Morgunblaðið - 27.04.1995, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1995
MORGUNBLAÐIÐ
+ Oktavía Jó-
hannesdóttir
fæddist í Keflavík
11. október árið
1900. Hún lést á
sjúkradeild Hrafn-
istu í Reykjavík
laugardaginn 15.
apríl sl. Foreldrar
Oktavíu voru Jó-
hannes Árnason
sjómaður í Kefla-
vík, (f. 19. jan. 1869,
d. 25. ágúst 1951),
og kona hans
Guðný Jóhanns-
dóttir, (f. 16. apríl
1860, d. 23. des. 1950), frá
Valstrýtu í Fljótshlíð. Þau
bjuggu lengst af ævinnar við
Kirlguveg í Keflavík. Foreldrar
Jóhannesar voru Jóhanna Jó-
hannesdóttir, (f. 5. apríl 1831 á
Hrafnkelsstöðum í Garði, d. 20.
júní 1872), og Árni Nikulásson,
(f. um 1828). Þau bjuggu í
Garðbæ í Keflavík, áður í Hrúð-
urnesi í Leiru. Jóhanna var
dóttir Guðríðar Tómasdóttur
og Jóhannesar Skúlasonar.
Árni var sonur Nikulásar Jóns-
sonar, (f. um 1790, d. 31. des.
1842), og Sigríðar Jónsdóttur
frá Nýjabæ í Krísuvík. Foreldr-
ar Guðnýjar voru Guðrún Stef-
ánsdóttir og Jóhann Jónsson.
Guðrún var dóttir Stefáns
Hanssonar, (f. 18. sept. 1793,
d. 26. okt. 1869), prests í Fljóts-
hlíðarþingum. Jóhann var son-
ur Jóns Tómassonar bónda á
Finnshúsum í Fljótshlíð og
Guðnýjar dóttur Árna skálds
og bónda í Dufþaksholti í Hvol-
hreppi, (f. 1754, d. 4. nóv. 1838),
Egilssonar prests að Útskálum,
ÉG VIL með nokkrum línum minn-
ast tengdamóður minnar, Oktavíu
J. Arndal, sem látin er á 95. aldurs-
ári. Við kveðjum nú þessa stór-
brotnu, smávöxnu konu, sem á að
baki langa og gifturíka ævi sem
eiginkona, móðir og ættmóðir
fjölda afkomenda.
Oktavía fæddist í Keflavík árið
1900 þar sem hún ólst upp hjá
foreldrum sínum og tveim sytskin-
um. Skólagangan var ekki löng en
það var ótrúlegt hvað þessi kona
vissi mikið og kunni margt. Sumum
er meira gefið en öðrum. Móðir
hennar, sem mun hafa verið skarp-
greind, hefur eflaust átt sinn stóra
þátt í að vekja áhuga barnanna, í
það minnsta Oktavíu, á bókmennt-
um og þeim fróðleik sem þar er
oft að finna. Auk bóka voru dag-
blöðin í uppáhaldi hjá Oktavíu, því
fréttaþorsta hennar voru engin tak-
mörk sett. Það vissi allt hennar
fólk að fréttatímar útvarps og síðar
sjónvarps voru henni sem helgar
stundir og þær mátti ekkert trufla.
Að alast upp við sjávarsíðuna held
ég að móti fólk meira en margt
annað. Skap Oktavíu var kröftugt,
eins og sjórinn getur stundum ver-
ið, en jafnframt svo undurblítt og
nærfærið. Ung missti hún Stefán,
einkabróður sinn í stórskaðaveðri
við lendingu á bát sínum og var
það henni mikill missir, en sterk
bönd voru á milli þeirra systkina.
Líf Oktavíu var ekki frábrugðið
lífí margra annarra kvenna á fyrri
hluta tuttugustu aldarinnar. Eftir
(1753-1788), Eld-
járnssonar. Bróðir
Oktavíu var Stefán
Ágúst, sjómaður í
Keflavík, (f. 25. ág-
úst 1895, d . 6. apríl
1930), en hann
drukknaði í lend-
ingu þar, aðeins 35
ára gamall. Hann
átti tvö börn og eina
stjúpdóttur. Hálf-
systir Oktavíu, sam-
feðra, var Jóhanna,
(f. 18. des. 1889, d.
20. jan. 1949). Hún
átti sjö börn og
komust sex þeirra upp. Oktavía
giftist 10. des. 1927 Kristínusi
Finnbogasyni Arndal, (f.
12.10.1897 á Bíldudal, d. 1.4.
1973 í Rvík.), forsljóra Vinnum-
iðlunarskrifst. rikisins, síðast
húsverði við KHÍ, og bjuggu
þau lengst af í Reykjavík. Þau
eignuðust þijú börn sem öll búa
í Reykjavík: 1) Guðbjörgu, (f.
28. apríl 1930), fulltrúa, maíci
Jóhannes Jónsson, vélsljóri,
(látinn). Þau eiga þijár dætur.
2) Stefán, (f. 26. ágúst 1931),
stöðvarstjóra, maki Rósa
Kristjánsdóttir, fulltrúi. Þau
eiga tvær dætur. Einnig á Stef-
án tvær dætur frá fyrra hjóna-
bandi og stjúpdóttur (dóttur
Rósu). 3) Finnboga, (f. 9. nóv.
1932), umsjónarm., maki Guðný
Halldórsdóttir, skrifstofum.
Þau eignuðust fjögur börn en
eitt er látið. Langömmubörnin
eru 26 og eitt langalangömmu-
barn.
Útför Oktavíu fer fram frá
Dómkirkjunni í dag, 27. apríl,
og hefst athöfnin kl. 15.
að hún kom til Reykjavíkur ung
stúlka vann hún aðallega við versl-
unar- og veitingastörf, jafnframt
því sem hún stundaði nám í dönsku
og matreiðslu. Hún hitti sinn lífs-
förunaut, Kristínus Finnbogason
Amdal, og saman áttu þau þijú
böm. Hún helgaði heimilinu krafta
sína og voru þeir ófáir sem áttu
skjól hjá henni um lengri eða
skemmri tíma. Móður sína hafði
hún hjá sér síðasta áratug ævi
hennar. Það var alltaf pláss í litla
húsnæðinu þeirra hjóna og fengu
bamabömin svo sannarlega að
njóta þess og sum þeirra hafði hún
um lengri tíma.
Þó að starfsvettvangur Oktavíu
væri heimilið, var hún alltaf opin
fyrir möguleikum á að afía heimil-
inu aukatekna. Hún var að vissu
leyti á undan sinni samtíð, svo ótrú-
lega sjálfstæð. Hún var talnaglögg,
með gott viðskiptavit og hafði
ánægju af hvers konar verslun.
Meðal annars rak hún á tímabili
saumastofu með grannkonu sinni,
þar sem þær framleiddu ýmislegt
sem þær svo seldu, og í annan tíma
rak hún veitingastofu í félagi við
aðra. Stundum fór Oktavía á upp-
boð í tollvörugeymslunni og keypti
ýmsan vaming sem hún endurseldi.
Á seinni árum ævinnar, eftir að
Oktavía var orðin ekkja, fékk hún
áhuga á málverkum og viðskiptum
með þau. Það var skemmtilegt að
sjá hvernig þessi aldna en kvika
kona hentist út um allan bæ, oft-
ast gangandi, að skoða málverk,
MINNINGAR
kaupa þau og láta innramma. Síðan
voru þau hengd upp í stofunni og
voru raðirnar oft tvær og þijár á
hveijum vegg. Ég fór tvisvar með
henni í svona leiðangra og var
gaman að fylgjast með er hún vó
og mat verðgildi myndanna og
hugsanlega sölumöguleika, og svo
var náttúrlega prúttað um verðið.
Hún keypti eina mynd í hvort þess-
ara skipta og seldi hún þær fljót-
lega aftur. Og þannig var það með
flestar myndirnar hennar, þær
stoppuðu stutt á veggjunum en allt-
af komu nýjar í staðinn.
Oktavía fór nokkrar ferðir til
útlanda með börnum sínum á efri
árum, þá síðustu þegar hún var
83 ára gömul. Hún hreifst mjög
af spænskri málaralist og hafði hún
með sér nokkur nútímleg málverk
heim til íslands. Ég hugsa að það
hafi verið hinir sterku litir og and-
stæðurnar sem heilluðu hana mest
í þessum spænsku myndum en það
var svolítið líkt skapi hennar sjálfr-
ar. Hún gat verið hvatskeytt og
stundum gustaði af henni, en það
var aldrei við minnimáttar. Ef ein-
hver þarfnaðist hjálpar var hún
alltaf tilbúin og allt sitt líf var hún
upptekin við að hjálpa öðrum. Hún
var svo óskaplega bamgóð og átti
svo gott með að umgangast börn
að barnabörnunum fannst hún
frekar vera leikfélagi heldur en
amma.
Síðustu 7 til 8 árin voru Fíu
ömmu ekki svo auðveld þar sem
'sjón hennar hrakaði ár frá ári.
Átti þessi atorkusama og sjálf-
stæða kona ekki auðvelt með að
sætta sig við að geta ekki haldið
áfram sinni hraðferð um lífið og
að þurfa að vera upp á hjálp ann-
arra komin. Hún bjó hjá Guðbjörgu
dóttur sinni í nokkur ár, en síðustu
tæp þijú árin dvaldi hún á sjúkra-
deild Hrafnistu þar sem hún lést
15. þ.m. Góð kona er gengin, og
bið ég henni Guðs blessunar.
Rósa Kristjánsdóttir.
Með örfáum orðum langar mig
að minnast hennar Fíu ömmu eins
og við krakkamir kölluðum hana.
Hún var alveg einstök hún amma
á alla vegu. Hún var ákveðin kona
með sérstakan stíl, og bar þess vel
merki að hún var bæði veraldarvön
og vel að sér í öllu mögulegu.
Hún passaði mig stundum þegar
ég var lítil og ég man hvað hún
entist að leika við mig. Toppurinn
var þá að fara í „fínafrúléik" með
fötin hennar því þau voru jafnan
mjög framúrstefnuleg, og fá svo á
eftir nýbakaða klatta og kókflösku.
Eitt af áhugamálum ömmu vom
málverk og voru veggimir hjá
henni vægast sagt undirlagðir af
ýmiss konar málverkum og mynd-
um. Má segja að hún hafi arfleitt
mig að þessu áhugamáli.
En það sem mér er einna minnis-
stæðast nú, er eitt af þeim síðustu
skiptum sem ég heimsótti hana á
Hrafnistu. Ég stoppaði frekar lengi
og við spjölluðum mikið saman.
Ég man að við reyndum meðal
annars að riQa upp þegar við fórum
saman til Spánar. Það var mjög
skondið, því minnið hennar ömmu
var farið að bila og ég var rétt á
þriðja ári í þessari ferð. Ég man
líka hvað hún hló þegar ég sagði
henni frá aprílgabbinu um Egil
Skalla-Grímsson. Það var svo gam-
an þegar hún hló.
Takk fyrir allt, amma mín, og
ég vona að þú sért hlæjandi nú,
þar sem þú horfir niður til okkar.
Auður S. Arndal.
Hún amma mín, Oktavía J. Arn-
dal, er nú látin, 94 ára að aldri.
94 ár eru langur tími og sannar-
lega má segja að hún hafí lifað
tímana tvenna og jafnvel þrenna
og fema og séð og upplifað hinar
ótrúlegustu breytingar.
Samt fínnst mér eins og hún
hafi fyrst og fremst verið nútíma-
kona eða kannski framtíðarkona.
Víst er að margan lærdóm má af
því draga hvernig hún hagaði lífí
sínu. Ekki held ég samt að hún
amma hafi lagt upp í lífið með ein-
hveija ákveðna hugsjón eða tak-
mark að leiðarljósi en hún bjó við
öryggi í æsku þótt ekki væri ríki-
dæmið og hún átti trausta og góða
foreldra, sem voru nægilega víð-
sýnir til að hefta ekki um of þessa
skemmtilegu skrýtnu stelpu sína.
Stelpan varð svo að þessari sjálf-
stæðu nútímakonu, sem öfugt við
flesta sína samtíðarmenn átti sér
engar rætur í hinu ævaforna ís-
lenska bændasamfélagi. Hana
langaði að læra verslunarfræði, en
á því voru ekki tök, hún mátti læra
saumaskap, en það kærði hún sig
ekki um, og gerði það þess vegna
ekki og ekki veit ég til þess að hún
hafi nokkru sinni saumað flík né
heldur pijónað vettling eða sokk,
hún fékk nefnilega nóg af pijóna-
skapnum, þegar hún sem bam
þurfti að pijóna hálfan sjóvettling
á hveijum degi áður en hún fékk
að fara út að leika sér. Ekki þar
með sagt að hún hafí ekki iðkað
hannyrðir, en bara það sem var
herini að skapi og var víst márgt
af því hreinustu listaverk. Verslun
og viðskipti af ýmsu tagi voru allt-
af mikið áhugamál hjá ömmu og
hún starfaði við slíkt, bæði beint
og óbeint alla ævina, þótt aldrei
fengi hún að nema verslunarfræð-
in. Þegar hún var ung stúlka vann
hún í ýmsum verslunum í Reykja-
vík, m.a. i konfektbúð í Banka-
stræti, það fmnst mér alltaf að
hljóti að hafa verið voðalega fínt.
Seinustu áratugi ævinnar fékk hún
útrás fyrir viðskiptaáhugann með
því að kaupa og selja málverk og
ýmsa góða gripi og er víst alveg
óhætt að segja að hún hafi oft
skemmt sér konunglega og stund-
um hagnast nokkuð.
Þegar amma giftist svo og eign-
aðist heimili, hlekkjaðist hún aldrei
við eldhúsvaskinn eða varð hluti
af innbúinu, heldur hélt áfram að
vera framtakssöm, frumleg og
ráðagóð, m.a. var hún einu sinni
með smáiðnað í kjallaranum hjá
sér. Nú í dag eru haldin námskeið
í slíkum fræðum, en amma bara
framkvæmdi hlutina. Annars vann
hún alltaf utan heimilis þegar þess
var kostur, bæði, held ég vegna
launanna en ekki síður fyrir sjálf-
stæðið.
Tíminn leið og hún eignaðist
bamabörn, sem dáðu hana dýrk-
uðu. Hún var svo skemmtileg, hún
kunni svo skrýtnar og skemmtileg-
ar vísur og sögur og sumar vor
örugglega samdar á staðnum og
svo hló hún og dansaði við Óla
skans. Hún hafði þennan einstaka
hæfileika að geta sett sig í spor
bamsins og haft gaman af því. Svo
gaf hún manni sætt mjólkurkaffi
með matarkexi og stundum sykur-
mola með terpentínu sem átti að
lækna og fyrirbyggja alla kvilla,
seinna var það soðin ýsa sem var
borin á borð þegar maður var ný-
kominn frá útlöndum. Hún vissi
sem var að það hlyti að vera sá
matur sem maður hefði saknað
mest. Hún eldaði líka lambakóti-
lettur með hvítlauk, þegar allir
aðrir notuðu rasp löngu áður en
fjallalambið var fundið upp.
Svo spáði hún í spil, en það
mátti enginn vita og það var bara
fyrir sextán ára og eldri og ef spil-
in vom ljót, þá mátti draga aftur,
en bara tvisvar.
Og blómin hennar ömmu, það
óx allt og dafnaði hjá henni og
rósirnar sem voru í garðinum á
Hólmgarðinum, þær voru svo fal-
legar í minningunni að ég hef aldr-
ei séð aðrar eins.
Hún kveið því að ekki að verða
gömul og þurfa að hætta að vinna.
Hún hafði nefnilega lengi hlakkað
til þess að hafa nægan tíma til að
lesa. Og svo tók hún til við að lesa
ýmiss konar fræðibækur og
skólabækur um sín áhugamál, svo
sem eins og landafræði og jarð-
fræði.
Það er svo margt sem ég á henni
ömmu minni að þakka, hún hefur
ekki bara verið mín helsta fyrir-
mynd í iífínu, hún vissi líka yfir-
leitt hvemig mér leið án þess að
ég þyrfti að segja neitt. Kannski
íersónuleg þjónusta Rúnar Qeírmundsson, útfararstj'órí
^=. Otfararþjónustan, Fjarðarásí 25, s: 679110, hs. 672754.
OKTA VÍA JÓHANN-
ESDÓTTIR ARNDAL
eru samt dýrmætastar stundirnar
þegar við híógum að einheiju sem
enginn skiidi nema við og kannski
var það ekki skilningur heldur ein-
hvers konar skynjun.
Elsku amma, hafðu þökk fyrir
allt, ég skal gera mitt til að þú lif-
ir áfram með því að segja börnun-
um mínum og öðrum börnum frá
því hvemig þú lifðir lífinu, heil og
sterk, með blik í auga og varst hin
sjálfstæða nútímakona sem aldrei
fór í peysuföt.
Guðrún Jóhannesdóttir.
Hún Fía amma er dáin. Nú er
hún lögð af stað í næsta áfanga í
ferðinni til ljóssins mikla, Jesú
Krists, sem hún trúði á. Við syst-
urnar eigum margar góðar minn-
ingar um ömmu. Allt frá því við
vomm litlar og hún kom að passa
okkur, bía á okkur, segja okkur
sögur og ævintýri og syngja við
okkur - stundum hefur hún skáld-
að textana jafnóðum, a.m.k. heyrð-
ust sumir þeirra hvergi annarsstað-
ar. Amma hafði gaman af þjóðsög-
um og kunni margar. Við sáum
hana sjaldan lesa, nema Faxa. Hún
fylgdist samt vel með og var greini-
lega víðlesin. Hjá henni lásum við
báðar m.a. Þjóðsögur Jóns Árna-
sonar.
Alltaf vomm við velkomnar til
ömmu og afa í Hólmgarðinn hvort
sem var í stutta heimsókn eða til
lengri dvalar. Við komum þangað
nær daglega eftir skóla þann tíma
sem við bjuggum í Gufunesi. Amma
vildi allt fyrir okkur gera - elda
handa okkur uppáhaldsmatinn,
segja okkur sögur á meðan við
borðuðum (svo við borðuðum oft
miklu meira en til stóð) og leika
við okkur.
Amma var óvenjuleg kona á
margan hátt. Á undan sinni samtíð
i mörgu - t. d. klæðaburði. Á
meðan ömmur flestra vinkvenn-
anna gengu í kjólum eða jafnvel á
peysufötum var hún í síðbuxum.
Hún var alltaf eitthvað að gera,
gekk tii allra verka, jafnt úti sem
inni, hvort sem það var að mála
girðinguna, gróðursetja tré, pússa
upp og lakka þröskuldana, elda
matinn, sjóða hóstasaft, sauma til
heimilisins eða sauma út. En samt
gaf hún sér tíma til að setjast nið-
ur og spjalla við okkur. Og svo lék
hún við okkur krakkana. Fór með
okkur í snúsnú, boltaleiki, húlla-
hopp og spilaði við okkur á spil -
það fannst henni mjög gaman. Já,
það sem við vorum öfundaðar af
henni ömmu.
Amma hafði einstakt skap. Aldr-
ei munum við eftir henni öðruvísi
en í góðu skapi. Hún var stríðin
og sá venjulegast broslegar hliðar
á öllu. Sannarlega var hún þó ekki
skaplaus og okkur er minnisstætt
hversu einlægt hún studdi Kristján
Eldjárn í forsetakosningunum
1968.
Amma var mikið náttúrubarn.
Hún elskaði útivist og fór allra
þeirra ferða gangandi sem hún
komst - og svo lengi sem sjónin
leyfði. Hennar helsta yndi var að
ganga á fjöll og höfðum við ungl-
ingarnir þá ekki roð við henni á
göngunni. Hún safnaði steinum í
þessum fjallgöngum sínum og var
óspör á að segja okkur frá þeim -
hvað þeir hétu, hvar hún hefði
fundið þá og jafnvei hvernig þeir
urðu til. Marga „sunnudagsbíltúr-
ana“ fórum við með ömmu og afa
á Bláa bandinu, Baðkarinu og
Oktavíunni. í þessum ferðum
reyndu þau að kenna okkur helstu
örnefni sem fyrir augu bar. Á
hveiju ári settu þau afí niður kárt-
öflur og hélt amma því áfram með-
an heilsan leyfði. Hún hugsaði líka
vel um rósirnar sínar og begóníurn-
ar.
Við munum best eftir ömmu
heimavinnandi og sem „rólókonu"
á gæsluvellinum við Hólmgarðinn,
en heyrðum sögur af því þegar hún
var yngri og rak saumastofu og
síðar sjoppu í vesturbænum. Hún
hafði greinilega viðskiptavit.
Afi og amma bjuggu í Stórholt-
inu í nokkur ár. Éftir að afí dó og