð í dansi
og látbragði. Við kneyfuðum bjór á
meðan sem merktur var mynd og
nafni indíánans Hatueys, en Hatuey
var indíánahöfðingi sem gerði síðustu
alvarlegu uþpreisnina gegn Spán-
veijunum. Hann var brenndur á báli
af spönsku innflytjendunum. Þegar
Þriðja og síðasta grein Brynju Benedikts-
dóttur um Kúbu. Hún var á nokkurra
vikna ferðalagi um eyjuna ásamt Erlingi
Gíslasyni leikara. Þau, leiklistarfólkið, ferð-
uðust fram og aftur um eyjuna og kynntu
sér listir og lystisemdir.